Stanford Hapishane Deneyi - Stanford Prison Experiment

1
Filmlere konu olan cezaevi simulasyonu deneyidir. 
Zimbardo deneyi olarakta bilinir.
1971'de philip G. Zimbardo tarafından yapıldığından bu isimle anılmaktadır. Gerçek deney 6. gününde sona erdirilmiştir .24 erkek üniversite öğrencisinin kullanıldığı deneyde herşey gerçek bir hapishanede olan şekliyle düzenlenmiştir. Gardiyanlara mesaileri bittikten sonra evlerine gitme hakkı tanınmış, bunun dışında göz temasına yol açmaması için aynalı gözlük verilmiştir. bu gardiyanların duygularının mahkumlar tarafından anlaşılamaması için bilinçli olarak kullanılmıştır.
Mahkumlarınsa bireyselliklerini kaybettirilmesi amaçlanmış, mahkum giysileri giydirilerek ayaklarına zincir vurulmuÅŸtur. Deneye baÅŸlandığında çok geçmeden sıradan üniversite öğrencileri sadist gardiyanlar ve gittikçe korkaklaÅŸan mahkumlara dönmüştürler, her geçen gün rollerine daha baÄŸlı bir hale gelip, psikolojik baskı mekanizmalarını arttırmışlardır. isyan eden mahkumların elinden yatak çarÅŸaflarını alarak metal bir yatakta uyumaya zorlanmış, isyanlara katılmayan mahkumları özel hücrelerde ödüllendirmiÅŸlerdir. gardiyanlar, mahkumlara önce gizli olsa da kısa bir süre sonrada açık ÅŸiddet uygulamaya baÅŸlamışlardır, hatta görev süreleri bitmiÅŸ olduÄŸu halde evlerine gitmeyerek mahkumlarla kalmak istemiÅŸlerdir. 2 hafta sürdürülmesi planlanan deney mahkumlar ve gardiyanlar arasındaki iliÅŸkinin vahÅŸi ve korkutucu bir hale gelmesinden dolayı kısa sürede bitirilmiÅŸtir. sosyal psikoloji baÅŸta olmak üzere birçok alanda bu deneyin etkileri, sonuçları ve korkutucu gerçekliÄŸi konuÅŸulur. sosyal rollere bu kadar kolay uyum saÄŸlayabilmemiz bize dayatılan yaÅŸantılarımız, toplumun*baskıları düşündürücüdür. otoriyete itaat eÄŸilimini ve sosyal uyumu sorgulayan deney bize toplum tarafından verilen rolleri nasıl benimsediÄŸimizi en etkili ÅŸekilde gösterir. 
 Bildergebnis für the stanford prison experiment

Bu deneyde Gardiyan olarak yer aldığını belirten bir denek redditte konu hakkında ilginç yorumlarıda bulunur[3]

Gardiyanların üçte biri "gerçek" sadistik eğilim sergilemekten yargılandı. Mahkûmların ikisi daha deneyin başında çıkarılmak zorunda kalındı. Kendisi dahil herkesin rolüne iyice kaptırdığından emin olduktan sonra Zimbardo altıncı günün sonunda deneyi bitirdi.
Ünlü deneyi çevreleyen etik meseleler sıklıkla Zimbardo'nun önceki fakülte arkadaşı Stanley Milgram'ın 1961'de Yale Üniversitesi'nde gerçekleştirdiği Milgram deneyi ile mukayese edilir.[1]
 Bu gibi sosyal psikoloji deneylerinin tartışılmasının nedeni, deneyin asıl amacının saklı tutulması deÄŸil, deneklere baÅŸta söylenmeyen koÅŸullar ve bu koÅŸulların denekler üzerindeki olası olumsuz etkileridir. zimbardo deneyi'nde de mahkum olan deneklere kötü muamele görecekleri söylenmiÅŸ, ancak bu muamelenin gerçek hapishanelerde uygulananlardan biraz farklı olacağı deneyden elde edilecek sonuçların güvenilirliÄŸi açısından söylenmemiÅŸtir. deneyin en önemli koÅŸullarından biri hapishanedeki baskı ortamının bir an bile bozulmaması ve mahkum öğrencilere neredeyse yirmi dört saat psikolojik olarak iÅŸkence edilmesidir. öyle ki bir ayağına zincir baÄŸlanmış bir halde uyumak zorunda olan mahkumlar, yatakta dönmek isterken diÄŸer ayaklarına çarpan zincirin verdiÄŸi acıyla uyanıp hapishanede olduklarını hatırlamaktadırlar. prof. zimbardo'nun bu detayla ilgili defterine düştüğü ÅŸu not can alıcıdır: "rüyalarında bile bu hapishaneden kaçmalarına imkan yoktu." '416 no.lu mahkum' ise yapay Stanford hapishanesi'yle ilgili aÅŸağı yukarı ÅŸunları söylemektedir: "devlet yerine psikologlar tarafından idare edilen bir hapishane, nihayetinde bir hapishane."
 
Bildergebnis für the stanford prison experiment
Prof. Zimbardo'nun altı günlük kısa deney süresi içinde istemdışı olarak bir araÅŸtırmacıdan ziyade hapishane müdürü gibi düşündüğünü ve davrandığını fark etmesi; gardiyanlık konusunda hiçbir eÄŸitim almamış öğrencilerin mahkumlar arasındaki birlik ve dayanışmayı kırmak için kendi aralarında yaptıkları görüşmeler sonucunda uygulamaya karar verdikleri yöntemlerin gerçekte de uygulanan yöntemler olduÄŸunun öğrenilmesi; baÅŸlangıçta birkaç hafta süreceÄŸi bildirilen deney, iÅŸler iyice çığrından çıkmak üzere olduÄŸundan (açlık grevleri, histeri krizine tutulan mahkumlar, isyan eden aileler, kaçış planları) bir haftayı doldurmadan sona erdirilince mahkum rolündeki denekler alacakları ekstra maaÅŸtan oldukları halde mutluyken gardiyanların çoÄŸunun deneyin erken bitmesinden dolayı rahatsız olmaları  dehÅŸete düşüren notlar arasındadır.[6]
Özet olarak, etik olup olmadığı tartışıladursun, Zimbardo deneyi bize insan davranışlarını anlama konusunda inanılmaz değerli bilgiler veren sıradışı bir deneydir.


Konu hakkında daha fazla resim, video ve bilgiyi bu sayfada bulabilirsiniz[bkz.[4]
Deneyle ilgili birçok tartışma ve karşıt bilimsel makale yayınlanmıştır.
Bu konuya Scott Barry Kaufman`dan ezber bozan yorum, 
Pensilvanya Ãœniversitesi, pozitif psikoloji merkezinde bilimsel yönetici olan Scott Barry Kaufman'ın son makalesinde hakkında ki ezberleri bozduÄŸu deneydir. Makalede Scott Barry Kaufman'a göre insanlara güç verildiÄŸinde bunun otomatikman istismara dönüşeceÄŸi genellenemez. insanların duyguları çok çeÅŸitlidir, insanların çok çeÅŸitli yönleri vardır. EÄŸer yine farklı bir deney yapıp bu kez deneye insanlarda ki merhameti ve empatiyi dürtecek mekanizmalar yerleÅŸtirirseniz bunu da gösterecek sonuçlar alırsınız. Genç ve orta yaÅŸ arası grupta ki (zaten bu yaÅŸ aralığı diÄŸer yaÅŸ gruplarına göre zulme daha meyillidir) geneli temsil etmeyen kiÅŸiler arasında, gücün istismarını dürtüleyerek yapılan bir deney tüm insanlığa genellenemez. Fakat deneyin içinde halihazırda ÅŸiddete meylin olması, o insan da bu eÄŸilimin, içinde ÅŸiddet meylin olmadığını kiÅŸilere göre çok daha çabuk ortaya çıkmasına sebep olur. 
Bildergebnis für the stanford prison experiment
Deney'de ilk başlarda mahkumlara karşı kötü davranmaya direnen kişilerin olması bu yüzdendir. Elinde güç olduğu halde bunu kötüye kullanmayıp, dünyayı daha iyi bir yer yapmaya çalışan sayısız derece de öğretmen, patron, politikacı vardır. Her yönetici, her güçlü kötü değildir. Güç insanı kudretlendirir ama her insanın bu gücü, bu kudreti kötüye kullanacağını düşünmek doğru değildir. Bu, insanların nasıl bir yönlendirilmeye tabi tutulacağına bağlıdır. Hiç birimiz ne tamamen iyi, ne de tamamen kötüyüz, herkesin farklı iyi ve kötü yönleri vardır, hatta gücü istismar eden, kötüye kullanan kişilerin bile keşfedilmemiş olumlu yönleri olabilir. Biz kendimize bir kişinin hangi yönlerini daha çok ortaya çıkarmak istediğimizi sormalıyız. zimbardo deneyi kötü yönler üzerine odaklanmış olabilir. Fakat biz aynı şekilde tasarlanmış, bir insana olumlu toplumsal bir amaca ulaşması için güç verilen empati ve merhamet dürtüleyen bir deney düşünebiliriz.[2]

Filmlere bile konu olmuÅŸtur bu deney [bkz.[5]

Referanslar,
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Stanford_prison_experiment
2.https://blogs.scientificamerican.com/beautiful-minds/an-important-but-rarely-discussed-lesson-of-the-stanford-prison-experiment/
3.https://www.reddit.com/r/IAmA/comments/2y5sbt/iwasa_guard_in_the_1971_stanford_prison/?st=1Z141Z3&sh=35cdaba0
4. http://www.prisonexp.org/
5.https://www.imdb.com/title/tt0997152/
6.http://www.prisonexp.org/conclusion/

Yorum Gönder

1 Yorumlar
* Please Don't Spam Here. All the Comments are Reviewed by Admin.
  1. Role bu kadar kendilerini kaptirdiklarina inanmak cok zor.hemde sadece 6 gün sürebilmis.düsündürücü.

    YanıtlaSil
Yorum Gönder
Our website uses cookies to enhance your experience. Learn More
Accept !