Pandora'nın Kutusu Ne Demektir?
Günümüzde "Açtırma kutuyu söyletme kötüyü" deyiminin kökenini de bu hikayemizle bildirmiş olalım.Yada"İnsanın başına ne gelirse meraktan gelirmiş." atasözünün muhtemelen çıkış noktası olan mittir.
Pandora nedir? Pandora; bütün tanrıların armağanı anlamına gelir.
Pandora'nın Kutusu miti (efsanesi) ;
“Prometheus'a sinirlenen Zeus'un kalbi insanoğluna nefretle dolmuştu. Zeus ateşi insanlardan saklamıştı taki İapetus'un soylu oğlu çalıp insanlara verene değin... Ey İapetus'un oğlu, kurnaz, beni alt ettiğin ve ateşi çaldığın için mutlu musun? Bu senin ve insanoğlunun felaketi olacak dedi Zeus. İnsanlara ateşin karşılığı olarak bir kötülük vereceğim ki kendi yok oluşlarını mutlulukla kucaklayacaklar...
Öyle buyurdu tanrıların ve insanların babası kahkahalar atarak. İfestus onu toprak ve sudan yaptı, ses verdi, insan kuvveti verdi, yüzü tanrıçalara benzetildi. Atena ona el işlerini öğretti. Afrodit onu zerafetli kıldı. Argus'un katili Hermes ona edebsiz bir zihin ve hilekar bir doğa buyurdu. Kronos'un oğlu Zeus'un emirine uyan topal tanrı topraktan onu mütevazi bir yapıya büründürdü. Atena giydirdi onu...
Olimposlu tanrıların her birinden bir hediye alan, Pandora olarak adlandırıldı.
Hermes, tanrıların elçisi, Pandora'yı Prometheus'un kardeşi Epimetheus'a hediye olarak sundu. Epimetheus, Prometheus tarafından daha önce Zeus'un yolladığı hediyeleri kabül etmemesi için uyarılmış olmasına rağmen, Pandora'yı kabül etti. Daha evvel hastalığın ve kötülüğün olmadığı bir dünyada yaşayan insanoğlu belasını bulmuştur. ..
Ve Kadın (Pandora) kutuyu (kavanozu) açtı. Salgınlar, hastalıklar ve kötülükler kutudan çıkıp insanoğlu arasına karışdı. Sadece umut Pandora'nın kutusunda kaldı. . .”
İşler ve Günler'de geçen Pandora'nın kutusu kısmı, Hesiodos
Pandora'nın Kutusu - Açıklama
Titanlar savaşında yer almayan Titan Prometheus (insanlığın koruyucusu) Olimposlu tanrıların kralı Zeus'a meydan okuyup insanlığa ateşi vermiştir. Buna kızan Zeus Prometheus'tan ve İnsanlıktan intikam almak için Pandora'yı (ilk kadını) tanrılara yarattırmıştır. Pandora'ya içinde kötülüklerin ve umudun bulunduğu bir kavanoz (Pandora'nın kutusu) vermiştir. Pandora'ya bu kavanozu açmamasını emretmiştir. Öte yandan Pandora'yı meraklı kılarak kavanozun açılmasını sağlama almıştır. Zeus Prometheus'un kardeşi Epimeheus'u kullanarak Pandora'nın insanlığa karışmasını sağlamıştır. Tanrılar tarafından verilen meraka yenik düşen Pandora da kutuyu açarak Zeus'un planını istemeden yerine getirmiştir. Böylece Zeus insanlıktan intikamını almıştır.
Friedrich Nietzsche
Nietzsche (Human, All Too Human: A Book for Free Spirits) kitabında"Pandora kötülük dolu kabı getirip açtı. Tanrıların insanlara bir hediyesiydi bu; dıştan bakıldığında güzel ,baştan çıkarıcı bir hediyeydi ve "mutluluk kabı" denmişti ona. Sonra tüm kötülükler, canlı kanatlı varlıklar uçtular dışarıya: o gün bu gündür uçuşup dururlar ortalıkta ve gece gündüz zarar verirler insanlara. Tek bir kötülük daha çıkamamıştı kaptan dışarıya: o sırada Pandora, Zeus'un isteğiyle kapatınca kapağı,kalmıştı o kötülük kabın içinde.şimdi mutluluk kabını her zaman evinde tutar insan ve bir hazinenin bulunduğunu zanneder bu kabın içinde; onun emrindedir hazine, uzatır elini canı istedikçe; çünkü bilemez. Pandora`nın getirdiği kabın kötülük kabı olduğunu ve geride kalan kötülüğün mutluluk veren en büyük şey olduğunu zanneder, umuttur o. Zeus öteki kötülüklerden de fazlasıyla eziyet çeken insanın yaşamı kestirip atmamasını hep yeni eziyetler çekmeye devam etmesini istemişti. Bunun için insanlara umudu verdi: aslında kötülüklerin en kötüsüdür umut, çünkü insanın çektiği eziyeti uzatır"
Adem ile Havva efsanesinin Yunan mitolojisine aktarılmış hali
Pandora efsanesinin günümüze nasıl aktarıldığı konusunda bilgi verecek olursa eğer; tarihçi Hesiodos'un "Theogonia" (tanrıların doğuşu) ve "İşler ve Günler" adlı eserlerinde bu efsaneye yer verilmiştir. Aslına bakılırsa bu efsaneye, Orta Doğu kökenli olan Adem ile Havva efsanesinin Yunan mitolojisine aktarılmış hali de diyebiliriz.Tıpkı Hıristiyan efsanesindeki Havva gibi, Pandora merakına yenilir, kutunun içinde ne olduğunu görmek için kapağı kaldırır ve o anda dünyadaki tüm kötülükler serbest kalırlar ve yeryüzüne yayılırlar.Yaklaşık altı bin yıl önce anaerkil eşitlikçi düzenden ataerkil sınıfsal düzene geçişle birlikte kutsal kabul edilen “ana tanrıça” kültü yerini günahın sorumlusu kadın imajına bırakmıştır. Yahudi inancına göre, ilkinden daha az bilinen ikinci bir “yaratılış” miti daha vardır. Buna göre ilk yaratılan kadın Havva değil Lilith’dir. Ancak O, Adem ile aynı zamanda ve eşit yaratıldığını öne sürerek boyun eğmeyi reddeder ve cennetten kovulur. Lilith’i, ilk feminist kadın figürü olarak da düşünebiliriz.Pandora insanların başına bela olarak yaratılan kadındır.
Bu iki kültür arasındaki fark ise kadının yaradılış maksadındaki görüş ayrılığıdır. Zamanla bu görüş ayrılığının öldüğünü ise bu efsanenin Hesiodos'tan sonra bir kez dahi kaleme alınmadığını gördüğümüzde anlıyoruz.
Kadını her kötülüğün, derdin, belanın sebebi olarak görmek, kadını aşağılayıcı bir konuma yerleştirip ona kötü sıfatlar yüklemek Yunan anlayışına tersti. Bu nedenledir ki Hesiodos'tan sonra bu efsane tekrardan kaleme alınmamıştır. Bu da kadının yaradılış nedeninin gerekçesi olarak, 'kötülükleri doğurması' anlayışının geçerli olmadığını ispatlar.
Schrödinger`in kedisi'nide çağrıştıran kutudur.Zira kutudaki kedi hem ölüdür hemde yaşıyordur.Pandora`nın kutusunda genellikle kötülükler olsada en azından umutta vardır.
Kaynaklar
1.http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0132%3Acard%3D1
2.https://en.wikipedia.org/wiki/Human,_All_Too_Human
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Pandora%27s_box
4.Video-TEDed-https://www.youtube.com/watch?v=pMdJxVjZMRI
