Büyükbaba (Dede) Paradoksu ve Zamanda Yolculuk
Bir zaman makinesi icat ettiğinizi düşünün. Makineyi çalıştırıp dedenizin gençlik yıllarına sizin daha doğmadığınız zamana gitseniz ve dedenizi öldürseniz ne olur? Teknik olarak sizin doğmamış ve makineyi de icat etmemiş olmanız gerekir. Bu durumda dedenizin katili kimdir? Haliyle ortada bir paradoks oluşur.
Hollywood`dan örnekler
Geleceğe dönüş filminde Marty 1955 yılında babasını araba kazasından kurtarınca anne ve babasının karşılaşmasını engellemiş olur. Bu nedenle kendi varlığı tehlikeye girer. Bunu önlemek için anne ve babasının okul balosunda öpüşmesini sağlaması gerekmektedir. O önemli an yaklaştıkça Marty’nin kardeşlerinin fotoğraftan birer birer kayboluşunu ve Marty’nin varlığını koruma çabalarını izleriz.
Predestination
Predestination isimli bir filimde bu konuya ayrı bir bakış açısıyla değinilmiş. Film Robert Heinlein'in Siz Zombiler isimli kitabından uyarlanarak yapılmış. Olayın karmaşıklığını anlamanız açısından filmi izlemenizi öneririm kurgu olarak gerçekten çok güzel bir film olmuş.
Bahsettiğim Siz Zombiler isimli kitabında ise yazar dede paradoksunu iyice açmaza sokmuş. Hikayede bir yetim bebek 1945 Yılında yetimhaneye bırakılır. Adı Jane olan bu kız büyür ve genç bir kız olduğunda 1963'te bir serseriye aşık olur. Serseriden hamile kalır ancak serseri birden ortadan kaybolur. Jane doğum yaptıktan sonra hermafrodit(çift cinsiyetli olunan genetik bir hastalık) olduğunu öğrenir. Yaşamak için Jane mecburi olarak doktorlar tarafından erkeğe dönüştürülür. Bu sırada da bir yabancı Jane'nin yeni doğmuş kızını çalar. Bu olaylardan sonra Jane alkolik bir serseri olur ve 1970 yılında Pop'un yeri adında bir bara gider. Hikayesini barmene anlatır. Barmen ise Jane'i zaman yolcuları kulübüne almayı teklif eder. Jane teklifi kabul eder. Barmen Jane ile birlikte her şeyin yaşandığı 1963 yılına gider ve Jane'i orada bırakıp ortadan kaybolur. Jane burada yetim bir kıza aşık olur ve onu hamile bırakır. Barmen ise 9 ay ileri gider ve yetim bir kızdan doğmuş bir kızı alıp 1945 yılında bir yetimhanenin önüne bırakır. Tekrar 1963 yılına giden barmen, erkek olmuş ve bir kızı hamile bırakmış Jane'i alır ve 1985 yılına götürüp oraya bırakır. Bu olaylardan sonra Jane hayatını düzeltme kararı alır ve zaman yolcuları kulübünde saygın bir dede olur. Bir süre sonra kulüp ona zorlu bir görev verir. 1970 yılına dönmeli ve Pop'un Yeri adlı bir barda barmen kılığına girip orada bir serseriye yardım etmelidir.
Görüldüğü üzere oluşan bu inanılmaz paradoksta Jane hem yetim bir kız hem bir serseri hem de bir barmen oluyor. Hatta aynı zamanda bir de dede. Jane acaba bunların hepsi midir yoksa hiçbiri mi?
Enerjinin korunumu yasası ve paralel evrenler
Termodinamiğin 1. yasasına göre; "çevresi ile ilişkisi olmayan bir sistemde (kapalı sistem, bu örnekte yola çıktığı veya vardığı tekil evrenler), toplam enerji hep aynıdır. Enerji miktarı azalmaz, artmaz." Katilimiz, geldiği evrendeki madde ve enerji miktarını varlığıyla, karşılıksız bir şekilde arttırmış oldu.
Ancak sonsuz sayıda evren kesin olarak var ise, bu evrendekilerin (yani ağacın çeşitli yerlerindeki insanların) kimi geçmişimizde , kimi geleceğimizde, kimi bizim yaşamadığımız geçmişlerde ve kimi de yaşamayacağımız geleceklerde bulunuyor demektir.
Dede paradoksu bu açıdan termodinamiğin birinci maddesini çiğnemiyor. (madde ya da enerji, kapalı bir sistem içinde artamaz, azalamaz vb.) Zaten sistem aslında dal değil ağacın kendisi ve bu sistem içinde enerji akışı, madde artışı vb sağlanabilir.Zira geçmişe gidip orada bir fazlalık yarattıysanız kendi zamanınızda da aynı oranda bir kayıp söz konusu ve enerji korunuyor.
Novikov öz-tutarlılık prensibi
Novikov öztutarlılık prensibi, bir zaman yolcusunun geçmişte yaptığı her şeyin, başından beri tarihe ait olduğunu belirtmektedir; dolayısıyla zaman yolcusu geçmişteki olaylar üzerinde nedensel etkiye sahip olabilse de, yapacağı şeylerin tarihi “değiştirme” ihtimali yoktur. Dolayısıyla, örneğin zaman yolcusunun ebeveyn olmadan önce atalarından birini öldürme girişimi bir sebepten ötürü başarısız olmaya mahkûmdur (silah tutukluk yapabilir ya da yolcu fikrini değiştirebilir), böylelikle de büyükbaba paradoksu engellenmiş olur. Fakat bu teorinin ontoloji paradoksuna yol açma ihtimali vardır.[kaynak]
Işınlanma teorisine göre,
Geçmişe seyahat edip büyükbabanızı vurdunuz; o son nefesini verdiği anda birden buharlaşacak mısınız? Bu nasıl olabilir? Paradoksa getirilen yorumlardan bir tanesi, büyükbabanızı öldürdüğünüzde, kendinizin bir önceki versiyonunu öldürdüğünüz yönünde. Çünkü siz aslında kendi geçmişinize değil, geçmişin bir kopyasına seyahat ediyorsunuzdur ve o zamanda yapacağınız her şey, şu anda yaşadığımız evrenin değil, olayların yaşandığı evrenin geleceğini etkileyecektir.Bu konudaki makalemiz için.[kaynak]
Stephen Hawking`e göre,
Stephen Hawking, 28 Haziran 2009 günü Cambridge Üniversitesi'nde bir parti vermeye karar verir. Üniversitenin içindeki bir salonu balonlarla süsleyen, yemekleri ve şampanyayı hazır eden fizikçi, dostlarını beklemeye başlar; ancak partiye kimse gelmez. Hawking de bunun olabileceğini öngörmüştür; çünkü üzerinde zaman ve koordinatların yazılı olduğu davetiyeler parti gerçekleştikten sonra dağıtılmıştır. Gelecekte davetiyeye ulaşıp partiye gelmesini umduğu zaman yolcuları maalesef partiye gelememiştir. Bu alaycı deney, Hawking'in 1992 yılında öne sürdüğü zamanda yolculuğun imkânsızlığına işaret etmek için gerçekleştirilmiştir.Belgeseli icin.[kaynak]
Credit: Dmitry Schidlovsky
Hawking yanılıyor olabilir mi?
Scientific`teki makaleye göre Hawking yanılıyor olabilir.[kaynak]
Kapalı zamansı eğri (closed timelike curve) matematiksel fizikte, “kapalı” uzayzamanda, başlangıç noktasına geri dönen bir parçacığın Lorentz manifoldundaki zaman çizgisidir (4 boyutlu uzayda hareket eden parçaların kendine özgü yolu). Bu olasılık ilk defa, genel rölativitenin eşitsizliklerine uygun bir çözüm keşfetmiş olan Kurt Gödel tarafından 1949 yılında ortaya çıkartılmış, ctc`lerin aynı zamanda Gödel ölçüsü olarak bilinmesini sağlamıştır ve o zamandan beri de Tipler silindiri ve geçilebilir solucandelikleri gibi ctc`leri içeren başka genel rölativite çözümleri bulunmuştur. Eğer ctc`ler varsa, varlıkları geriye doğru zaman yolculuğunu en azından teorik olarak mümkün olduğuna kanıt olarak sunulabilir, bu da büyükbaba paradoksu endişesini ortaya çıkartabilir, ancak Novikov öztutarlılık prensipleri bu tarz paradokslardan kaçınılabileceğini belirtmektedir. Bazı fizikçiler, belirli genel rölativite çözümlerinde yer alan ctc`lerin, ileride ortaya atılacak ve genel rölativitenin yerine geçecek olan kuantum kütleçekimi teorisiyle denklemden atılabileceğini savunmaktadır, Stephen Hawking bu fikri kronoloji korunumu varsayımı olarak adlandırmıştır. Diğerleri ise, belirli bir uzayzamandaki tüm kapalı zamansı eğrilerin aynı olay ufkundan geçmesi durumunda, ki bu da kronojik sansür olarak isimlendirilebilecek bir özelliktir; bu uzayzaman tüm olay ufuklarından temizlense dahi, yine de düzgün nedensellikte davranacağını ve bir gözlemcinin nedensellik ihlalini tespit edemeyeceğini savunmaktadırlar.[kaynak]
Ralph ve doktora öğrencisi Martin Ringbauer, Deutsch'nin CTC modelini ilk kez deneysel olarak simüle eden, yirmi yıllık teorinin birçok yönünü test eden ve onaylayan bir ekip yönetti. Bulguları Nature Communications'da yayınlandı.[kaynak] Simülasyonlarının çoğu, Deutsch'nin modelinin birisinin kendi dedesini öldürmek için zaman içinde seyahat etmek için bir ctc kullandığı ve böylece daha sonraki doğumunu engellediği varsayımsal bir senaryo olan “dede paradoksu”nu aşmak açısından önem taşıyor.
MinutePhysics'e göre,
Anlaşılması zor bilimsel konuları basit ve eğlenceli bir şekilde açıklayan MinutePhysics'e göre paradoksu çözmek için farklı bir yol izlemek gerekiyor: Büyükbabanızı öldürdüğünüz geçmişin gerçekten de kendi geçmişiniz olduğunu varsayalım. MinutePhysics'ten Henry, bu noktada atomaltı parçacıkların birbirlerine paralel olarak farklı şeyler yapabildiğini iddia eden kuantum süperpozisyonu adlı fenomene dikkat çekiyor.
Eğer bu anlayış büyükbaba paradoksuna uygulanırsa, evrenimiz iki farklı durumun aynı anda bulunabileceği bir süperpozisyon durumundadır.
Ve büyükbabanızın hem ölü, hem de canlı olabileceği kapalı bir zaman döngüsü oluşmuştur. Bu durumda geçmişe gittiniz, büyükbabanızı öldürdünüz, doğmadınız ve böylece büyükbabanız yaşadı ve siz doğdunuz. Mantıksal bir açıdan bakıldığında iç içe geçmiş iki zaman çizgisi tamamen mantıklı ve ortada bir paradoks yok. Ancak bu bakış açısı elbette zamanda yolculuğun mümkün olduğunu kanıtlamıyor. Alttaki videoda izleyebilirsiniz.
Kaynaklar,
1.Video-minutephysics-https://www.youtube.com/watch?v=XayNKY944lY
2.https://cernbilim.blogspot.com/2018/11/isnlanma-gerceklesebilir-mi.html
3.https://www.youtube.com/watch?time_continue=1311&v=YBdtpOu2Myk
4.https://www.nature.com/articles/ncomms5145
5.https://www.scientificamerican.com/article/time-travel-simulation-resolves-grandfather-paradox/
6.https://tr.wikipedia.org/wiki/Kapal%C4%B1_zamans%C4%B1_e%C4%9Fri
