Sosyal Psikoloji Deneyi -Robbers Cave Experiment Nedir?
Robbers Cave deneyi, Oklahoma devlet parkında 11 yaşındaki erkek çocuklardan oluşan iki grupla yapılmıştır.Bu deneyin kurgulayıcıları da bir Türk bilim adamı Muzaffer Sherif`ve eşi Carolyn Wood Sherif`dir.Deney aracılığıyla ayrımcılık ve ötekileştirmenin bir toplumda ne kadar kolayca tetiklenebileceği, farklı gruplar arasında düşmanlığın nasıl büyük bir hızla büyütülüp çatışma çıkarılabileceği ortaya konmuştur.Gerçekçi çatışma teorisi – Robbers cave deneyi, grup ve gruplar arası davranış konusunda akla gelen ilk deneylerdendir.
Muzaffer Sherif, kişinin kendi başına ulaşamayacağı türden hedefleri elde edebilmek için diğer insanlarla iş birliğine gittiğini öne sürer.Bu sebeple de aynı hedefi elde etmek isteyen insanların karşılıklı olarak birbirine bağımlı hale geldiklerini savunur.Bu sürecin işlemesi ile de ortaya bir grup yapısı çıkar.Rol ve mevki ilişkilerinin, normların yerleşmesi demek olan grup yapısı, grubu kaba bir insanlar toplamından ayırır.
Psikolog Muzaffer Sherif ve ekibi 1949, 1953 ve 1954 yıllarında, aidiyet grupları olarak adlandırdığımız türden grupların ortaya çıkışını incelemek için aynı deney düzenini takip eden, ölçümlerini ve değişkenlerini değiştirdikleri bir dizi alan deneyi yürüttüler.Bu çalışmalar o yıllardan beri yaz kampı deneyleri olarak bilinir.Bu alan deneyinin sonuçları o güne kadar grup ve gruplar arası davranışla ilgili bütün teorileştirmeleri ve uygulanmakta olan yöntemleri baştan sona değiştirmiştir.
Bu araştırmada normal bir yaz kampı ortamında bulunan ve bir alan deneyine katıldıklarını bilmeyen, birbirlerini kamp öncesinde hiç tanımayan 11–12 yaş arası 1950’li yılların amerikası’nın orta sınıfından gelen 22 erkek çocuk denek olarak kullanılmıştır.Kamp müdürü ve yöneticisi Muzaffer Sherif başta olmak üzere kamp yöneticileri olarak bilinen araştırmacılar kamp faaliyetlerini; grup oluşumu ve gruplar arası çatışma hakkındaki hipotezlerini sınayacak tarzda düzenlemişlerdir.
Muzaffer Sherif ve ekibinin yürüttüğü ilk iki deney, araştırmanın ilk safhasıdır.Bu safhada çocuklar kampta kendilerine arkadaş seçerler.Çocuklar bir arada yatıp kalkmışlar ve kiminle beraber çalışacağı ve arkadaşlık kuracağı konusunda serbest bırakılmışlardır.Aslında araştırmanın bu safhası çocuklar arasındaki kişisel çekiciliğin ortadan kalkması için düzenlenmiştir.Çünkü Muzaffer Sherif’e göre kişiler arası çekicilik, grubun oluşmasında gerekli ve yeterli şart değildi.Bu sebeple bu değişkeni kendi bağımsız değişkenini etkilememesi için bertaraf etmesi gerekiyordu.Bunun için çocuklar arasındaki ilişkiler bir anlamda sabitleştikten sonra aralarındaki çekiciliğin derecesi ölçülmüş ve en iyi arkadaşların 2/3’sinin bir başka grupta kalmasına dikkat edilerek çocuklar iki yatakhane arasında ikiye ayrılmışlardır.Yakın arkadaş olan çocukları ikiye ayırmaktaki amaç, araştırma sonuçlarının kişiler arası çekicilik şartlarına göre açıklanabilme ihtimalini ortadan kaldırmaktır.İki ayrı yatakhaneye ayrılan çocuklar daha önceki arkadaşlarını hiç görmemişler ve birbirlerinden belli mesafede kamp yapmışlardır.Her iki grup kendilerine verilen işleri kendi grup üyeleriyle yapmışlardır.Grup içinde girdikleri karşılıklı etkileşim sonucu daha önceden girmiş oldukları kişiler arası çekicilik kalıpları değişmiş ve en iyi arkadaşlarını grup içinden seçmeye başlamışlardır.
1954’de yaz kampı deneyi, çocukların kendi içlerinde yemek pişirme, kamp yapma, kanoları tepeden kıyıya indirme gibi kamp faaliyetlerini birbirinden ayrı yürüten iki ayrı yatakhanede kalan iki grup çocukla başlamıştır.Her grupta değişik üyeler birbirinden farklı rollere girmiş ve liderler ortaya çıkmıştır.Gruplar kendi normlarını, konuşma argosunu ve takma isimlerini geliştirmiş ve kamptaki arazi sınırlarına çeşitli adlar takmıştır.Bu arada grubun oluşturduğu kurallara ve normlara uymak istemeyen üyelerini hizaya sokmuşlar, sosyal bir yapı oluşturmaya başlayıp, grup olarak kendilerine isimler takmaya, gizli toplanma yerleri bulmaya ve kendilerine has bir lisan yaratmaya başlamışlardır.
Deney nasıl gerçekleşti?
"Kartallar" ve "Çıngıraklı Yılanlar" olarak isimlendirilen gruplar, ciddi bir savaşın içine girmekte gecikmemişler.Bir grup diğer grubu aşağılamaya başlamış.Rekabete dayalı aktiviteler düzenlendiğinde ise, durum iyice hat safhaya varmış. birbirlerine “sinsiler”, “hileciler”, “sinir bozucular” gibi isimler takmaya, birbirlerinin bayraklarını çalmaya, çadırlarını yakmaya ve tehdit edici afişler asmaya başlamışlar.Muzaffer Sherif ve ekibi, daha da zor olanın bu grupları birleştirmek olduğunu fark etmişler. Var olan düşmanlığı nasıl yok ederiz diye düşünmüş ve sinema, piknik gibi birlikte yapılabilecek sosyal aktiviteleri artırmayı denemişler.Fakat sonuç çok daha felaket olmuş.Tüm bu aktiviteler, itiş, kakış ve hakaretler ile sonuçlanmış.Muzaffer Sherif ve ekibi tarafından, kontrol edilemeyen bir canavar yaratılmış.Daha sonra, gruplar arası rekabetin herkesin zararına olacağı bazı durumlar yaratmayı denemişler.Gün boyu dışarıda olunduğu bir zaman, yemek almak için şehir merkezine giden kamyon bilerek bozulmuş. izciler, kamyonu itmek ve çekmek için bir araya gelmek zorunda kalmışlar.Başka bir zaman, araştırmacılardan biri, uzak bir borudan gelen kampın su deposunu kapatmış.Ortak bir kriz ile karşı karşıya kalan izciler, gün bitmeden sorunu çözmek için, birlikte çalışmak zorunda olduklarını fark etmişler.Bir başka gün ise, grubun isterse film kiralayabileceğini fakat kampın parası olmadığını söylemişler.İzciler bu sefer, tek çözümün kaynaklarını birleştirmek olduğunu fark ederek hep birlikte aralarında para toplayarak film kiralamışlar.
Ortak aktivitelerden bir süre sonra, yemeklerde gruplar karışık olarak oturmaya başlamış.En iyi arkadaşlarını sıralamaları istendiğinde, daha önce sadece kendi gruplarından kişilerin isimlerini vermiş olmalarına rağmen artık diğer gruptan isimler de söylemeye başlamışlar. Daha önce karmaşa yaratan tek otobüs ile seyahat etme durumu gerçek olmuş ve izciler aynı otobüs ile seyahat etme kararı almışlar.Hatta diğer grup arkadaşlarının parası yetmeyince, onlara aralarında para toplayıp milkshake ısmarlamışlar.
Bu sonuçlara göre:
Muzaffer Şerif’e göre grup, birbirine kuvvetlice bağlı üyelerin oluşturduğu dinamik bir sistemdir ve tek tek üyelerin toplamından farklı bir bütüne işaret eder.Üyelerin özellikleri grup özelliklerine (grup beraberliği gibi özelliklere) dönüştürülür.Dolayısıyla bu özellikler bireyler arası çekicilik düzeyinde ele alınamaz, bu düzeye indirilemez.Bu sebeple Sherif’e göre grup davranışını ortaya çıkaran gerekli ve yeterli şart ya da bir başka ifade ile belirleyici süreç, ortak bir hedefin elde edilmesinde karşılıklı birbirine bağımlılıktır.Yani grubun elde etmek istediği hedefi elde etme yolunda üyelerin birbirlerine bağımlı hâle gelmeleridir.Lig kupasını kazanmak için futbol takımındaki futbolcuların birbirlerine bağımlı hâle gelmeleri gibi ya da projeyi kabul ettirmek için birbirlerine bağımlı hale gelen araştırma takımı gibi.Grupta birbirine bağımlılığı ortaya çıkaran sürecin nasıl açıklanacağı belirgin değildir.Teoriye derinlemesine bakıldığında ise görülen bu sürecin çekicilik olduğudur.Grup bireyin hedefine ulaşmasına katkıda bulunduğu ölçüde çekici gelmektedir.Bu sebeple, Sherif’in yaklaşımındaki temel süreç kişiler arası düzeyde olumlu etkileşimdir.
Kaynaklar
1.Video-5 Minute History Lesson-https://www.youtube.com/watch?v=8PRuxMprSDQ
2.https://en.wikipedia.org/wiki/Realistic_conflict_theory
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Muzafer_Sherif
4.https://en.wikipedia.org/wiki/Carolyn_Sherif
