1 Ocak 2019 itibarıyla plastik poşetlerde ücret uygulaması başladı.Yasaya göre, plastik poşetler bundan sonra en az 25 kuruşluk fiyatla tüketicilere satılacak.Peki plastik kullanımı ekosisteme zararları varmıdır?
Plastik Nedir ?
Plastik sözcüğü, “biçimlendirme” anlamındaki Yunanca plastikos sözcüğünden gelmektedir. Plastik, karbonun (C) hidrojen (H), oksijen (O),azot (N) ve diğer organik ya da inorganik elementler ile oluşturduğu monomer adı verilen, basit yapıdaki moleküllü gruplardaki bağın koparılarak, polimer adı verilen uzun ve zincirli bir yapıya dönüştürülmesi ile elde edilen malzemelere verilen genel bir isimdir. Örneğin; Etilen bir monomerdir. En çok kullanılan plastiklerin başında gelir.[kaynak]
Kim Buldu?
Plastik, İngiltere Birmingham’da,“Parkesin” adıyla, nitroselüloz, kâfur ve alkolün karışımıyla Birmingham kentinde Alexander Parkes tarafından icat edildi. O dönemlerde plastik yerine kalıpla şekil verilecek malzemeler için kauçuk kullanılıyordu. Parkes icadını 1862 yılında Büyük Uluslararası Fuar’da dünyaya gösterdi.[kaynak]
Nasıl elde edilir?
Tanımdan anlaşılacağı üzere plastikler doğada hazır bulunmaz, doğadaki elementlere insan tarafından belli bir sıcaklık ve basınç altında, katalizör kullanılarak monomerlerin reaksiyona sokulması ile elde edilir. Plastikler petrol rafinerilerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde edilir. Yapılan araştırmalara göre dünyadaki petrolün sadece % 4 lük bir kısmı plastik üretimi için kullanılmaktadır. Bazen kauçuk ve benzeri öbür doğal ürünler plastik tanımına sokulmakla birlikte, modern tanımlama da plastiklerin dışında tutulur. Reçineler ile plastikler arasındaki ayrımı yapmak da zordur. Yapay malzemelerin çoğu hem reçine, hem de plastik olarak adlandırılabilir. Plastik maddeler hafif, ucuz, kolay işlenebilir ve çok farklı kullanım alanına sahip olmaları nedeniyle günümüzde en önemli ticarî malzemeler olmuşlardır. Günlük hayatta çok büyük miktarlarda plâstik madde kullanılmaktadır.
Denizlerdeki plastik atık
Denizlerdeki plastik atığın oranını belirlemek son derece zor olsa da bilim insanlarının birçoğu her yıl denizlere 8 milyon ton plastik atığın atıldığını belirtiyor. Denizlerdeki güncel plastik atık miktarının 150 milyon ton olduğu düşünülüyor.
Bu rakamlara göre denizlere her saniye bir çöp arabasının taşıyacağı kadar plastik atık bırakılıyor.
Daha da kötü olan şey bu rakamın plastik kullanımı arttıkça daha da artacak olması.
Ocean Conservancy örgütünün tahminlerine 10 yıl içinde denizlerdeki plastik atık miktarı 250 milyon tona ulaşacak ve 2050 yılı itibariyle denizlerde balıktan çok plastik olacak.[kaynak]
Ekosisteme zarar veriyor
Dünya genelinde her yıl 300 milyon ton plastik üretiliyor. Bu rakamın önemli bir kısmı da denize atılıyor.
Plastik son derece kullanışlı bir madde olsa da genellikle tek kullanımlık tüketim amaçlı üretildiği için neredeyse üretilen plastiğin yarısı çöp sınıfına giriyor.
Plastik yalnızca doğaya ve denizlere zarar vermiyor ayrıca canlı yaşamını da tehdit ediyor. Plastik sebebiyle olumsuz etkilenen canlı türü sayısının 400 olduğu düşünülüyor. Bu türlerden birisi de biziz.
Ocean Conservancy tarafından paylaşılan rakamlara göre deniz kuşlarının yüzde 60'ı ve deniz kaplumbağalarının tamamı plastik yiyor.
Plastik ayrıca beğenerek tükettiğimiz balıklarda da bulunuyor. Balıklar denizdeki atık plastiği yiyecek sanıyor.
Üretilen plastiğin önemli bir miktarı bir yıldan kısa bir sürede çöp oluyor.
Geri dönüşüm
Dünya genelinde şu an için geri dönüşüme giren atık plastiğin oranı yüzde 9. Üretilen plastiğin büyük bir çoğunluğu biyolojik olarak ayrışmıyor ve doğada çözünme süreci 400 yıldan daha uzun bir zaman alıyor.
400 yılın sonunda bile tam anlamıyla çözünmüyor. Yalnızca küçük, küçük ve daha küçük parçalara ayrışıyor.
Tek kullanımlık plastikler en büyük tehditi oluşturuyor. Bunların arasında plastik şişeler, gıda paketleme amacıyla kullanılan plastikler ve pipetler bulunuyor.
Plastik en çok paketleme amacıyla kullanılıyor. Paketleme amacıyla kullanılan plastiğin oranı yüzde 40.
Fakat su şişesi gibi katı plastikler aslında geri dönüşümle kazandırılabiliyor.
Peki Plastik poşetlerde ücret uygulaması fayda sağlarmı?
Çevrenin ve ekosistemin korunması için cezayla ya da parayla önlem alınamayacağını savunan Çevre Mühendisi Prof. Dr. Beyza Üstün “Para karşılığında yapılan hiçbir stratejik hamle yaşamı korumaz. Bu sermayenin yeni bir açılım alanıdır. 2011’den bu yana baktığımızda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yaşam alanlarını sermayeye sunan, yapılaşmaya açan ve buradan sermaye biriktiren bir devlet organı. Bu değişiklik de Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ayrı bir bütçe katkısı sağlıyor. Ortada bir plastik poşet üretimi var ve bakanlık ya da sistem diyor ki, ‘Öde ama kullan’, ‘yaptığın aykırılıktır bunun karşılığını peşinen öde.’ Ödeyerek kullandırarak bir şeyi azaltmanız mümkün değil"dedi.[kaynak]
Plastik Sanayicileri Derneği (PAGDER) Yönetim Kurulu Başkanı Reha Gür, çevresel kaygılarla getirilen düzenlemelerin destekçisi olduklarını ancak yasaklama ya da sınırlama gibi uygulamaların sorunların boyutunu değiştireceğini, kamuoyu ve tüketiciler nezdinde bilinçlendirme kampanyaları sürdürülmesinin daha doğru olacağını söyledi.
Naylon poşetlerin ücretli olması halinde tüketicilerin bir iki poşetin taşıyabileceği ürünleri, poşete fazla para vermemek için bir poşete sığdırmaya çalışacağını ifade eden Gür, taşıma sırasında yaşanabilecek kopma ve yırtılmaların hem tüketiciyi mağdur edeceğini hem de satış noktalarıyla gerginliklere neden olabileceğini dile getirdi.[kaynak]
Para telep etmek yerine bilinçlendirilme çalışmaları yapılmalı
Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Genel Başkan Yardımcısı Ferda Hekimci ise ücret karşılığı verilmesinin poşet kullanımında bir miktar düşüş yaratsa da kapsamlı bir çözüm olmayacağını ifade etti.[kaynak]
Hekimci, alternatif olarak doğa dostu torba üretmenin önemine değinerek şunları söyledi:"Aslında yasaklar yerine bilinçlendirme çalışmaları yapılması gerekiyor. Örneğin yapılan hesaplamalar, poşetleri tekrar kullanarak, haftada 6, ayda 24, yılda 288 adet ve ortalama bir yaşam süresinde 14 bin 400 adet poşet tasarruf edebileceğimizi gösteriyor. Her 5 tüketiciden 1’i bu şekilde hareket etse 201 milyar 600 milyon adet poşetin tasarrufunu sağlamış oluruz."
Alttaki videoda Türkçe altyazı seceneğide mevcuttur.9 dakikada neden plastik kullanımını azaltmamız gerektiği anlatılıyor.
Kaynaklar,
1.https://oceanconservancy.org/trash-free-seas/plastics-in-the-ocean/
2.Video-Kurzgesagt-https://www.youtube.com/watch?v=RS7IzU2VJIQ
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_Parkes
4.https://tr.wikipedia.org/wiki/Plastik
5.https://www.evrensel.net/haber/370204/halk-sagligi-bahane-vergi-sahane
6.https://www.ntv.com.tr/ekonomi/naylon-posette-ucret-tartismasi,c4mWLItopECYOTZmuF9J9w
7.http://www.milliyet.com.tr/naylon-posette-ucret-tartismasi-ekonomi-2537392/
Dünya genelinde şu an için geri dönüşüme giren atık plastiğin oranı yüzde 9. Üretilen plastiğin büyük bir çoğunluğu biyolojik olarak ayrışmıyor ve doğada çözünme süreci 400 yıldan daha uzun bir zaman alıyor.
400 yılın sonunda bile tam anlamıyla çözünmüyor. Yalnızca küçük, küçük ve daha küçük parçalara ayrışıyor.
Tek kullanımlık plastikler en büyük tehditi oluşturuyor. Bunların arasında plastik şişeler, gıda paketleme amacıyla kullanılan plastikler ve pipetler bulunuyor.
Plastik en çok paketleme amacıyla kullanılıyor. Paketleme amacıyla kullanılan plastiğin oranı yüzde 40.
Fakat su şişesi gibi katı plastikler aslında geri dönüşümle kazandırılabiliyor.
Peki Plastik poşetlerde ücret uygulaması fayda sağlarmı?
Çevrenin ve ekosistemin korunması için cezayla ya da parayla önlem alınamayacağını savunan Çevre Mühendisi Prof. Dr. Beyza Üstün “Para karşılığında yapılan hiçbir stratejik hamle yaşamı korumaz. Bu sermayenin yeni bir açılım alanıdır. 2011’den bu yana baktığımızda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yaşam alanlarını sermayeye sunan, yapılaşmaya açan ve buradan sermaye biriktiren bir devlet organı. Bu değişiklik de Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ayrı bir bütçe katkısı sağlıyor. Ortada bir plastik poşet üretimi var ve bakanlık ya da sistem diyor ki, ‘Öde ama kullan’, ‘yaptığın aykırılıktır bunun karşılığını peşinen öde.’ Ödeyerek kullandırarak bir şeyi azaltmanız mümkün değil"dedi.[kaynak]
Plastik Sanayicileri Derneği (PAGDER) Yönetim Kurulu Başkanı Reha Gür, çevresel kaygılarla getirilen düzenlemelerin destekçisi olduklarını ancak yasaklama ya da sınırlama gibi uygulamaların sorunların boyutunu değiştireceğini, kamuoyu ve tüketiciler nezdinde bilinçlendirme kampanyaları sürdürülmesinin daha doğru olacağını söyledi.
Naylon poşetlerin ücretli olması halinde tüketicilerin bir iki poşetin taşıyabileceği ürünleri, poşete fazla para vermemek için bir poşete sığdırmaya çalışacağını ifade eden Gür, taşıma sırasında yaşanabilecek kopma ve yırtılmaların hem tüketiciyi mağdur edeceğini hem de satış noktalarıyla gerginliklere neden olabileceğini dile getirdi.[kaynak]
Para telep etmek yerine bilinçlendirilme çalışmaları yapılmalı
Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Genel Başkan Yardımcısı Ferda Hekimci ise ücret karşılığı verilmesinin poşet kullanımında bir miktar düşüş yaratsa da kapsamlı bir çözüm olmayacağını ifade etti.[kaynak]
Hekimci, alternatif olarak doğa dostu torba üretmenin önemine değinerek şunları söyledi:"Aslında yasaklar yerine bilinçlendirme çalışmaları yapılması gerekiyor. Örneğin yapılan hesaplamalar, poşetleri tekrar kullanarak, haftada 6, ayda 24, yılda 288 adet ve ortalama bir yaşam süresinde 14 bin 400 adet poşet tasarruf edebileceğimizi gösteriyor. Her 5 tüketiciden 1’i bu şekilde hareket etse 201 milyar 600 milyon adet poşetin tasarrufunu sağlamış oluruz."
Alttaki videoda Türkçe altyazı seceneğide mevcuttur.9 dakikada neden plastik kullanımını azaltmamız gerektiği anlatılıyor.
Kaynaklar,
1.https://oceanconservancy.org/trash-free-seas/plastics-in-the-ocean/
2.Video-Kurzgesagt-https://www.youtube.com/watch?v=RS7IzU2VJIQ
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_Parkes
4.https://tr.wikipedia.org/wiki/Plastik
5.https://www.evrensel.net/haber/370204/halk-sagligi-bahane-vergi-sahane
6.https://www.ntv.com.tr/ekonomi/naylon-posette-ucret-tartismasi,c4mWLItopECYOTZmuF9J9w
7.http://www.milliyet.com.tr/naylon-posette-ucret-tartismasi-ekonomi-2537392/
