Akarlar Sınıfı
Akarlar, acari ya da acarina, örümceğimsiler sınıfından kene ve akarları (mayt) kapsayan bir alt sınıf. Akarları inceleyen bilime akaroloji denir. Akarlar alt sınıfında çok fazla türde canlı vardır ve fosil kayıtları Devonian döneme ulaşır. Bu nedenle akarologlar akarların doğru sınıflandırılabilmeleri için karmaşık bir taksonomik sınıflandırma sistemi önermişlerdir.
Akarlar sınıfındaki organizmaların büyük bir kısmı çok küçüktür ve mikrometrelerle ölçülür. Bunun yanı sıra kene ve kırmızı kadife akarı gibi bir santimetreden daha büyük olabilen akarlar da mevcuttur. Akarların 50 binden fazla türü kayıt altına alınmıştır ve 1 milyondan fazla akar türü olduğu düşünülmektedir.[kaynak]
Ev tozu akarı nedir? Mite nedir?
Ev tozu akarları (Mite) Pyroglphidae ailesinden, çıplak gözle görülmeyen 0,3 mm büyüklüğündeki mikroskopik canlılardır. Ev tozu akarları 10 ile 25 µm arasındaki partiküllerle taşınmaktadır. Dermatophagoides Pteronyssinus, Dermatophagoides Farinae, Dermatophagoides Microceras, Euroglyphus Maynei ve Blomia Tropicalis başlıca ev tozu akarı cinslerdir. En önemli ve en sık alerjiye neden olan türleri ise Dermatophagoides Farinae (Der f 1) ve Dermatophagoides Pteronyssinus (Der p 1) belirli iklim ve coğrafi şartlarda bulunmaktadır.
Mite adı da verilen akarlar gözle görülmeyen, ancak mikroskop altında görülebilen, 0.1 - 0.5 mm çapında küçük canlılardır. Yaşamaları için ideal koşullar 20-30°C sıcaklık, %60-70 arası nemdir. İnsanların dökülen deri hücreleri, saç, kıl, kepek ve diğer organik maddelerden beslenirler. Ne kadar temiz olursa olsun her evde bulunan ev tozu akarlarının en yoğun olarak üredikleri yerler insanların yatakları yastık, yorgan, halılar kumaş kaplı mobilyalardır. Bir gram ev tozu içinde yaklaşık olarak 19.000 akar bulunur.
Çin'de yaşayan Xu adlı kadın, 5 yıl boyunca yastık kılıfını değiştirmeyince gözünde, kirpiklerinde 100’e yakın ev tozu akarı yani mite olduğunu
öğrendi. Kadının tek bir kirpiğinde bile 10’dan fazla ev tozu akarı
olduğu tespit edildi.
Hürriyet gazetesindeki makaleye göre bu mikro canlıların yüzü ilk kez çok net olarak görüntülenebildi. Akarlar deriden dökülen ölü hücrelerle beslenirler.Mitelerin en tehlikeli tarafı bir gün içerisinde bile kendi ağırlığının çokça katı dışkı bırakmalarıdır. Bir mayt (mite) yaklaşık günde 25 – 35 defa dışkı bırakır. Akarların buralara bıraktıkları dışkıları zamanla kuruyarak ince toz haline geçer ve bu ince toz solunum yoluyla alınınca allerjik bünyeli kişilerde şikayetlere neden olur. Akarların en önemli alerjen kaynağı dışkılarıdır. 1 gram ev tozunda 2 mikrogramın üzerinde akar alerjeni bulunması allerji gelişimi için risk faktörü ve 10 mikrogramın üzerinde bulunması ise, astım atağı için risk faktörü olarak kabul edilmektedir.
Mite sekiz ayaklı bir asalak olup ağızları kesici bir kıskaca benzetilir. Bu parazitte gözler körelmiş durumdadır. Bazen koloni halinde birlikte bir arada bulunurlar. Toz akarı bir diğer tabirle konut akarı olarak bilinen bu böcekler insanlarda bazen alerjik hastalıklara neden olurlar. Ev akarlarının bulunduğu evlerde ve mekanlarda insanların akarlara bağlı hastalıklara kapılma oranı yüksektir. Mite (mayt) diye okunduğu için halk arasında mayt diye de bilinir.
Akarların vücut proteinleri ve dışkıları allerjik özelliktedir. Akarların nemin % 50’nin altında olduğu yerlerde ve 60 derece ısının üzerinde yaşama şansları azalır. En sık ev içi allerjenleri oldukları ve her zaman ortamda bulundukları için yıl boyu alerji yaparlar. Elbette ev içinde ve kapalı ortamda geçirilen sürenin arttığı kış mevsimlerinde alerjik hastalık bulgularında artış görülür.
İnsanın Parazitlerle Birlikte Evrimi
Yüzyıllardır çeşitli canlılarla birlikte iç içe yaşıyoruz. İnsanların yerleşik hayata geçip topluluklar oluşturmaya başlaması, insanın insan olma süreci ve evrimi birlikte yaşamını sürdürdüğü canlıların da evrim süreçlerini etkiledi ve etkiliyor. Yüzyıllardır yararlı canlılarla birlikte yaşadığımız gibi çeşitli parazit canlılarla da birlikte yaşı-yoruz. İnsanın bitlerle ve kenelerle olan tarihi en az insanlık tarihi kadar eski. İnsanın bu parazitlerle ve onların taşıdığı hastalık yapıcı mikroorganizmalarla ilişkisi hâlâ dünya çapında büyük bir problem. Yazın sıcak havalarla birlikte artış gösteren ve bazı kenelerin taşıdığı mikroorganizmalar nedeniyle oluşan ve çok sayıda ölüme yol açan Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi vakalarını hatırlayın. Evrimsel tarihimiz kan emici bitleri diğer primat türleri (maymun vb. türler) ve bizden önce var olan diğer insan türleri ile paylaştığımıza işaret ediyor.
Vücudumuzda bitler ve kenelerin dışında, akarlar (maytlar) da bulunmakta. Bunlardan en ünlüsü bilimsel isimleri çok tanıdık gelmese de hiç kuşkusuz Demodex folliculorum ve Demodex brevis. Hemen hemen her insanın bu akarları taşıdığı bilinmekte. Bu cinse ait akarlar, oldukça yaygın olarak görülen akne, rosacea (kırmızı yüz) vb. cilt hastalıklarıyla da sık sık anılıyor. Demodex cinsine ait akarların kıl foliküllerinde ve insanların ciltlerindeki yağ bezlerinde yaşadığı biliniyor. Akarlar, tıpkı keneler gibi eklembacaklılar sınıfına dahil canlılardır. Birçok farklı çevrede yaşayabiliyor oluşları ve küçük boyutları nedeniyle diğer canlılarca farkedilmemeleri onların muazzam çeşitliliğini açıklamaktadır.
Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dergisinin erken baskı kısmında yayınlanan araştırma Demodex cinsi akarların insan evrimi ile olan ilişkisine ışık tutmakta1. Araştırma için dünyanın farklı coğrafi bölgelerinde yaşayan yetmiş insandan örnekler alınarak, bunlardan elde edilen 241 akarın mitokondriyal DNA dizisindeki farklılıklar karşılaştırılarak bu akarların aile ağaçları ortaya çıkarılmış. Bundan önceki çalışmalar Demodex türlerinin ilk memeli türleriyle birlikte ortaya çıkarak çeşitlendiğini ve insanlar nereye giderse oraya taşınabildiğini göstermişti. Çalışmanın sonuçlarına göre farklı bölgelerde yaşayan insanların taşıdığı akarlar da farklı ve bu akarlar farklı bir bölgeye göç edildiğinde de kuşaktan kuşağa geçirilerek taşınabiliyor. Bir insandan diğer insana akar geçişi sık gözlenmediği ve bu geçişin genellikle aileler içinde olduğu ve yakın temas gerektirdiği de ortaya çıkarıldı. Çalışma bunlara ek olarak, Demodex folliculorum’un insan türü ile birlikte Afrika’da ortaya çıktığını ve buradan insan türü dünyaya yayıldıkça onlarla birlikte çeşitlenerek evrimleştiğini gösterdi. İnsan türünün evrimsel tarihini anlamak için bu parazitlerin evrimini incelemek oldukça önemli. Görüldüğü gibi insan evriminde kilometre taşı olan Afrika’dan göç bazı evrimsel olayların kayıtlarına bu canlıların evrimsel tarihinde de rastlamak mümkün.
Kaynaklar
1.https://www.pnas.org/content/early/2015/12/09/1512609112
2.https://tr.wikipedia.org/wiki/Akarlar_s%C4%B1n%C4%B1f%C4%B1
3.Video-arte-https://www.youtube.com/watch?v=54yyEwjOzqs
4.https://www.haberturk.com/ev-tozu-akari-mite-yuzunden-bakteriyel-enfeksiyon-yasadi-gozunu-kaybetme-noktasina-geldi-1753347
5.http://www.milliyet.com.tr/ev-tozu-akarlari-belirti-ve-pembenar-detay-genelsaglik-2138180/
6.https://www.evrensel.net/yazi/75566/insanin-parazitlerle-birlikte-evrimi
