Bilim İnsanları: Arşimet
Eski Yunan matematikçisi ve fizikçisi Arşimet (Archimedes), çağının en büyük bilim adamı idi.
MÖ 287 yılında bugünkü Yunanistan’da doğan Arşimet, eğitimini tamamlamak için Antik Çağ denilen dönemin kültür merkezi olarak kabul gören İskenderiye’ye gitti. (Eski çağlarda dünyanın yedi harikasından biri olan feneri ve zamanının en büyüğü kütüphanesiyle tanınan İskenderiye, bugün Mısır’ın turizm açısından önemli şehirlerden biri durumundadır.)
Ülkesine döndükten sonra matematik, fizik ve astronomi alanlarında çalışan Arşimet’in mekanik ve matematik alanında sayısız buluşları vardır.
Arşimet MÖ 215′te Roma Ordusu’na karşı yaşadığı bölge olan Syracusa Kenti’nin savunmasında yer aldı. Bu savunmada çok uzak mesafelere ok ve taş atan mekanik aletler yaptığı ayrıca kurduğu ayna sistemi ile güneş ışınlarını Roma Donanması üzerine odaklayarak gemileri yaktığı biliniyor.
MÖ 212′de Romalı askerleri kente girdiğinde ünlü bilim adamı kum üzerine çizdiği bir geometri problemiyle uğraşırken bir Romalı askerin sorusuna karşılık vermediği için öldürüldü.
Buluşları:
- Arşimet, sonsuz vidanın, hareketli makaranın, palanganın ve dişli çarkın bulucusudur.
- Bir dairenin çevresiyle çapı arasındaki oranı daire içine ve dışına
çokgenler çizerek “Çemberin Yüzölçümü Üstüne” adlı çalışmasında
hesaplandı. - Pi sayısının değerinin büyük bir yaklaşıklıkla 323/9 ile 29/3 arasında olacağını söyledi.
- Çok büyük sayıları kolaylıkla açıklayan Yunan sayı sistemini ortaya koydu.
- Yayların toplama ve çıkarma formüllerini buldu.
- Koniklerin (elips, parabol ve hiperbol) kendi çevresinde dönmesiyle oluşan geometrik şekilleri inceledi.
- Şu ünlü hikâye:
“Kral Hieron, Arşimet’ten, kendisine verilen bir tacın, ona zarar
vermeden, saf altın olup olmadığını, kuyumcunun sahtekârlık yaparak ona
daha değersiz bir maden katıp katmadığını ortaya çıkarması istemişti.
Arşimet sorunun cevabını düşünürken tesadüfen hamamdaydı. Hamamda banyo
teknesine oturduğu sırada, teknenin üstünden akıp giden suyun miktarının
bedeninin suya dalan bölümünün hacmine eşit olduğu dikkatini çekti.
Hemen sorunun çözüm yolunu buldu ve o heyecanla hamamdan dışarı fırladı.
Sokaklarda çırılçıplak evine doğru koşarken avazı çıktığı kadar aradığı
şeyi bulduğunu söylüyordu. Bir yandan koşan, bir yandan da durmadan
Yunanca bağıran Arşimet şöyle diyordu: “Eureka! Eureka!” yani “Buldum!
Buldum!” Arşimet daha sonra biri altından, öteki gümüşten aynı ağırlıkta
iki taç yaptırarak Hieron’un tacına katılan gümüş miktarını
karşılaştırarak bulur. İşte bu hikâyedeki ünlü “Eureka! Eureka!” sözleri
yüzyıllarca dillerden düşmez ve onun müthiş buluşu ile birlikte
anlatılır.
Arşimet’in tarihe damgasını vuran çok ünlü bir sözü daha vardır:
“Bana yeterli uzunlukta bir kaldıraç ve uygun destek verin, dünyayı yerinden oynatayım.”
