Nikolas Kopernik (Asıl ismi Niklas Koppernigk, Lehçe: Mikolaj Kopernik; Almanca: Nikolaus Kopernikus; 19 Şubat 1473, Torun, Polonya - 24 Mayıs 1543, Frombork, Polonya) Prusya İmparatorluğu'na bağlı Ermland Derebeyliği'nde katolik piskopos danışmanı, boş zamanlarında matematik, astronomi ve harita bilimi ile meşgul olan amatör bilim adamı.
Nikolas Kopernik, "De revolutionibus orbium coelestium" (Göksel kürelerin devinimleri üzerine) başlığını taşıyan başyapıtında Güneş Sistemi'nin tarifini yapmış, gezegenlerin güneşin merkezde olduğu sabit yörüngeler üzerinde hareket ettiğini kabul eden günmerkezlilik yasasını savunmuştur. 1543 yılında, Kopernik'in ölümünden kısa bir süre önce yayımlanan bu kitap, "Kopernik Günmerkezliliği" denilen astronomik modelin başlangıcını oluşturur ve modern astronomik ve bilimsel gelişmelerin başlangıç noktası olarak gösterilerek bilim tarihinde bir dönüm noktası teşkil etmektedir.
Nicolaus Kopernik, güneş merkezli evren sistemini, bilim ve teoloji arasındaki çatırdamaların yeni yeni filizlendiği bir dönemde bulmuştur. Kendi döneminin, incil merkezli dünya sistemine karşı geliştirdiği bu yeni evren sistemi, incil'le uyuşmuyordu. Kopernik kendisine gelecek tepkileri göz önünde tutmuş olmalı ki kitabın önsüzünde, "dünyanın güneş çevresinde döndüğü savı yalnızca bir hipotez olarak ileri sürülmüş, doğruluğu söz konusu değildir." açıklamasını yapmıştır.
Kopernik'e gelen tepkiler mevcut kilise anlayışıyla hareket eden din adamlarıyla sınırlı kalmamıştır. Dinde reform hareketlerinin öncülleri bile kopernik'i yaylım ateşine tutmuştur. Kopernik'i "yeni yetme bir astrolog" olarak tanımlayan Luther, halkın bu ne dediğini bilmeyen kişiye kulak vermesine tepki göstermiştir. Luther, Kopernik ve yeni evren sistemi ile ilgili, "bu budala tüm astronomi bilimini alt üst etme özentisine kendini kaptırmış. Ama boşuna bir çaba; çünkü kutsal kitapta Joshua'nın yer küresine değil, güneşin yerinde durmasını emretmiştir." sözleriyle tepkisini göstermiştir. Calvin'de buna benzer tepkiler vermişti.
Sonuçta kopernik haklıydı ama tartışmalar ve bağnazlığın direnişi hiç bitmedi. Bertrand Russell bu durumla ilgili şunları yazmıştı:
"kuramsal matematik dışında her bilim var olma savaşımı vererek işe koyulmak zorunda kalmıştır. Astronomi Galelio'nun, jeoloji buffon'nun kişiliğinde mahkum edilmişti. Bilimsel hekimliğin uzun süre kilisenin ceset üzerinde teşrih çalışmalarına karşı durması yüzünden gelişme olanağı bulamadığını biliyoruz. Darwin cezasız kaldıysa, sahneye çıkışının gecikmiş olmasındandır. Ama bugün bile katolik kilisesiyle tennessee eyaletinin yasa koyucularının gözünde evrim tiksinti veren bir kavramdır. Bilimin gelişmesinde her adım güçlükle atılmış, atılan her yeni adım, bugün bile geçmişteki yenilgilerden hiç ders almamış gibi, bağnazlığın direnişiyle karşılaşmaktadır."
Kopernik devrimi, genç Polonyalı astronom nicholas copernicus'un dünyanın evrenin merkezinde sabit olmadığının fakat güneşin etrafında ve kendi ekseninde döndüğünün daha iyi farkına varışıyla başlayıp, Isaac Newton'un 1687 yılında bastırdığı "doğa felsefesinin matematik ilkeleri" adlı yapıtında ortaya koyduğu sağlam ve tam bir dinamik astronomi kuramında kopernik ilkelerinin gösterilmesiyle tamamlanan devrimdir. Bu devrim aynı zamanda karmaşıktı ve onun tarihi birbiriyle ilişkili üç görüşle açıklanabilirdi: Astronomi, fizik ve doğa felsefesi. astronomide yalnızca güneşin ve dünyanın göreli durumlarındaki düşüncelerimiz değişmekle kalmadı, aynı zamanda basit dairesel hareketlerin birleşiminin yerine evrensel fizik yasalarıyla temellenen hesaplamaları içeren bir astronomi öne sürüldü. fizikte ise, niceliklerle temellenen teorik kuvvet anlayışı, aristotalesçi niteliksel fizik anlayışının yer değiştirmesine etki etti. Doğa felsefesinde de hristiyan öğretisiyle uygunluk taşıyan yer merkezli evren ile sonsuz, tam ve hemen hemen boş bir evren anlayışı yer değiştirdi; bu anlayış kilise otoritesi yerine, deneysel verilerle desteklenen bilgi kuramı üzerinde temellendi. Kısacası Kopernik devrimi, modern avrupa doğa bilimleri tarihindeki önemli olaylardan biridir.
Kendisinden çok önce aristarchus ve ondan birkaç yüzyıl sonra biruni (ve aradaki birçok kişi) Kopernik e atfedilen güneş merkezli "dünya" modelini dile getirmiştir, bu bilinen bir gerçek.
Fakat Kopernik i onlardan ayıran etmen, onun bu gözlemlerini bir eser haline getirip keşfettiği delilleriyle birlikte bir yayın haline getirmesidir. Tıpkı, mikrobun (tek hücreli canlıların) varlığını eski yunan düşünürlerinin ve akşemseddin'in dile getirmesi gibi. Fakat, mikrobun varlığını ve nasıl bir şey olduğunu şüpheye yer bırakmayacak biçimde açıklayan Pasteur'dur. O halde, mikrobun kaşifine ilk çağ yunan bilginleri veyahut islam bilginleri diyemeyiz.
Bir olguyu dile getirmek farklıdır. bu bir öngörüdür. Fakat bir öngörünün kabul edilmesi için onu "delilleri" ile birlikte açıklamanız gerekir. Bugün ben, ısrarlı bir biçimde "eğer kütleçekimi kontrol altına alabilirsek" ışıktan hızlı yolculuk yapabiliriz diyorum. bunu benden önce son yüzyılda söyleyen bilim insanlarının sayısı da oldukça fazla.
Buna rağmen, bir gün biri kütleçekim alanlarını kontrol altına alıp ışık hızı üstü hızları mümkün kıldığında bunun mucidi ben mi sayılacağım? Elbette hayır. Bu olguyu keşfeden kişi, onun prensiplerini belirleyen, yapılabilirliğini bilimsel olarak kanıtlayan, hatta yapan kişidir.
O halde; güneş merkezli (yani dünyanın evrenin merkezi olmadığı) olgusunu ilk keşfeden kişi copernicus'tur. bu olguyu elle tutulabilir, üzerine düşünülebilir ve bir şekilde kanıtlanabilir biçimde ortaya koyan ilk kişidir. hal böyleyken, zamanında o bunu demişti, öteki şöyle yapmıştı demenin anlamı yok. copernicus, öncüllerinden çok daha büyük bir dahidir.
Muallakta olan bir savı ele almış, onu elle tutulur hale getirmiş, "peşinden" gitmiş bir bilim insanıdır.
Kaynaklar,
https://tr.wikipedia.org/wiki/Nicolaus_Copernicus
https://www.britannica.com/biography/Nicolaus-Copernicus
