Orangutanlar, suyu bir problem çözme aracı olarak kullanacak kadar zeki olduklarını göstermişlerdi.Buna sebep olan ise Ezop’un masallarından esinlenilerek bir deney fikri oluşması.
Şeffaf bir tüpün içinde ve altta derinlerde bir miktar su icinde yüzen bir yerfıstığı sunulduğunda apeler, yerfıstığını yukarıya çıkarmak için içme suyunu tüpe döktüler.
Araştırmacılar, ilk kez yapılmış çalışmada , insan olmayan primatların zekice yöntem bulduklarını söylüyor.
Almanya, Leipzig'deki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'nden Natacha Mendes, çalışma fikrinin meslektaşları ile Ezop’un masallarıyla ilgili bir tartışmadan çıktığını hatırlatıyor.
Karga ve testi hikayesi
Hikayeye göre,kurak bir havada, susuzluktan ölmek üzere olan bir karga;
Nereden su bulacağım?diye düşünüp dururken, bir testiye rastlamış.
Sevinçle gagasını testiye soktuğunda, sadece dibinde biraz su
kaldığını görmüş. Tekrar tekrar denemesine rağmen, bir türlü suya
ulaşamamış. Bunun üzerine testiyi devirmeye çalışmış, ama çok ağır
olduğu için bunu da başaramamış.
Sonra aklına başka bir fikir gelmiş; etrafındaki çakıl taşlarını, gagasıyla birer birer alarak testinin içine atmaya başlamış. Böylece, testi çakıl taşları ile doldukça, dibindeki su da yavaş yavaş yükselmeye başlamış.
Orangutan ve Ezop deneyi
Mendes ve diğer araştırmacıları, birlikte çalıştıkları orangutanların da benzer şekilde zekice bir anlayışa sahip olup olmadığını merak etmişler.
Bunu denemek için, bilim adamları yer fıstığı ile birlikte az miktarda su içeren şeffaf plastik tüplerle beş Sumatra orangutanı (Pongo abelii) kullanmışlar. Ancak, orangutanları büyük bir sürpriz bekliyordu.Fıstık elleri ile ulaşmayacakları noktada tüpün içinde altta derinlerde bir miktar su ile birlikte yüzüyordu.Sonra aklına başka bir fikir gelmiş; etrafındaki çakıl taşlarını, gagasıyla birer birer alarak testinin içine atmaya başlamış. Böylece, testi çakıl taşları ile doldukça, dibindeki su da yavaş yavaş yükselmeye başlamış.
Orangutan ve Ezop deneyi
Mendes ve diğer araştırmacıları, birlikte çalıştıkları orangutanların da benzer şekilde zekice bir anlayışa sahip olup olmadığını merak etmişler.
Maymunlar önce sinirlenmişler, fıstıklara ulaşabilecekleri her yolu denemişler.Buna boruyu ısırmak, vurmak ve tekmelemekde dahilmiş.
Bu denemeler, yaklaşık olarak dokuz dakika sürmüş,tüpe biraz fazla su dökmenin işe yarayacağını bulmaları için.Orangutanlar çözümü bulunca sıvıyı tüpe dökmeye başlamış ve nihayet fıstıkları erişilebilir bir noktaya yükseltmeyi başarmışlar.
Mendes, “İlk denemelerdeki gresif tutumları kabul edilebilir bir davranış , çünkü bu testi daha önce görmediler” diyor ve ekliyor “Çözümü öğrendikten sonra bunu sürekli hale getirdiler.”
Ve sonraki her denemede daha hızlı sonuca ulaşmışlar.Bu deney her orangutanla 10`ar defa yapılmış. Onuncu denemede, tüpe su dökmeleri ise sadece 30 saniye sürmüş.
Farklı yöntemli deneyde maymunlardan farklı davranış
Araştırmacılar ayrıca, yerfıstığını tüpün üstüne bantlayarakta deney yapmışlar. Orangutanlar tüpe bu defa su doldurmadan sadece ellerini kullanarak fıstıkları almışlar.
Mendes, okçu balıklarının (Toxotes jaculatrix), sineklere tükürerek avladıklarını hatırlatıyor.(bkz. video). Ama orangutanların su kullanımının daha sofistike bir davranışı temsil ettiğini söylüyor.“Karşılaştırma yapılamaz” diyor.Maymunların yaptıkları hakkında bilinçli fikirleri olduğunu ve tüpü tekmelemek gibi diğer seçenekleride göz önüne aldıklarını belirtiyor. “Orangutanlarda esnek bir stratejiden bahsediyoruz , bu büyük fark.” diyor.
Elbette maymunlar Arşimed`i ve suyun kaldırma kuvvetini okullarda bizimle okumadılar.Ancak bunun farkına varmışlar.
Bulgular "Biology Letters"`da yayınlanmıştı.
Ape ve maymun arasındaki farkları sıralarsak, apeler maymunlardan farklı olarak bir kuyruğa sahip değillerdir. Maymun türlerinden daha cüsseli olmakla beraber beyinleri de daha büyüktür. İnsanlar dahil orangutan, goril, şempanze, bonobo ve gibbonlar ape sınıfındadır.
Aynı deney bu defa insanlarla yapıldı
Deneyde bu defa insan denekler bir odaya alınır. Odada bir masa, masaya sabitlenmiş uzun, ince, şeffaf bir tüp ve tüpün içine de bir adet fıstık konmuştur. Çeşitli yaş grubundan oluşan deneklerden, tüpün içindeki fıstığa ulaşıp onu almaları istenir.
Fıstığa ulaşmak için her şeyi yaparlar. Masanın altından sabitlenmiş tüpü çıkarmaya çalışırlar, tüpün içine üfleyip çıkarmaya çalışırlar, tüpü sıkıp kırmaya hatta masayı devirmeye dahi çalışırlar ama hiçbir şekilde başaramazlar.Ancak bu videoda değil ama başka videolarda bunu başaranlarda olmuş.Sekiz yaşındaki bir kız çocuğu dikkatiyle bu deneyi başarıyor.
Alttaki internette dolaşan kısa ve kesilmiş olan ve başarısız olanların (deneme yanılma) yer alan videosu insanların daha kötü olduğu şeklinde yansıtılmış.Ve maymunların tek seferde başardığı video sunularak algı yapılarak daha başarılı olarak sunulmuş.Zira maymunlar bile 10 kez deneme yanılma ile sonuca ulaşmışlar.Bizde böyle bir deneyde maymunlar gibi ne yapmamız gerektiğini artık biliyoruz.Aslında deneklerde dikkatsizlik söz konusu.Arka tarafta şişedeki suyu kimse görmüyor veya dikkat etmiyor.
Videonun sonunda ise deneklerin önlerine bir tablet uzatılır.
Tablette izletilen şey aynı deneyin ape'lerle yapılmış halidir.
Kaynaklar
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Aesop
2.https://en.wikipedia.org/wiki/Sumatran_orangutan
3.https://www.newscientist.com/article/dn12182-spitting-orang-utans-solve-nutty-problem/
4.https://www.youtube.com/watch?v=NEfn1e3lp6g
5.Video1-New Scientist- https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=Qw1WzCBZ9Kc
6.Video2- https://www.youtube.com/watch?v=hlfquzqRXC4
7.https://www.youtube.com/watch?v=voy0aX8SXYU
8.https://en.wikipedia.org/wiki/Banded_archerfish
9.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2391177/
