Dünyaca ünlü belgesel kanalı ‘Discovery Channel’da yer alan Mythbusters programında, ‘İlk insanlı uçuşunu yaptığı varsayılan Lagari Hasan Çelebi’nin roketi, bugünün tekniğiyle yeniden üretilip ateşlendi. Ancak sonuç hüsrandı: Hem roket hem de Hasan Çelebi’yi temsil eden manken parçalanmıştı. O zaman nasıl oluyordu da 1633’te Hasan Çelebi, kendi icadı olan kanatlarla kuşlar gibi süzülerek denize inebiliyordu?
Kanalın en eğlenceli programlarından biri olan Mythbusters’da ‘roketman’ başlığıyla bildik bir tarihi olay yeniden canlandırılıyordu. Anlaşılan, Discovery’ciler, bizim efsane kahramanımız Lagari Hasan Çelebi’yi keşfetmişlerdi. ‘Roketman,’ Sultanahmet Camii’in önünden roketle havalanıyor, gökyüzünde bir süre süzüldükten sonra kanatlarını kullanarak yine aynı yere iniyordu.Zayıflıktan Lagari
Bilenler bilir, efsanenin kaynağı şu bizim sevimli seyyahımız Evliya Çelebi’den başkası değildir. Çelebi, ünlü Seyahatname’sinin birinci cildinde Dördüncü Murat’ın kızı Kaya Sultan’ın doğduğu gece Sarayburnu’nda düzenlenen şenlikleri anlatır her zamanki eğlenceli üslûbuyla. Takvimler 1633 yılını göstermektedir ve tahmin edilebileceği gibi herkesin keyfi yerindedir. Şenlikler sırasında, zayıflığı dolayısıyla ‘Lagari’ diye anılan Hasan Çelebi de kendi hazırladığı roketle havalanır. Bir süre havada süzülür ve barutu bitince de, önceden hazırladığı kanatları kullanarak denize iner. Hasan Çelebi’nin roketle ne kadar yükseldiği konusunda rivayetler muhteliftir. Kimine göre bin metre, kimine göre ikibin beşyüz metre...
Benzerini yaptılar
Mythbusters ekibinin günümüzün teknik imkânlarıyla yeniden denemeye çalıştığı işte bu uçuştu. Önce uzun uzun bunun mümkün olup olamayacağını tartıştı ekip elemanları. Arkasından, eldeki mevcut bilgilerle, bizim Hasan Çelebi’nin kullandığına benzer bir roket yaptılar. Roketin içine bir paraşüt, Hasan Çelebi’yi temsilen de bir manken koydular. Mankenin Hasan Çelebi’ye benzemesi için bıyık takmayı ve o günün şartlarına göre giydirmeyi ihmal etmediler tabii ki.
5 metrede düştü,
Arkasından da kontrol odasına girip roketi ateşlediler. Roket sahiden de havalanmış ama az biraz yükseldikten sonra kontrolden çıkarak üç-beş metre öteye düşüvermişti. Mythbusters ekibi hemen roketin yanına koşacak, hem roketin hem de Hasan Çelebi’yi temsil eden maketin parçalandığını göreceklerdi. Çıkan sonuç netti: 1633’te böyle bir deney yapılamazdı, zihnimizi ve hayal gücümüzü zorlayarak yapıldığını kabul edeceksek şayet, Hasan Çelebi’nin sağ kalabilmesi mümkün değildi. Öyle süzüle süzüle Sinan Paşa Sarayı’nın önünde dalgalarla kucaklaşması ise tamamiyle ihtimal dışıydı
.
Mübalağa uzmanı
Bilinen, Lagari Hasan Çelebi ile ilgili tek bilginin Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde yer aldığını gösteriyor. Bunun dışındaki hiçbir Osmanlı kaynağında böyle bir kişiden de, böyle bir deneyden de söz edilmiyor. Eh, bilenler bilir, Evliya Çelebi iyidir hoştur da, nasıl demeli, mübalağa konusunda da elini hiç korkak alıştırmamıştır. Anlattığı öyle şeyler vardır ki, sevimli bir tebessüm eşliğinde okunabilir ancak...
Padişahım seni Hûdâ’ya ısmarladım İsa Nebi ile konuşmağa gidiyorum.
Evliya Çelebi, o geceyi ünlü Seyahatname’sinde şu sözlerle anlatıyor: “Murad Hân’ın Kaya Sultân isimli kızı dünyaya geldiği gece akika kurbanı şenliği oldu. Bu Lagarî Hasan elli okka barut macunundan yedi kollu bir fişek îcad eyledi. Sarayburnu’nda Hünkâr huzurunda fişenge bindi ve şâkirtleri (yardımcıları) fitili ateşlediler. Lagarî, ‘Padişahım seni Hûdâ’ya ısmarladım. İsa Nebi ile konuşmağa gidiyorum’ diyerek semaya fırladı. Yanında olan diğer fişekleri ateşleyip rûy-u deryâyı (deniz yüzeyini) çırağan eyledi (aydınlattı). Fişengi kebirinin (büyük roketin) barutu kalmayınca zemine doğru inerken kartal kanatlarını açarak Sinan Paşa Köşkü önünde deryaya indi ve padişahın huzuruna geldi. Zemini bûs ederek (öperek), ‘Padişahım, İsâ Nebî sana selam söyledi’ diyerek şakaya başladı. Bir kese akçe ihsân olunup 70 akçe ile sipahi yazıldı.”
Lagari Hasan Çelebi’nin kendi yaptığı roketle kendini fırlattığı o söylenen deneyini, 477 yıl sonra ünlü belgesel kanalı Discovery Channel gerçekleştirdi. Temsili mankene, Hasan Çelebi’ye benzetmek için bıyık bile taktılar ama uçurmayı başaramadılar.
Sonuç olarak,
Yurtdışında havacılık ile ilgili (buna nasa da dahil) hiçbir kurum ya da kuruluşta havacılık tarihi ile ilgili araştırma, poster, basılı evrak, vs ne varsa, hiç birinde adı sanı geçmeyen kişidir.Aynı şekilde Türk kaynaklarında ve Osmanlı kaynaklarındada bulunmamaktadır.Lagari Hasan Çelebi ile ilgili tek bilginin Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde yer aldığını gösteriyor.Dolaysıyla efsanedir yani mitolojidir.Kaynaklar,
Video Youtube - Mythbusters Discovery Channel
http://www.hurriyet.com.tr/dunya/discovery-lagari-hasan-i-ucuramadi-14745104
