Marşmelov Testi, en meşhur sosyal bilim araştırmalarından biridir: Çocuğun önüne bir marşmelov bırakırsınız, ilkini yemeden on beş dakika bekleyebilirse ikincisini de alabileceğini söyleyip odadan ayrılırsınız. Çocuğun, ödülünü iki katına çıkarabilecek kadar sabırlı olup olmadığı, gelecekteki eğitiminde ve nihayetinde iş hayatında ona fayda sağlayacak bir irade gücüne sahip olup olmadığının göstergesi kabul edilir. Testi geçmek, birçoklarına göre, başarılı bir geleceğin umut verici işaretidir.
Sonuçları da 1990 tarihli bir makalede paylaşarak, hazzı ertelemenin standart sınav notlarına etkisi de dahil olmak üzere muazzam faydalar sağladığını ileri sürmüşlerdi.
Kamerun`lu çocuklar testte daha dirençli çıktılar
Aşağı Saksonya Erken Yaş Eğitimi ve Gelişimi
Enstitüsü (nifbe), Osnabrück, Bielefeld, Frankfurt ve Gießen
üniversitelerinde görev yapan araştırmacılar geliştirdikleri
kültürlerarası ‘Marshmallow Testi’yle ilginç sonuçlara ulaştı.
Testte bir çocuğa Marshmallow şekerlemesi uzatılıyor ve şu söyleniyor: “İstersen şimdi ye, istersen 15 dakika bekle iki Marsmallow ye!” Bilimselliği tescillenen teşhise göre çocuk baştan çıkarma denemeleri karşısında ne kadar dirençli olursa hayattaki zorluklarla mücadelesi de o kadar kolay oluyor. Testten Almanya’da 125, Kamerun’da 76 çocuk geçmiş. Çıkan sonuca göre Alman çocukların sadece yüzde 30’u bu tatlı ayartma karşısında direnç gösterebilmiş ve başka Avrupa ülkelerinde daha önce gerçekleştirilen benzer testlere benzer bir sonuca ulaşılmış. Kamerunlu çocukların ise yüzde 70’i baştan çıkarmalara kanmamış.
Testte bir çocuğa Marshmallow şekerlemesi uzatılıyor ve şu söyleniyor: “İstersen şimdi ye, istersen 15 dakika bekle iki Marsmallow ye!” Bilimselliği tescillenen teşhise göre çocuk baştan çıkarma denemeleri karşısında ne kadar dirençli olursa hayattaki zorluklarla mücadelesi de o kadar kolay oluyor. Testten Almanya’da 125, Kamerun’da 76 çocuk geçmiş. Çıkan sonuca göre Alman çocukların sadece yüzde 30’u bu tatlı ayartma karşısında direnç gösterebilmiş ve başka Avrupa ülkelerinde daha önce gerçekleştirilen benzer testlere benzer bir sonuca ulaşılmış. Kamerunlu çocukların ise yüzde 70’i baştan çıkarmalara kanmamış.
Nifbe müdürü Dr. Bettina Lamm, çıkan sonucu Batı toplumlarında ve
Afrika, Asya veya Güney Amerika toplumlarındaki farklı eğitim ve
sosyalleşme anlayışlarına bağlıyor. Batı dışındaki toplumlarda
çocukların daha güçlü bir duygusal kontrol eğitimi aldıklarını ifade
eden uzman, bu çocukların bu sayede şahsi ihtiyaçlarını çok fazla ön
plana koymadıklarını dile getirdi.
Tekrarlanabilirlik sınavında sınıfta kaldı
Geçen yıl yayımlanan yeni bir araştırma bu varsayıma bütünüyle şüphe düşürdü. New York Üniversitesi’nden Tyler Watts ile Irvine Universitesi’nden Greg Duncan ve Hoanan Quan, Stanford Üniversitesi’nden psikolog Walter Mischel’in 1960’larda geliştirdiği klasik marşmelov testini yeniden gerçekleştirdiler. Mischel ve meslektaşları testi uyguladıktan sonra katılımcı çocukların hayatlarına nasıl devam ettiklerini takip etmişlerdi.
Watts ve meslektaşları bu bulgulardan şüpheleniyordu. Özgün sonuçlar, 90’dan daha az çocuğun katılımıyla gerçekleştirilmiş çalışmalara dayanıyordu ve katılımcı çocukların hepsi Stanford kampüsünde bulunan anaokuluna kayıtlıydı. Bu nedenle, Watts ve meslektaşları araştırmayı yeniden düzenlerken deney tasarımında bazı önemli değişiklikler yaptılar. Araştırmacılar, 900’den fazla çocuğu içeren ve ırk, etnik köken, ebeveynlerin eğitim düzeyi bakımından da genel araştırma evrenini daha iyi temsil eden geniş bir örneklemi tercih ettiler. Ayrıca, test sonuçlarını değerlendirirken çocukların hazzı erteleme becerilerini ve uzun vadeli başarı seviyelerini açıklayabilecek (yaşadıkları evin hane geliri gibi) bazı etkenleri de dikkate aldılar.
Nihayetinde, yeni araştırmanın sonuçları hazzı ertelemenin daha iyi sonuçlara yol açabileceği fikrini desteklemiyordu. Aksine, ikinci marşmelovu bekleme yetisinin daha çok çocuğun sosyal ve ekonomik geçmişiyle şekillendiğini, uzun vadeli başarının da hazzı erteleme becerisiyle değil yine çocuğun sosyal ve ekonomik geçmişiyle belirlendiğini ileri sürüyordu.
Marşmelov Testi, yakın geçmişteki daha ayrıntılı araştırmalar sonucunda güvenilirliğini yitiren yegâne deneysel çalışma değil. Bazı akademisyenler ve gazeteciler, psikoloji biliminin bir “tekrar krizi”nin ortasında olduğunu öne sürecek kadar ileri gittiler. Bilhassa, bu yeni araştırma bağlamında, eski varsayımların doğrulanamaması önemli bir gerçeğe işaret ediyor: Maddi koşullar, çocukların hayatlarının şekillenmesinde Mischel ve meslektaşlarının düşündüğünden daha büyük bir rol oynuyor.
Zengin ailelerin çocukları marşmelov testinde daha başarılı?
Bu yeni araştırma, anneleri üniversite mezunu olanlar arasında ikinci
marşmelovu bekleyen çocukların (standart test sonuçları ve annelerinden
alınan davranış raporları açısından) ilk marşmelovu hemen yiyen
çocuklardan uzun vadede daha başarılı olmadıklarını buldu. Benzer
biçimde, hane geliri ve üç yaş dönemindeki ev ortamı gibi diğer etkenler
dikkate alındığında (bu etkenler çocukların evlerindeki kitap sayısı ve
annelerinin araştırma sırasında çocuklarıyla ne kadar ilgilendiği gibi
standart araştırma ölçütlerine göre değerlendirildi), anneleri
üniversite mezunu olmayanlar arasında ikinci marşmelovu bekleyen
çocukların ile beklemeyen çocuklar arasında önemli bir fark yoktu. Bu
çocuklardaki kendini kontrol etme becerisi tek başına ekonomik ve sosyal
dezavantajların üstesinden gelmeye yetmiyordu.
Marşmelov testinin tekrarlanmasıyla ortaya çıkan başarısızlığı, deneyin daha önce ileri sürdüğü kanaati çürütmekten fazlasını yapıyor. Yeniden yapılan test, yoksul çocukların ikinci marşmelovu bekleme eğilimlerinin neden daha düşük olduğuna dair başka muhtemel açıklamalar da sunuyor. Bu çocuklar için gündelik hayatlarındaki çoğu şeyin garantisi yok: Bugün mutfakta yiyecek olabilir, ancak yarın olmayabilir de. Bu nedenle beklemek risk almak anlamına geliyor. Hatta ebeveynleri onlara belirli yiyeceklerden daha fazla satın alacaklarının sözünü verse bile, bazen sözlerini ekonomik zorunluluklar gereği tutamıyorlar.
Yoksul çocuklar için durum böyleyken, daha iyi eğitimli ve daha fazla para kazanan ailelerin çocukları için hazzı ertelemek genellikle daha kolay: Deneyimleriyle, evdeki yetişkinlerin kileri sürekli dolu tutabilecek kaynaklara ve ekonomik istikrara sahip olduklarını hatırlıyorlar. Bu çocuklar hazzı ertelemeseler bile, eninde sonunda işlerin yoluna gireceğine inanıyorlar. İkinci marşmelovu alamadıklarında, ebeveynlerinin muhtemelen onları dondurma yemeye götüreceğini biliyorlar.
Yoksulların gelecek için garantisi yok
Marşmelov testinin sınıfsal boyutuna ışık tutan başka birçok araştırma bulunuyor. Harward Üniversitesi’nden ekonomist Sendhil Mullainathan ve Princeton Üniversitesi’nden davranış bilimci Eldar Shafir, 2013’te yazdıkları kitapta yoksulluğun insanları uzun vadedeki ödüller yerine kısa vadedeki ödülleri tercih etmeye nasıl yönlendirebileceğini ayrıntılı olarak anlattılar. Başka bir deyişle, önündeki ilk marşmelovun kaybolabileceğinden şüphe duyan çocuk için ikinci marşmelov bir şey ifade etmiyordu.
Daha niteliksel (kalitatif) sosyolojik araştırmalar da bu konuda içgörü sağlayabilir. Örneğin, Las Vegas’taki Nevada Üniversitesi’nden sosyolog Ranita Ray yeni kitabında yoksulluk içinde büyüyen çok sayıda gencin kendilerini ve ailelerini geçindirmek için düşük ücretli işlerde uzun saatler boyunca çalışmak zorunda kaldıklarından bahsediyor. Yine de, bazen yemek yiyecek paraları olmamasına rağmen, maaş gününde neredeyse tüm paralarını hâlâ McDonald’s gibi restoranlarda, yeni kıyafetler alarak ve saçlarını boyatarak harcıyorlar. Benzer biçimde, Indiana Üniversitesi’nden sosyolog Brea Perry ile yaptığımız araştırmada düşük gelirli ebeveynlerin çocuklarının tatlı yeme taleplerini kabul etmeye varlıklı ebeveynlere göre daha fazla razı geldiklerini fark ettik.
Bu bulgular, varlıklı aileler çocuklarını daha büyük ödüller için bekleyecek şekilde yetiştirme eğilimindeyken, yoksul ebeveynlerin fırsat buldukça çocuklarını şımartmaya çalıştıklarını gösteriyor. Saç boyası veya tatlılar önemsiz gibi görünebilir, ancak genelde yoksul ailelerin edinebildiği hazlar yalnızca bunlardır. Yoksul çocuklar için, bir parça hazzın tadını çıkarmak hayatı daha yaşanabilir kılar. Bilhassa da yarın daha fazla mutluluğa sahip olacaklarının garantisi yoksa.
Sonuç olarak, tek bir davranış üzerinden komple bir gelecek yaşama ilişkin tümevarımsal bir çıkarım kulağa mantıklı gelmiyor.
Alttaki TED konuşmasında Joachim de Posada`nın konu hakkındaki konuşmasını Türkçe seçeneğiyle izleyebilirsiniz.
Posada tekrarlanan deneyde Latin Amerika`lı çocuklardan birinin marshmallowun içini oyup yemedim diye yutturmaya çalıştığını anlatıyor.
Kaynaklar
1.https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2017/07/03/534743719/want-to-teach-your-kids-self-control-ask-a-cameroonian-farmer
2.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28586087
3.https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0956797618761661?journalCode=pssa
4.https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2F0012-1649.26.6.978
5.https://www.theatlantic.com/science/archive/2016/03/psychologys-replication-crisis-cant-be-wished-away/472272/
6.https://www.emeraldinsight.com/doi/abs/10.1108/S1057-629020170000018006
7.https://www.theatlantic.com/family/archive/2018/06/marshmallow-test/561779/
8.Video-Igniter Video-https://www.youtube.com/watch?v=QX_oy9614HQ
9.Video-TED Talks-https://www.ted.com/talks/joachim_de_posada_says_don_t_eat_the_marshmallow_yet?language=en#t-44245
10.https://vesaire.org/zengin-ailelerin-cocuklari-neden-marsmelov-testi-daha-basarili/
Tekrarlanabilirlik sınavında sınıfta kaldı
Geçen yıl yayımlanan yeni bir araştırma bu varsayıma bütünüyle şüphe düşürdü. New York Üniversitesi’nden Tyler Watts ile Irvine Universitesi’nden Greg Duncan ve Hoanan Quan, Stanford Üniversitesi’nden psikolog Walter Mischel’in 1960’larda geliştirdiği klasik marşmelov testini yeniden gerçekleştirdiler. Mischel ve meslektaşları testi uyguladıktan sonra katılımcı çocukların hayatlarına nasıl devam ettiklerini takip etmişlerdi.
Watts ve meslektaşları bu bulgulardan şüpheleniyordu. Özgün sonuçlar, 90’dan daha az çocuğun katılımıyla gerçekleştirilmiş çalışmalara dayanıyordu ve katılımcı çocukların hepsi Stanford kampüsünde bulunan anaokuluna kayıtlıydı. Bu nedenle, Watts ve meslektaşları araştırmayı yeniden düzenlerken deney tasarımında bazı önemli değişiklikler yaptılar. Araştırmacılar, 900’den fazla çocuğu içeren ve ırk, etnik köken, ebeveynlerin eğitim düzeyi bakımından da genel araştırma evrenini daha iyi temsil eden geniş bir örneklemi tercih ettiler. Ayrıca, test sonuçlarını değerlendirirken çocukların hazzı erteleme becerilerini ve uzun vadeli başarı seviyelerini açıklayabilecek (yaşadıkları evin hane geliri gibi) bazı etkenleri de dikkate aldılar.
Nihayetinde, yeni araştırmanın sonuçları hazzı ertelemenin daha iyi sonuçlara yol açabileceği fikrini desteklemiyordu. Aksine, ikinci marşmelovu bekleme yetisinin daha çok çocuğun sosyal ve ekonomik geçmişiyle şekillendiğini, uzun vadeli başarının da hazzı erteleme becerisiyle değil yine çocuğun sosyal ve ekonomik geçmişiyle belirlendiğini ileri sürüyordu.
Marşmelov Testi, yakın geçmişteki daha ayrıntılı araştırmalar sonucunda güvenilirliğini yitiren yegâne deneysel çalışma değil. Bazı akademisyenler ve gazeteciler, psikoloji biliminin bir “tekrar krizi”nin ortasında olduğunu öne sürecek kadar ileri gittiler. Bilhassa, bu yeni araştırma bağlamında, eski varsayımların doğrulanamaması önemli bir gerçeğe işaret ediyor: Maddi koşullar, çocukların hayatlarının şekillenmesinde Mischel ve meslektaşlarının düşündüğünden daha büyük bir rol oynuyor.
Zengin ailelerin çocukları marşmelov testinde daha başarılı?
Marşmelov testinin tekrarlanmasıyla ortaya çıkan başarısızlığı, deneyin daha önce ileri sürdüğü kanaati çürütmekten fazlasını yapıyor. Yeniden yapılan test, yoksul çocukların ikinci marşmelovu bekleme eğilimlerinin neden daha düşük olduğuna dair başka muhtemel açıklamalar da sunuyor. Bu çocuklar için gündelik hayatlarındaki çoğu şeyin garantisi yok: Bugün mutfakta yiyecek olabilir, ancak yarın olmayabilir de. Bu nedenle beklemek risk almak anlamına geliyor. Hatta ebeveynleri onlara belirli yiyeceklerden daha fazla satın alacaklarının sözünü verse bile, bazen sözlerini ekonomik zorunluluklar gereği tutamıyorlar.
Yoksul çocuklar için durum böyleyken, daha iyi eğitimli ve daha fazla para kazanan ailelerin çocukları için hazzı ertelemek genellikle daha kolay: Deneyimleriyle, evdeki yetişkinlerin kileri sürekli dolu tutabilecek kaynaklara ve ekonomik istikrara sahip olduklarını hatırlıyorlar. Bu çocuklar hazzı ertelemeseler bile, eninde sonunda işlerin yoluna gireceğine inanıyorlar. İkinci marşmelovu alamadıklarında, ebeveynlerinin muhtemelen onları dondurma yemeye götüreceğini biliyorlar.
Yoksulların gelecek için garantisi yok
Marşmelov testinin sınıfsal boyutuna ışık tutan başka birçok araştırma bulunuyor. Harward Üniversitesi’nden ekonomist Sendhil Mullainathan ve Princeton Üniversitesi’nden davranış bilimci Eldar Shafir, 2013’te yazdıkları kitapta yoksulluğun insanları uzun vadedeki ödüller yerine kısa vadedeki ödülleri tercih etmeye nasıl yönlendirebileceğini ayrıntılı olarak anlattılar. Başka bir deyişle, önündeki ilk marşmelovun kaybolabileceğinden şüphe duyan çocuk için ikinci marşmelov bir şey ifade etmiyordu.
Daha niteliksel (kalitatif) sosyolojik araştırmalar da bu konuda içgörü sağlayabilir. Örneğin, Las Vegas’taki Nevada Üniversitesi’nden sosyolog Ranita Ray yeni kitabında yoksulluk içinde büyüyen çok sayıda gencin kendilerini ve ailelerini geçindirmek için düşük ücretli işlerde uzun saatler boyunca çalışmak zorunda kaldıklarından bahsediyor. Yine de, bazen yemek yiyecek paraları olmamasına rağmen, maaş gününde neredeyse tüm paralarını hâlâ McDonald’s gibi restoranlarda, yeni kıyafetler alarak ve saçlarını boyatarak harcıyorlar. Benzer biçimde, Indiana Üniversitesi’nden sosyolog Brea Perry ile yaptığımız araştırmada düşük gelirli ebeveynlerin çocuklarının tatlı yeme taleplerini kabul etmeye varlıklı ebeveynlere göre daha fazla razı geldiklerini fark ettik.
Bu bulgular, varlıklı aileler çocuklarını daha büyük ödüller için bekleyecek şekilde yetiştirme eğilimindeyken, yoksul ebeveynlerin fırsat buldukça çocuklarını şımartmaya çalıştıklarını gösteriyor. Saç boyası veya tatlılar önemsiz gibi görünebilir, ancak genelde yoksul ailelerin edinebildiği hazlar yalnızca bunlardır. Yoksul çocuklar için, bir parça hazzın tadını çıkarmak hayatı daha yaşanabilir kılar. Bilhassa da yarın daha fazla mutluluğa sahip olacaklarının garantisi yoksa.
Sonuç olarak, tek bir davranış üzerinden komple bir gelecek yaşama ilişkin tümevarımsal bir çıkarım kulağa mantıklı gelmiyor.
Alttaki TED konuşmasında Joachim de Posada`nın konu hakkındaki konuşmasını Türkçe seçeneğiyle izleyebilirsiniz.
Posada tekrarlanan deneyde Latin Amerika`lı çocuklardan birinin marshmallowun içini oyup yemedim diye yutturmaya çalıştığını anlatıyor.
1.https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2017/07/03/534743719/want-to-teach-your-kids-self-control-ask-a-cameroonian-farmer
2.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28586087
3.https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0956797618761661?journalCode=pssa
4.https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2F0012-1649.26.6.978
5.https://www.theatlantic.com/science/archive/2016/03/psychologys-replication-crisis-cant-be-wished-away/472272/
6.https://www.emeraldinsight.com/doi/abs/10.1108/S1057-629020170000018006
7.https://www.theatlantic.com/family/archive/2018/06/marshmallow-test/561779/
8.Video-Igniter Video-https://www.youtube.com/watch?v=QX_oy9614HQ
9.Video-TED Talks-https://www.ted.com/talks/joachim_de_posada_says_don_t_eat_the_marshmallow_yet?language=en#t-44245
10.https://vesaire.org/zengin-ailelerin-cocuklari-neden-marsmelov-testi-daha-basarili/
