Uluslararası Uzay İstasyonu ISS

Uluslararası Uzay İstasyonu Nedir? 

Uluslararası uzay istasyonu büyük çaplı uzay projeleri için önemli bir başlangıçtır. İnsan-uzay ilişkisi ve uzayda yaşam araştırmaları İSS’nin temelini oluşturmaktadır. Uluslararası uzay aracı, Dünya’nın yörüngesinde dolanan bir uzay aracıdır. Astronotların yaşadığı ve araştırmalarını yaptığı bir bilim laboratuvarı demek daha doğrudur. Uluslararası uzay aracı ile yapılan çalışmalarda mikro yerçekiminin insanlar üzerinde ki etkisini, uzay boşluğunu tarama ve keşif görevlerini yerine çalışmaktadır. 15 ülkeyi temsilen 5 farklı uzay ajansı tarafından tasarımı ve üretimi gerçekleştirilmiştir. Yapımına katkıda bulunan uzay ajansları ise; NASA, ROSCOSMOS (Rusya Uzay Ajansı), Avrupa Uzay Ajansı, Kanada Uzay Ajansı ve Japonya Uzay Keşif Ajansıdır. Uzay istasyonu astronotlar tarafından parça parça uzayda birleştirilmiştir. Uzay aracının yapım 100 Milyar $’a mal olmuştur. Uzay istasyonu yeryüzünden 354 km(220 mil)  yukarıda çalışmalarına devam ediyor. Dünyanın çevresinde saate 28000 km(17500 mil)hızla ilerlemektedir. Dünyanın etrafında tam bir tur atması yaklaşık 90 dakika sürmektedir.

Uluslararası Uzay İstasyonu İnşası

Uluslararası uzay istasyonun montajına Kasım 1998 yıllında başlandı. Rus Zarya uzay aracı ile yörüngeye ilk modül gönderilmiştir. 2 yıl süren çalışmalar ile ilk yaşam alanı tamamlanmış oldu. İlk mürettebat ise 2 Kasım 2000 yılında uzay aracına geldi. Zamanla gelen modüller ile İSS’nin tam olarak tamamlanması 2011 yılına kadar sürmüştür. Uzay istasyonu iki adet Boeing 747 uçağının iç hacmine sahiptir. Toplam kapladığı alan ise bir futbol sahasına eşittir. Uzay aracının ağırlığı ise 391 tondur.

Uluslararası uzay istasyonu, yeryüzünde üretildikten sonra parça parça uzaya gönderilerek uzayda birleştirme işlemi yapıldı. Yaşamsal alanlar, laboratuvarlar, destek kirişleri, güneş panelleri modüler olarak tasarlanmıştır. Modüller bağlantı yerlerinden birleştirilerek uzay aracı inşa edilmiştir. Yeni modüller geldiği zaman uzay aracının dışında yer alan robot kollar ile hem bağlantılar yapılmıştır hem de araştırmalarda yardımcı olmuştur. Modüller üzerinde bulanan kapaklar yardımı ile uzay boşluğuna çıkılarak uzay yürüyüşleri gerçekleştirilir. Yaşam alanlarında atmosfer kontrol sistemi, su temin sistemi, sağlık ekipmanları ve yangın algılama sistemleri bulunmaktadır. Uzay aracı içindeki atmosfer basıncı ile yeryüzünde ki basınç aynıdır. Apollo 1 uzay aracının saf oksijen yüzünden infilak etmesi sebebiyle atmosfer basıncının korunması gerektiği anlaşılmıştır. Suyun elektroliz yoluyla Oksijen ve Hidrojene çevrilmesi ile astronotlar gerekli ortam sağlanmış olur. Günlük gerekli olan su miktarı ise 1 litredir. Kullanılan ya geri dönüştürülerek ya da dünyadan getirilerek kullanılır.

Astronotlar güne saat 6’da uyanarak başlamaktadır. Uyku sonrası egzersiz, istasyon denetimi ve günlük planlamalar yapılır. Astronotların günlük çalışma süresi 10 saattir. Günlük tamamlanan çalışma saatlerinden sonra astronotlar egzersiz yaparak uyku ve gevşeme alanına geçerler. Uzay aracı bir günde 16 gün doğumu ve gün batımı gördüğü için insan biyolojik saatini korumak için uyku saatlerinde tüm açık pencereler kapatılarak karanlık bir alan oluşturulur. “Görev Başlangıç Saati” olarak adlandırılan zamana göre bir saat ayarlaması yapılır. Kontrol merkezi ile uzay istasyonunun senkronize çalışılması ve merkeze bağlı ülkelerin saat diliminden etkilenmemesi için GMT+0 saat dilimi kullanılır. Kontrol merkezi ile iletişim radyo frekansları ve telemetri sistemi ile sağlanır. Haberleşme için kullanılan S bandı ile ses verileri, Ku bandı ile video verileri gönderilir. Gerçek zamanlı iletişim sistemi ile senkronize bir haberleşme sağlanmıştır. Modüller arası iletişim kablosuz olarak yapılmaktadır. Kontrol sisteminde kullanılan işletim sistemi ise Linux’tur.

Uluslararası uzay istasyonunda çalışmaya başlayan ilk ekip üç kişiden oluşuyordu. Yeni modüller, laboratuvarlar ve tesisler eklendikçe kapasite altı kişiye çıkarılmıştır. Her bir ekip 4 ila 6 ay arası uzay istasyonunda çalışmaktadır. Astronotlar sadece araştırma ve çalışma yapmaktan sorumlu değildir. Uzay aracını onarmak için de görevlidir. Onarılamayan bir durum veya acil bir tahliye durumunda İSS üzerimde bulunan Rus uzay araçları ile dünyaya dönebilirler.


 
Uzay aracının enerjisi güneş panellerinden sağlanmaktadır. Uzayda güç sağlamanın en iyi yolu güneş enerjisidir. Araştırmacılar yüksek verim almak için yeni teknolojiler geliştirmişlerdir. Güneş pilleri, silisyum elementinin saflaştırılmış parçalarından yapılmıştır. Diziler halinde üretilen paneller, 262400 adet hücreden oluşmaktadır. Güneş panelleri 2500 m2’lik bir alan kaplamaktadır. Güneş panelleri her daim Güneş görecek bir şekilde döndürülmektedir. 8 boy olarak bağlanan güneş panelleri 73 metrelik uzunluğu ile Boeing 777 uçağının kanadından daha uzundur. Panellerden 84 ila 120 KW elektrik üretilmektedir. Üretilen elektriğin %60’ı aküleri şarj etmek için kullanılır. Paneller gölgeli bir bölgeye geçtiği zaman akülerden güç sağlanmaktadır. Kullanılan akülerin 6 yıl yani 37000’den fazla şarj döngüsü vardır. Nikel-Hidrojen (NiH) olarak kullanılan aküler 2017 yılı itibari ile Lityum-İon aküler ile değiştirilmiştir. Uzay aracında güç sistemi 13 km’lik bir kablo hattından dağılmaktadır.


Kaynaklar:

https://www.space.com/16748-international-space-station.html

https://www.nasa.gov/audience/forstudents/5-8/features/nasa-knows/what-is-the-iss-58.html