Adem'in, Havva'dan Önceki Eşi: Lilith
Eski mezopotamya uygarlıklarına, Sümer ve Babil mitolojisine dayanan bu mite göre Lilith Ademle birlikte yaratılır ve Ademin ilk eşidir. çift cennet bahçesinde birlikte yaşamaya başlar, ama mutlu bir birliktelik olmaz bu. Mutsuzluk nedenleri şimdiki çiftlerden pek farklı değildir. Ademin baskıcı egemen erkek bakış acısı, Lilith'i kendisiyle eşit görmemesi, Lilith'in Adem`i mutlu etmek için çaba sarf etmemesi, ev ve bahçe işlerini yapmaması vs. en önemli nedenlerden birisi de Ademin sevişirken sürekli üstte olmak istemesi bunu da erkeğin üstünlüğünün gereği olarak görmesi.
Lilith ise bu aşağılayıcı duruma karşı çıkar. Adem`le eşit olduğunu savunur"ikimizde aynı topraktan yaratıldık" der. Sonunda anlaşmazlık dayanılmaz boyutlara varır ve Lilith söylenmemesi gereken o kelimeyi söyler (bu isim cennet ten atılmak için gereken tek isimdir) ve dünyaya iner. Kızıldeniz yakınlarında bir mağaraya sığınır. O zamanlar dünyada sadece cinler vardır. Cinlerle ve onların kralı şamael ile ilişkiye girer ve ondan her gün 100 tane olmak üzere cin çocuklar doğurur.
Terkedilmiş Adem cennette yalnız kalır ve Tanrıya Lilith'in geri gelmesi için yalvarır. Tanri 3 meleği aracı koyar, evine geri dön der. Lilith ise meleklere asla geriye dönmeyeceğini söyler. melekler tehditler savurur,Lilith kararından vazgeçmez. Adem ise sürekli Tanrıya Lilith'in geri dönmesi için yalvarmakta, onsuz yaşayamayacağını söylemektedir. Tanrı tekrar meleklerini gönderir. Tekrar ve tekrar. Lilith aracı melekleri her seferinde geri çevirir, sonunda melekler onun her gün doğan çocuklarının tamamını öldürürler. Lilith de yemin eder. Bende Adem soyundan gelen tüm insan annelerin ve bebeklerinin baş düşmanı olacağım, onları öldüreceğim der.
Adem ise olanlardan habersiz yıkılmış vaziyettedir. Tanrı Adem`in eriyip gitmesine üzülür. Ona aynı Lilith şeklinde kaburga kemiğinden Havva'yı yaratır. Havva, Adem'in bir parçasından yaratıldığı için Adem'e itaat etmektedir. ve Ademe" Lilith artık senin haklı olduğunu anladı, özür dileyip döndü"der. Adem çok mutlu olur. Yeni Lilith tıpkı Ademin istediği gibi davranmaktadır.
Gerçek Lilith ise artık kötülerin tarafındadır.Hamile kadınlara musallat olur. Doğum sırasında öldürür. Bebeklerini doğmadan öldürür, yani düşüklere neden olur. Erkeklerin gece rüyalarına girer erotik düşler gördürür, rüyalarında onlarla sevişir ve cin çocuklar doğurmaya kötülerin saffını arttırmaya devam eder.
Lilith günümüzde feminizmin öncüsü kabul edilir Abd de Lilith adında sayısız feminist dernek vardır.
Gece boşalması yaşanmasının sebebi olarak da gösterilir. Erkek Lilith'e tamah etmezse Lilith onu rüyasında basarmış.
Gılgamış destanında Lilith ve kökeni
Kökü Asur ve Babil dillerine dayanan, ibranice bir kelimedir ve "gece'nin", "geceye ait olan" anlamına gelir.Erkekleri geceleri rüyalarında kolaylıkta baştan çıkararak, onların "tohum"larını çalar ve yeni şeytan çocukları doğurur.
Erkek egemenliğini reddeden ilk kadın. Feministlerin simgeside denilebilir. Geceleri dolaşan ve yeni doğmuş çocuklarla hamile kadınları avlayan bu şeytanın kökleri aslen ilk sümer mitlerine kadar gider. Enlil(rüzgar efendisi ) karısı olan Ninlil`e tecavüz eder ve bu suçun cezasını çekmek için yer altına, Ereshkigal in yanına gönderilir. Ninlil ise bütün erkeklerden intikam almak için yemin eder.Sümer kültüründen babile geçerken Lilitu olan Ninlil, yahudi kültüründe Lilith olur.
Babil, Asur ve Sümer kültürlerinde shedu, lamashtu, marilith, succubus, ahhazu, alu, gallu, lamia, ishtar gibi isimlerle de anılmış.
Kelime kökeni,
Lilith kelimesinin kısaca kökenine göz atacak olursak, eski sümer’de yani mezopotamya’da “lil’, fırtına ve rüzgar anlamına gelirdi. Buna Babil-Asur kökenli “Lilitu’ kelimesi de uygun düşer ve bu da “dişi şeytan ya da rüzgar hayaleti’ anlamlarına gelir. ibrani ve arap kökenli laila kelimesi ise gece anlamında kullanılır ve etimolojik olarak bundan dolayı geleneksel hikayelerde Lilith ile bağdaştırılır ve “gece hayaleti’ olarak tercüme edilir. Bununla ilgili bir başka isim türetmesini de Barbara G. Walker bize gösteriyor ve o, Lilith ismini Sümer-Babil kökenli ‘lotus’ anlamına gelen 'lilıı’ kelimesinden (üretiyor. böylece Lilith’i Mısır ve Hindistan’ın Lotus Tanrıçalarıyla ilişkilendiriyor. Raphael Patai’ye göre ‘kali’ de Lilith'in lakaplarından biridir. Hindistan’da Lotus, verimliliğin, özellikle dişi yoni’sinin ve yeniden doğuşun olduğu kadar ruhsal satlığın da sembolü olarak görülür.” (vera zıngsem: lilith)[4]
Lilith kelimesinin kökenini daha iyi anlayabilmek için tüm bunlara ilave olarak şunları söyleyebiliriz: Arapçadan, Türkçeye geçmiş olan “leyli’ kelimesi geceye özgü, gece zamanı anlamlarına geldiği için, eskiden yatılı okullara “mekteb-i leyli’ denirdi. leyli kelimesi aynı zamanda en karanlık gece anlamına da gelir. işte bundan dolayıdır ki, Leyla ile Mecnun’daki Leyla en karanlık gecede doğduğundan ve karakaşlı, kara gözlü, siyah saçlı olduğundan ona leyla (leyli) adı verilmiştir. Aynı zamanda leyli, hüzünlü veya hüzünlü gece anlamına da gelmektedir.
Kabaladan bir bölüm,
Kabalah'daki bir paragrafta, ayrıldıktan sonra Adem’i yeniden baştan çıkardığı şu şekilde yer almaktadır:
"İşlediği günahtan dolayı Adem, 130 yıl cinsel perhizle yaşar. Adem, bir daha bu olayı yaşamamak için dikenlerle sarılı bir şekilde uyur. Lilith, Adem’in üstüne çıkarak, onu uyarır ve boşalmasını sağlar. Lilith, bundan sonra insanlığa ceza olarak adlandırılan yaratıkları dünyaya getirir. Kabalah'in başka bir yerinde ise, Lilith en sonunda orada burada dolaşarak insanlara sarkıntılık eder ve kendi kendilerini kirletmelerini sağlar ve ismi 'tohum hırsızı'na çıkar."
Genesis 1:27 de,“And God created man in His own image; in the image of God He created him; male and female He created them,”Ve onları dişi ve erkek olarak yarattı diye geçer.
Yahudi kadınlar, erkeklerin kendilerini aldatmalarını buna bağlar. Yahudi kadınlar iddialara göre yatak odalarının duvarlarına "adm chvh chvo lilith 11" yazarlarmış. Lilith kocalarına musallat olmasın diye bunu yapıyorlar. 11 rakamı uğursuz sayılıyormuş.
İslamda ve Türk mitolojisindeki yeri
İslamda kendine yer bulamamıştır Lilith.Türk mitolojisinde ise "al karısı" diye geçer. Lohusaların çoçuklarını öldürdüğüne inanılan Albastı'dır.
Peki bilimin bahsettiği "mitochondrial eve"hangisi?
Genetik bilimine göre tüm insanlığın tek bir ortak anneden türemesi biraz yanlış ya da eksik bir ifade. Lilith de Havva da sadece masal kahramanı olmaya devam ediyor yani.
Genetik bilimine göre yalnızca mitokondriyal Havva diye bir şey var.
"The name "mitochondrial eve" alludes to biblical eve. this has led to repeated misrepresentations or misconceptions in journalistic accounts on the topic. The title of "Mitochondrial Eve" is not permanently fixed to a single individual, but rather shifts forward in time over the course of human history as maternal lineages become extinct. Unlike her biblical namesake, she was not the only living human female of her time. however, by the definition of mitochondrial eve, her female contemporaries, though they may have descendants alive today, do not have any descendants today who descend in an unbroken female line of descent."[6]
Özet olarak mevcut insan nüfusunun ortak anasına verilen bu isim, din kaynaklı Havva ismine atıfta bulunmuş ve birçok yanlış anlaşılmaya sebebiyet vermiş olsa da, aslında belirli tek bir bireyle ilişkilendirilmez. Mitokondriyal havva, mevcut popülasyonda bulunan dişil soylar tükendikçe insanlık tarihinin günümüze daha yakın bir noktasına geçiş yapar.
Misal 5 milyon yıl sonraki insanların Mitokondriyal Havva'sı 2000'li yıllarda doğmuş olabilir. Yani her an, aramızda (bu dünyanın bir köşesinde) geleceğin Mitokondriyal Havva'sı olarak tanımlanabilecek biri yaşıyor olabilir. Biz sadece mevcut yapımız üzerindeki araştırmalarda, bu kişinin bazı çalışmalara göre 99-149 bin yıl önce, bazısına göre ise 152-234 bin yıl önce yaşamış olabileceğini bulduk. Olay bundan ibaret. Bu arada Mitokondriyal Havva'mızın yaşadığı dönemde yalnız olmadığı ve cennette doğmadığı da gayet iyi biliniyor. Kendinden önce başka bir "Havva" yaşayıp yaşamadığına dair bilgi de henüz yok. Verilen tek bilgi, dişil soyların ortak atasının şimdilik ortalama 150 bin yıl önce yaşadığı.Eril soyların ortak atası ise yakın zamandaki bir çalışmaya göre Mitkondriyal Havva'dan 140 bin yıl önce yaşamış. Erkeğede yine "Adem" diyeceksek o zaman Adem ile Havva'nın ve hatta Lilith'in uzay-zaman düzlemini tarumar eden bir aşk üçgeni oluşturduğunu tahayyül etmemiz gerekiyor.
Kaynaklar,
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Lilith
2. Babylonian Talmud Niddah 24b, Babylonian Talmud Shabbat 151b, Babylonian Talmud Baba Batra 73a - 73b, Babylonian Talmud Erubin 100b. Artscroll Schottenstein Talmud Bavli
3.İbrani Mitleri-Robert Gravers, Raphael Patai "Tekvin ve Yaratılış Kitabı 2009 basısı sayfa. 103-104
4.https://www.goodreads.com/book/show/17161828-lilith-adem-in-lk-kar-s
5.http://www.lilithgallery.com/library/thefearoflilith.html
6.https://en.wikipedia.org/wiki/Mitochondrial_Eve
7.video youtube - HouseEternalHaven
8.https://www.disclose.tv/lilith-was-adams-first-wife-not-eve-but-the-bible-kept-it-secret-315540
