Atmosfer Dünya İle Birlikte Dönermi?
Newton’un birinci hareket yasasına göre, bir cisim hareket ediyorsa üzerine bir kuvvet etki etmediği müddetçe hareketine aynı şekilde devam eder. Cismin yönünün ya da hızının değişebilmesi için üzerine dışarıdan bir kuvvet etki etmelidir.
Bir gezegenin atmosferinin oluşumunda gezegenin kütleçekimi ve atmosferi oluşturan gazların hızı etkilidir. Atmosferi oluşturan gazların hızı gezegenin kütleçekimini yenmek için yeterli değilse atmosferde tutulur. Yani atmosferi oluşturan gazlar belli bir hızda hareket eder ve bu gazların hareket yönüne dik açıyla etki eden Dünya’nın kütleçekim etkisi bu gazların hareket yönünü değiştirir. Kütleçekimi, zaten hareket eden gazların hareket yönünü değiştirerek Dünya’nın etrafında dairesel olarak hareket etmesini sağlar. Yani atmosfer Dünya ile birlikte döner.[kaynak]
Peki Neden Atmosfer Dünya İle Birlikte Döner?
Atmosfer, sürtünme nedeniyle Dünya ile birlikte döner.Gazlarında sonuçta kütlesi vardır.Sürtünme zemine temas eden molekülleri harekete geçirir.Bildiğiniz gibi, hava bir gaz karışımından başka bir şey değildir, bu gaz karışımında düzenli olarak birbirine çarpan birçok molekül vardır.Bu moleküller ayrıca yeryüzündeki moleküllere çarparlar.
Dünya döndükçe tek yönlü dönen yeryüzünün molekülleri her zaman tek yönlü havadaki gaz moleküllerine çarpınca atmosfer dünyanın dönme yönünde ilerler.Dünya yüzeyine bitişik hava katmanı, onunla birlikte sürüklenir.
Telif:Vikipedi
Dünya'ya yakın moleküller atmosferdeki bir üstündeki moleküllere çarparlar. Böylece dünyanın dönüş yönüne tetiklenerek rota oluşturur.Örneğin bir gazeteyi şiddetli bir şekilde salladığınızda belirli bir mesafede bir mum alevinde yanarken dalgalanma ve titreme etkisi oluştuğunu görebilirsiniz.Hava viskozitesi farklı hava katmanları arasındaki sürtünme olarak düşünülebilir. Üst katmanlar, altta yatan katmanlar tarafından taşınır.
Bu hava moleküllerindeki hiç durmadan devam eden çarpışma , tüm atmosferin dünya ile dönmesini sağlar. Dünyadaki hissedilen rüzgarlar,birincil sebep Dünya'nın dönüşüyle ilgili değildir, ancak mevcut rüzgarların yönünü bozarlar.Bu nedenle, kuzeye doğru ilerledikçe hava açısal hızı daha küçük olur çünkü Dünya'nın açısal hızı daha küçüktür.Alizeler buna örnektir.
Telif:Vikipedi-Görseldeki mavi renkli oklar batı rüzgarlarını sarı ve kahverengi oklar ise Alizeler`i gösteriyor
Alizeler (The trade winds) nedir?
Alizeler, 30° kuzey ve 30° güney paralelleri çevresindeki dinamik yüksek basınç kuşaklarından, ekvatora doğru olan rüzgarlardır. Tam kuzey ve güneyden esmeleri gereken bu rüzgarlar, Yer'in dönmesi sonucu yön değiştirir.
Kuzey Yarım Küre'de kuzeydoğudan güneybatıya; Güney Yarım Küre'de güneydoğudan kuzeybatıya doğru eser. Ekvator çevresinde yükselmiş olan hava da dengeyi sağlamak üzere üstten dönencelere doğru eserek üst alizeleri oluşturur.[kaynak]
Zaten dönmeye başlayan Atmosfer, aynı nedenden dolayı Dünya ile birlikte döner.Dönmesine devam edebilmesi icin güç gerekmiyor. Bu temel bir fizik yasasıdır .Hareket eden bir şeyin, üzerinde herhangi bir kuvvet yoksa hareket etmeye devam edeceğidir.Yani yerçekimi “havayı döndürmez”. Hava zaten hareket ediyor ve yerçekimi onu bir daireye çekmek için yönünü değiştiriyor.
Rüzgar nedir?
Rüzgâr, atmosferdeki havanın Dünya yüzeyine yakın, doğal, çoğunlukla yatay hareketleridir.
Hava hareketlerinin temel sürücüsü, atmosfer basıncının bölgeler arasında farklı değerlerde bulunmasıdır. Rüzgâr, alçak basınçla yüksek basınç bölgesi arasında yer değiştiren hava akımıdır, daima yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru hareket eder.
İki bölge arasındaki basınç farkı ne kadar büyük olursa, hava akım hızı o kadar fazla olur. Rüzgâr sahip olduğu hıza göre esinti, fırtına gibi isimler alır.
Kaynaklar
1.http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/atmosfer-dunya-ile-birlikte-donuyor-mu
2.https://tr.wikipedia.org/wiki/Alizeler
3.http://www.helpster.de/die-atmosphaere-dreht-sich-mit-erklaerung_189820
4.https://en.wikipedia.org/wiki/Viscosity
