Kafa Nakli Yapılabilirmi?

    

Maymunda Nakil Deneyi

Sergio Canavero 2016`da iki maymun arasında başarılı bir operasyonla kafa nakli gerçekleştirdiğini duyurmuştu. Maymunun kafası operasyon sonrasında farklı bir maymunun bedenine yerleştirildiyse de maymun hiçbir zaman bilince sahip olmadı zira sadece ''etik nedenlerden ötürü'' 20 saat boyunca canlı tutulan maymunun omuriliğini bağlamak için herhangi bir girişimde bulunulmadı. Yani Canavero'nun başarıyla sonuçlandığını açıkladığı operasyon sonucunda maymun ''en iyi ihtimalle'' hayatının geri kalanını felçli bir şekilde sürdürmek zorunda kalacaktı.[kaynak1]

Farelerde Kafa Nakil Deneyi

Cerrahın bir diğer ''başarılı'' kafa nakli ise sıçanlar üzerinde gerçekleşmişti. Bu operasyonda bir sıçanın başı kesilerek diğer sıçana nakledilmişti ancak bu esnada diğer sıçanın başı halen yaşamaya devam ediyordu. Bu haliyle operasyon bir kafa naklinden ziyade fonksiyonel olarak yararsız bir uzantının sıçanın bedenine eklenmesi gibi görünmüştü. Fareler 1 aydan fazla yasayamadı.Sergio Canavero zaten amaçlarının fareleri uzun süreli yaşatmak olmadığını belirtti.[kaynak2]

 

 Köpeklerde Nakil Deneyleri

Charles Claude Guthrie, 21 Mayıs 1908'de bir köpeğin kafasını başka bir köpek vücuduna nakletmeyi başardı.[kaynak3]
1950'lerde Vladimir Demikhov, Sovyetler Birliği'nde köpek kafa nakli denedi. Bağışıklık reaksiyonları nedeniyle köpek öldü.[kaynak4]
1959'da Çin, köpekler üzerinde kafa naklini iki kere başarıyla gerçekleştirdiklerini iddia etti.

 

 Kadavra üzerinde kafa nakli gerçekleşti 

İtalyan Profesör Sergio Canavero, Çin'de 18 saat bir operasyon sonucunda doktorların bir kadavranın kopuk başının omurga, sinirler ve kan damarları ile bağlamayı başardığını duyurdu. Prof. Canavero yaşayan bir insan üzerinde ilk kafa nakli deneyinin “yakında” yapılacağını duyurdu.

İngiliz The Telegraph gazetesinin aktardığına göre, Harbin Tıp Üniversitesi'nde yapılan operasyonun yaşayan insanlar üzerinde ilk kafa naklini gerçekleştirmeye çok yaklaştırdığını vurgulayan Canavero ilk deneyin 'yakında' yapılacağını açıkladı.
Çin'deki operasyonu yapan ekibin başında da geçen sene başarılı bir şekilde yaşayan bir maymun üzerinde ilk başarılı kafa naklini gerçekleştiren Çinli Doktor Xiaoping Ren'in olduğu açıklandı.[kaynak7]

 Bilim ne diyor?

New York Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde bulunan tıp etiği bölüm başkanı Dr. Arthur Caplan, "Kafa nakli için, üniversitemizdeki yüz nakli yapan ekiple görüşüyorum ve bu iş neredeyse imkansız." dedi.

NYU Tıp Fakültesi'ndeki tıp etiği bölümünün başında bulunan Arthur Caplan, konuyla ilgili şunları söyledi: "Kafa nakli için, üniversitemizdeki yüz nakli yapan ekiple görüşüyorum ve bu iş neredeyse imkansız. İnsan bünyesinin nakil edilen yüz dokularını bile yüksek oranda reddettiğini biliyoruz. Baş bölgesinin tüm dokuları, yeni bir vücudu reddedebilir.
Kafa nakli, bir ampulün yerinden sökülüp yeni bir yere takılması gibidir. Ancak elektriksel bağlantıyı sinirler ve kan damarları sağlar. Bu operasyonu geçiren kişiyi hayatta tutabilseniz bile, bağışıklık sistemi büyük ihtimalle durumu reddedecek. Eğer reddetme durumu yaşanmazsa kişi delirebilir. Çünkü beyin yeni ortamı işleyemeyebilir.”

 

Caplan, başarılı bir kafa nakli operasyonunun yakın zamanda gerçekleştirilemeyeceğini ve çok fazla komplikasyonun bulunduğunu vurguluyor. Rejeneratif tıp ve yapay zeka araştırması bu alandaki meyvelerini verme ihtimali daha yüksek olduğu için görüyor. 
Caplan sözlerie şöyle devam etti, "Bu operasyon gerçek bilim için alçakça bir yaklaşıma sahip, ayrıca çok tehlikeli.” diyor. Ardından, "Böyle bir izlenime sahibim, çünkü Çin’de yapılan basın açıklamalarında eksiklikler var. Hayvanlar üzerinde yapılan başarılı deneyler hakkında ayrıntılı bilgi bulunmuyor."
Canavero’nun maymunlar ve fareler üzerindeki ameliyatlarında omurilik sistemini tekrar bağlayabildiğinden kuşku duyan Caplan, hayvanların ne kadar süre hayatta kaldıklarını bilmediklerini söylüyor. Gerçekten de yapılan deneylerde, söz konusu hayvanların yaşayıp yaşamadıklarına dair net bir bilgi verilmiyor. Basında sadece operasyonların başarılı geçtiği detayı bulunuyor.
Canavero'nun sözde maymun baş nakli, omuriliği tekrar bağlama girişimi içermedi; yani, cerrahi bir aksama olmadan da olsa felç olacaktı. Gerçek dünyadaki fayda bakımından, birisi omuriliği onarma yeteneğini başarıyla gösterecekse, bu, baş nakli prosedürüne göre tıpta daha fazla yarar sağlayacak.
Caplan, Canavero’ya, "Omuriliğin nasıl yeniden bağlanacağı bilgisine sahipse, dünya çapında milyonlarca omurilik nakli bekleyen insana yardımcı olabilir. Kafa nakli hakkında sık sık yalan söylemektense, onlara yardım etmek için çaba göstermelidir." diyor. [kaynak5]

 

Prof. Dr. Samii`ye göre,

Sözcü gazetesinin röportajinda bugüne kadar binlerce beyin cerrahı yetiştiren Dünya Beyin ve Sinir Cerrahisi Dernekleri Federasyonu'nun Onursal Başkanı ve Baş Danışmanı Prof. Dr. Samii,
 “Ben WFNS'in Onursal Başkanıyım yani bu organizasyonun baş danışmanıyım. Bu nedenle Federasyon Başkanı bu soruyu, onursal başkan olarak benim cevaplamamı istedi ve ben de bunun üzerine bir bildiri yazdım. WFNS'in Başkanı da dahil olmak üzere bütün diğer üyeleri de bildirime katıldıklarını açıkladılar. Bu bildiriyi ilk kez sizinle paylaşıyorum” diyen Prof. Dr. Madjid Samii şöyle konuştu: “Bugün, teknolojik gücümüz kafa naklini gerçekleştirmeyi mümkün kılıyor. Kafa nakli sadece, beyindeki kan akışını sağlayacak, kafa ve vücut arasındaki ilgili damarların ameliyatla birleştirilmesi işlemidir. Bununla birlikte böyle bir prosedür uygulandığında, omurilik tamamen kesilir. Bu durumda nakledilen kafa ile vücut arasında asla sinirsel bir bağ kurulamayacaktır. Nakilden sonra, omuriliğin tamamen kopmuş sinir dokusunun yeniden oluşması durumunu tam olarak sağlayamadığımız sürece ise kafa nakli sadece etik olarak kabul edilemez değil, aynı zamanda bilimsel olarak da anlamsızdır. Etik açıdan bakarsak biz doktorlar, hastanın yararına yapılmayan herhangi bir cerrahi uygulamayı çok iyi ölçüp biçmeliyiz ama bu uygulama medyada ilgi yaratma ruhuyla yapılıyorsa bütün resmi kuruluşlar tarafından reddedilmelidir.”[kaynak6]

 

Kafa nakli yapmak neden bu kadar zor?

Bazı organların (örneğin; kalp) nakli nispeten daha kolay oluyor. Doğası gereği kalp naklinin birtakım tehlikeleri olsa da temelde yapılan işlem oldukça basit. Omurilik nakli ise tamamen farklı bir işlem. Doktorlar bugüne dek tam olarak omurilik nakli gerçekleştirmeyi başaramadı. Son yıllarda gerçekleştirilen organ nakillerini düşünelim; penis, yüz, el veya rahim… Bu nakillerin her birinin farklı yan etkileri var ve kendi alanlarında uzman cerrahların yıllarca süren iş birlikleri sayesinde gerçekleştirildi. Kafa nakli gerçekleştirmek için ihtiyaç duyulabilecek teknoloji ve yöntemler ise henüz o kadar gelişmedi. Beyin son derece eşsiz ve nazik bir yapı zira kan akışını kaybettiğinde birkaç dakika içinde onarılamayacak şekilde hasar gören bir organdan bahsediyoruz. İşin diğer bir boyutu da, kafa nakli gibi çok büyük çaplı bir nakil işleminin hastanın psikolojisi üzerinde çok büyük etkileri olacağı.

Kadavra ile canlı beden neden farklı?

Bu iki operasyon Sergio Canavero'nun kafa nakli operasyonlarını başarılı olarak değerlendirirken pek de mükemmeliyetçi olmadığını gözler önüne seriyor ancak cerrahın son operasyonu işi daha ilginç bir noktaya taşımış durumda. İlk olarak Canavero'nun gerçekleştirdiği son kafa nakli operasyonunda kafa nakline konu olan bedenin ve başın kadavralardan alındığını tekrar belirtelim. Yani Canavero ve ekibi gerçekten sinirleri ve kan damarlarını bağlamak için bir yöntem geliştirmiş olsa da bu yöntemin tamamen işlevsiz bir beden ile canlı bir bedende uygulanması arasında çok ciddi farklar olacağı açık. ''Farklı otomobillerin iki yarısını birbirine kaynatabilir ve görünüş itibariyle başarılı bir araç elde edebilirsiniz ancak bu birleştirme aracın çalışması için yeterli olmayacaktır.'' diyen sinirbilimcisi Dr. Dean Burnett, bir otomobile göre çok daha karmaşık olan insan bedeninde ise canlı ve birbirine ait olmayan iki parçanın birleştirilmesinin ve tekrar çalışır hale getirilmesinin imkansız olduğunu belirtiyor.

 

Canlı bedenler üzerinde kafa nakli yapılmasının önündeki bir diğer engel ise omurilik bağlantıları. Modüler olmayan omurilikte çıkartılan bir parçanın yerine yenisini legoları birleştirir gibi yerleştirmek mümkün değil. Yerleştirilecek olan bağlantılar omuriliğe ait olunca işler biraz daha zorlaşıyor zira doktorlar bugüne kadar tamamen ayrılmış bir omuriliği tekrar başarıyla bağlayabilmiş değiller. Vücuttaki bazı organların nakli için az sayıda bağlantı noktasının kurulması ve organın vücuda yerleştirilmesi gerekiyor. Örneğin kalp nakli son derece tehlikeli olsa da doktorların alıcı bedene kalbi yeniden yerleştirmesi için nispeten daha az bağlantı yapması gerekiyor. Bir omuriliğin işlevsel hale getirilmesi içinse birbirine tekrar bağlanması gereken milyonlarca sinir bağlantısı var ve bunları yeniden bağlamak çok zor.

Doktorlar geçtiğimiz yıllarda küçük bir çocuğun ''ağır hasar görmüş olan'' omuriliğini yeniden bağlamayı başarmıştı ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta omurilik; birlikte çalışmak, onarılmak ve güçlendirilmek için halen yeterli bağlantıya sahipti. Ayrıca bu operasyona konu olan çocuğun sinir sistemi gelişimini henüz tamamlamamıştı. Bütün bunlara rağmen bu operasyon bir mucize olarak değerlendirilirken herhangi bir sağlıklı bağlantıya sahip olmayan bir omuriliğin yetişkin bir insanın bedeninde tekrar bağlanması düşüncesine uzmanlar pek ihtimal vermiyor.

Kafa nakline engel teşkil edecek, benzersiz ve hassas bir diğer organ ise beyin. Kan dolaşımını kaybettikten birkaç dakika sonra onarılabilir seviyenin ötesine geçen beyin; kalp ya da diğer organların aksine buzla dolu bir ortamda bir süre bekleyip nakil anında kullanılamıyor. Kafa naklinin çok kısa bir sürede(dakikalar içinde) gerçekleşmesi halinde ise beyinde onarılamaz hasarlar meydana gelmese de beynin farklı bir bedende çalışabilmesine ve bedendeki dolaşım sistemini tekrar çalışır hale getirmesine şüpheyle yaklaşılıyor. Kafa naklindeki en önemli unsurun beyin olduğunu, beyindeki en ufak bir işlevsizliğin naklin amacına ters düşeceğini düşündüğümüzde bu şüphelerin yerinde olduğunu söyleyebiliriz.

Beyin Vücudu Kabul Etmeyebilir

Kafa nakliyle ilgili bir diğer problem ise özellikle yüz, el ve penis gibi vücudun dışında kalan(dış organ) unsurların naklinde sıkça yaşanan reddetme riski. Dış organ nakillerinde hastaların operasyon sonrasında uzuvlarını kullanabilmesi ve vücudun nakledilen uzvu kabul edebilmesi için  bağışıklık sistemini bastıran ilaçlar kullanılıyor. Kafa naklinden sonra ise bu ilaçların kafayı mı yoksa bedeni mi reddetmemek için mücadele edeceği bilinmiyor. Üstelik el, yüz ve penis nakli sonrasında bile hastalar, bu uzuvların kendilerine ait olmadığı düşüncesiyle ciddi problemler yaşarken tamamen farklı bir vücuda yerleştirilen beynin bu vücudu kabullenmede çok daha ciddi sıkıntılar yaşaması ve nakli reddetmesi sürpriz olmayacaktır.

Tabi kafa naklini imkansız kılan tüm bu unsurların üstüne Sergio Canavero'nun, operasyona ilişkin hiçbir kanıt sunmaması da eklenince aslında başarılı bir kafa nakli gerçekleşmediği düşüncesi giderek artıyor. [kaynak8]

Canavero’nun ‘başarılı’ naklinde iki kadavra kullanıldı. Günümüzde yeni ameliyatları kadavralar üzerinde gerçekleştirmek gittikçe yaygınlaşan bir yöntem fakat ameliyat canlı bir hastada başarılı olmadığı sürece bu ameliyatlar ‘başarılı’ olarak kabul edilmiyor. Kadavra üzerinde yapılan bir naklin başarılı olup olmadığı nasıl anlaşıyor? Neticede beden ölü değil mi sistemlerin çalışıp çalışmadığını bilmeden nasıl başarılı olunuyor? Başarıdan kasıt kafayı başka bir bedene dikmek mi sadece?

Kalpten scalp'e,beyin hemisferlerine,medulla-pons-mezensafalon'a,beyinciğe kısaca sayısız kafa yapısına giden karmaşık arter yapılarını bakarsak; medulla spinalis(omurilik) ve üst taraftaki beyin korteksi/kraniyel veya kraniyel olmayan nukleuslar/şuura ulaşmayan duyuları taşıyan afferent sinirler vs vs arasındaki nöral yapıları başarılı bir şekilde bağlayacak insan dünyada zor bulunur. Bütün nörovasküler yapıları (trilyonlarca)doğru ve başarılı bir şekilde bağlamak için hasta en az tahminen X yıl boyunca full anestezide tutulmalıdır (ara verilmeden ameliyat devam etmeli) Bu anesteziyi kaldıracak karaciğer,böbrek 20 Dinazorda bile yoktur. Bu esnada kafamız kesilmiş halde dikilmeye devam ediyor, X yıl oksijensiz kalan bir organ var elimizde.
Cerrahi teknik yeteneği açısından problem olmasada, işlemin imkansızlığı söz konusudur. hiçbir zaman olmayacaktır.  

 

Sosyal Problemler

Bu konuyu halletsekte yeni sosyal problemlerimiz kalıyor geriye.
Canlı insanlar üzerinde yapıldığı takdirde akla şu soruyu getirir, 

Kafa mı kadavra sayılacak vücut mu? Hangisi donör sayılacak, hangisinin sahibi hasta şahıs olacak kafalar bedenlerden ayrıldığında her iki kişi de kadavra olacak.Bu durumda hangisi hayatta kalmış sayılacak?Bir erkek kafası kadın kafası olursa ve doğurursa. çocuğun anası mı olacak babası mı?

Bir erkek yeni bedeniyle bir kadını hamile bırakırsa çocuğun babası kimdir? Beden mi kafa mı?

Bir kadın yeni bedeniyle çocuk doğurursa anne kimdir?

Bir kadınla erkeğin kafaları yer değiştirilirse ve operasyon sonrası birlikte çocuk yaparlarsa anne kim, baba kimdir?

Kaynaklar,
1.https://www.newscientist.com/article/2073923-head-transplant-carried-out-on-monkey-claims-maverick-surgeon/
2.http://www.newsweek.com/head-transplant-sergio-canavero-repair-spinal-cord-rats-625689
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Head_transplant
4. Roach, Mary (2004) (İngilizce). Stiff: The Curious Lives of Human Cadavers. W. W. Norton & Co.. ss. 206-210. ISBN 0393324826.
5.https://futurism.com/successful-human-head-transplant-may-never-be/ 
6.https://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/kafa-nakli-anlamsiz-ve-engellenmelidir-2066770/
7.https://www.telegraph.co.uk/science/2017/11/17/worlds-first-human-head-transplant-successfully-carried/?WT.mc_id=tmgoff_fb_tmg
8.https://www.popsci.com/first-head-transplant-human-surgery#page-3