Telif:Frankfurt Seckenberg müzesi
Dev Kırkayak Arthropleura
Carbonifer Dönemi sonlarında, 315 - 299 milyon yıl önce Kuzey Amerika ve İskoçya'nın kuzey doğusunda yaşayan bir nesli tükenmiş kırkayak eklem bacaklılarının bir cinsidir. Cinsin en geniş türü, tüm zamanların bilinen en büyük kara omurgasızlarıdır .O dönemde bugün %21 olan atmosferdeki oksijen oranı %32 idi ve böcekler dokularını besleyebilecek bol miktarda oksijene erişebildikleri için devasa boyutlara ulaştılar.Otobur bir hayvan olan bu çiyan etobur olmamasına rağmen oldukça güçlü ısırmalar gerçekleştirebilmektedir. Soyu ise Permiyen Çağının başlamasıyla tükenmiştir.Karada yaşayan en büyük omurgasız hayvandır.Nesillerinin tükenmesi yaşamımız açısından isabet olmuş diyebiliriz.
Canlılar ortam koşullarına göre şekillenirler.
Karbonifer Dönemi
Gezegenimizin kömür rezervlerinin büyük bir kısmı Karbonifer Dönem’de oluşmuştur; zaten bu yüzden bu döneme, "karbon içeren" anlamına gelen "Karbonifer" adı verilir. Karbonifer’de en yaygın görülen kara omurgalıları amfibilerdi; fakat karaların tek hakimi onlar değildi. Çok geniş alanları kaplayan sık ormanlar da vardı. İşte bataklıklar altında kalarak gömülen bu yoğun bitki örtüsü, üzerine binen milyonlarca yıllık basıncın ve ısının etkisiyle kömüre dönüştü. Ama gömülmeden önce Karbonifer karalarını istila etmiş durumda olan bitkiler, yeryüzündeki karbondioksitin büyük bir kısmını kendilerine bağlayıp atmosferi oksijence zenginleştirdi. Öyle ki, atmosferdeki oksijen bu dönemde gelmiş geçmiş en yüksek seviyesine çıktı. Bu durum, mevcut habitata zaten iyi uyum sağlamış olan böceklerin işine geldi ve böcek çeşitliliği giderek arttı. Karbonifer’deki eklembacaklılar (böcekler, akrepler, kırkayaklar gibi) günümüzdekilerden çok daha büyüktü. 2,6 metrelik bir kırkayak olan Arthropleura, zamanın en büyük kara omurgasızıydı.
Eklembacaklılar, nemli iklim kurumaya başladığında, karboniferlerin yağmur ormanlarını azalttığı ve Permiyen'in çölleşmesine izin verdiği zaman Karbonifer döneminin sonunda soyları tükendi.Arthropleura'nın fosilleşmiş ayak izleri birçok yerde bulundu.Yeni İskoçya'nın Joggins bunlardan biridir.[kaynak]
Joggins, Yeni İskoçya'nın Cumberland Kontluğu'nun batısında yer alan Kanada kırsal topluluğudur. 7 Temmuz 2008'de, Joggins Fosil Kayalıkları'nı oluşturan sahilin 15 km uzunluğunda bir alanı Dünya Mirasları Listesi'ne resmi olarak yazıldı.
Joggins, yaklaşık 310 milyon yıl önce, erken Karbonifer Döneminde Pensilvanya "Kömür Çağına" tarihlenen bir yağmur ormanları ekosistemindeki fosil kayıtlarıyla ünlüdür.
Kaynaklar,
1.http://www.eartharchives.org/articles/the-evolution-of-plants-part-3-the-age-of-coal/
2.Video-https://www.youtube.com/watch?time_continue=143&v=GZ9bMd0kTPc
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Arthropleura
