Anne sütü ile geçen hastalıklar nelerdir?
Anne sütü zeki yaparmı?
2015`de Brezilya'da yapılan kapsamlı
araştırmada varılan sonuca göre anne sütüyle beslenenler ileride daha
iyi eğitimli, daha çok kazanan bireyler oluyor.
Araştırmada 6 bin
bebek doğumlarından itibaren 30 yıl boyunca izlendi ve bu şekilde anne
sütüyle beslenmenin uzun vadedeki etkileri ilk kez incelenebildi. Bugün
30 yaşında olan deneklerin 3,500'ü mülakata katılma ve IQ testlerine
girme davetini kabul etti.Anne sütü alanların daha akıllı oldukları, daha uzun süre eğitim gördükleri ve daha çok kazandıkları saptandı. Bebekken anne sütüyle beslenme süresi arttıkça durumlarının daha iyileştiği gözlendi.
Anne sütüyle beslenmenin çocukların IQ derecesini az miktarda arttırdığı biliniyordu.2012`deki araştırma"European Journal of Public Health"`de yayınlanmıştı.
Çalışmaya göre 12 ay anne sütüyle beslenen bebeklerin IQ'su, bir aydan kısa süre anne sütü alan bebeklere kıyasla dört puan artıyor, bir yıl daha fazla eğitim görüyor ve ayda 70 Sterlin (280 TL) daha fazla kazanıyor.
Araştırma tıp dergisi "The Lancet Global Health"´de yayınlanmıştı.
Ancak Pelotes Federal Üniversitesi'nde araştırmayı yapan Dr.Bernardo Lessa Horta, IQ'daki bu artışın daha iyi bir zekâ ve yetişkinlikte daha iyi koşullara sahip olmak anlamına gelip gelmediğini araştırdıklarını söylemişti.
Yapılan bir başka araştırmada bunun sebebinin anne sütünde doymamış yağ oranı yüksek olan (long-chain polyunsaturated fatty acids, LCPUFA) asitlerin inek sütünde az olması.Bu yağ asitleri çocukların beyin gelişiminde hücre zarları için yapı taşları önemi taşıyor.
Washington Üniversitesinden araştırmacılar yaptıkları beyin taramaları ölçümlerinde anne sütüyle beslenenlerin korteks bölümünün daha büyük olduğunu gözlemlendiler.
Nedeni konusunda farklı düşünceler bulunuyor
Ancak bu konuda tam olarak bir görüş birliği söz konusu değil.İsrail`deki"Soroka University Medical Center"den Asnat Walfisch`e göre emzirilen çocuklardaki doping etkisinde başka faktörler rol oynuyor.Walfisch makalesinin sonuç bölümünde endüstrisi güçlü olan ülkelerdeki sosyo ekonomik ailelerde özellikle annenin önemli olduğunu söylüyor.
Emziren anneler çoğunlukla daha eğitimli, daha yüksek IQ`lu, daha yüksek gelire sahip ve daha iyi bir sosyal ağa sahiptiler. Daha az sigara içiyorlardı,genellikle vücut sağlığına dikkat edenler,çocuklarını nadiren tek başına yetiştirenler ve doğumdan sonra hemen işine dönmeyenlerden olduğu görüşünde.
Fabian Kosse "JAMA Pediatrics"deki makalesinde bu konuyu kritize etti.Bu araştırmada hiç emzirilmeyen ve bir aydan az emzirilen bebekler söz konusuydu.Bununla birlikte, her şeyden önce, ilk haftalarda emzirmenin yararları önemli olmalıydı.Ancak bunun tersi görüldü.Anne sütünün bileşenlerinin önemli bir rol oynamadığını, ancak bazı anne davranışlarının önemini göstermiş.
1990 yılında Toronto üniversitesinden Michael Kramer Beyaz Rusya`daki emzirmeyi tercih eden kliniklerle normal klinikleri karşılaştırdı.Yeni doğmuş ve emzirilen 14000 çocukta 6 puanlık bir artış gözlemlenmiş.Buna rağmen Kosse ve Walfisch nedeni hakkında farklı düşünüyorlar.
Açık ve net olarak bu konuyu çözümlemek zor.Zira bebeği doğduktan sonra özel olan tüm detayları aylarca raporlayacak kadın bulmak zor.
2014 yılında Ohio State üniversitesinden Amerika`lı sosyolog Cynthia Colen bu araştırmayı kardeşler üzerinden yaptı.1800 kardeş çocukların birisi emzirilirken diğeri ise biberonlu mama kullananlardı.Ancak, çocukların bağlanma stilinde, sosyal davranışta veya bilişsel performansta farklılık görülmedi.Konu hakkındaki geniş spektrum makalesi için,[bkz]
Süt annelik akrabalık oluştururmu?Anneden bebeğe anne sütü ile gen aktarımı olabilir mi?
Wet-nurse, yani Sütanne başkasının bebeğini emzirmek anlamına geliyor.Bu konuda farklı araştırmalar bulunuyor.Scientific American`da bitki RNA'larının hayvanlarda genetik aparatusu manüple edebileceği şeklinde teorik bir iddia sunuldu.
Ancak bu makale spekülasyondan öteye geçemedi ve eleştirildi.
Almanya`da çocuk kliniği olan "Kinderklinik am Klinikum Chemnitz"`den Dr. Albrecht Kobelt"Anne sütü dahil olmak üzere herhangi hayvansal veya bitkisel besinler DNA içerir. Ancak bu tek başına genetik materyali etkilemek için yeterli değildir. Bir gen birçok DNA yapı taşından oluşur. Kalıtım için gerekli olan bütün olarak genler hiçbir zaman besin yoluyla geçmezler"diyor.
Öyleyse bazı dinlerde özellikle İslâm`da neden Sütanne ve süt kardeşlerin de aralarında evlenmeleri yasak sorusuna ise "Emzirme genellikle biraz mistik olarak kabul edilir. Örneğin İslam'da, yaşamın ilk iki yılında aynı kadın tarafından en az beş kez emzirilen bir çocuk, tam bir aile üyesi sayılır. Ve bu süt kardeşler birbiriyle evlenemez.Emzirirken anne çocuğu göğsün üzerine alıp onunla konuşur.Böylelikle bu aktivite ile aralarında aktif duygusal bağ kurulur.Bizde ise çocuklar anne sütünü anne sütü bankalarından farklı donörlerden alıyor. Ve anne sütü prob tarafından verilir. Bu ise pasif bir süreç. Ancak bu görüş çok felsefidir. Bilimsel olarak söz konusu değildir.Ayrıca bilimsel olarak Sütanne sütünden kalıtsal hastalıklar bulaşması söz konusu değil"diyor.Dolayısıyla bir süt bankasından alınan sütle süt kardeş olunmaz.
Sorularla islamiyet.com sitesindeki makaledeki bir paragraf bunu doğrular nitelikte."İslâm, evlenme engelinde “doğurmak” ile “süt vermek” arasında hiçbir fark gözetmemiştir."
Başka bir örnekte insanlar arasında kan alışverişleride yapılıyor. Süt hazmedilecek, küçük moleküllere parçalanacak, bağırsaklardan emilecek ve kana karışacak.Kan ise yeni vücutta kişinin damarlarına direk karışıp dolaşıyor.Bu mantıkla kan alış verişi yapan insanlarda birbiriyle kardeş olması gerekirdi.Zira yine bazı kültürlerde süt kardeşliği gibi "kan kardeşliği"de sözkonusudur.
Tevrat’ta ve İncil’de ise süt kardeşlerin evlenememesi gibi bir yasak söz konusu değil.
Peki neden mümkün olamaz?
Eğer basit düzeyde ele alırsak, anneden bebeğe sütle vs. gen aktarımı olmaz.
Ve aynı şekilde, anneden bebeğe sütle vs. bazı genlerin geçmesi de mümkündür.
Şimdi bu ikisi bir tezat gibi görünsede değildir.
Gen aktarımı, genleri alan canlının üreme döngüsüne bu genlerin katılması ve devamında nesillere sari şekilde gen havuzuna katılması anlaşılır.
Ama genlerin çeşitli şekillerde insandan insana geçmesi de mümkündür elbette. Ama bu geçiş, genel olarak orada kalacaktır. Yani geçen genler, büyük ihtimalle besin olarak bir anlam taşıyacaktır.
Şu hususu gözden kaçırmamalıyız. Çocuğun genleri, zaten anneden gelen genleri içeriyor.Zira, sorunun özelinde, anneden çocuğa yatay gen geçişi, süt ile mümkün değildir.
Ökaryot, yani çok hücreli canlılarda sıklıkla gen aktarımı görülür. Ama bu genel bir durum değildir. Öncelikle, genlerin kendini korumak gibi huyları vardır ve yanlarına başka genler istemezler genellikle. Buna karşılık, çeşitli yollarla, bazı genlerin bir canlıdan bir çok hücreli canlıya taşınabilmesi mümkündür. Bunun en bilinen yolu, virüslerdir. Özellikle bakteri genlerinin çeşitli canlılara bir şekilde doğal olarak "aktarılabilmesi" mümkündür.
İnsan ve diğer canlıların evriminde, çeşitli yollardan, yatay gen geçişlerinin görülmüş olması mümkün, hatta kuvvetle muhtemeldir. Fakat bu bir hayli sıradışı bir durumdur. Özelde, anne sütü ile bu geçişin olması da pek olası görülmemektedir.
Fakat, canlıyı sadece genleri belirlemez. Anne sütü ile aktarılan çeşitli enzim, hormon vs. nin, bebeğin fenotip özelliklerine etkili olması beklenecek bir husustur. Yani, bir süt anneden beslenen bir çocuğun, bu sebeple genetik olmayan bir özelliğe sahip olması olasıdır.
Campbell biyoloji kitabında da direk soru olarak geçmese de şunu çıkarabiliriz. Süt annenin verdiği süt fenotipe,( Dış görünüşe ) büyümeye ve gelişmeye etki eder. Yalnız kalitilmaz. Gen aktarımı olsa bile bu kısmi ve kalıcı değildir. Gelelim kendi annesine. Zaten çocuk genlerini anne ve babasından alıyor. Parça değişimi ile çeşitlilik olsa da farklı bir genin gelebilme olasılığı çok aşırı düşük. Böyle bir olay milli piyangoyu milyonlarca kez üst üste kazanmaya benziyor.
Yani
gen aktarımı olma olasılığı var. Yatay gen transferi diyoruz zaten biz
buna. Ama Bakterilerin konjugasyonu kadar kuvvetli değil aşırı düşük
ihtimal. Gen aktarımı olsa bile bu yavru bireye aktarılmaz. Şunu da ekleyebiliriz. Yediğimiz besinlerde de mevcut zaten DNA. Ölmemişse o hücre
ondan da gen aktarımı olma olasılığı var. Tabi bu daha da imkansızlığa
yakın.
Kaynaklar
1.https://www.freiepresse.de/ratgeber/familie/krank-durch-spendermilch-artikel9647446
2.https://sorularlaislamiyet.com/sut-kardeslerin-evlenememesinin-hikmetleri-nelerdir
3.https://www.the-scientist.com/news-opinion/plant-rna-paper-questioned-41117
4.https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/03/150318_anne_sutu
5.https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(15)70002-1/fulltext
6.https://www.sciencedaily.com/releases/2012/03/120320115142.htm
7.http://www.eskieserler.com/dosyalar/1260.pdf
8.https://www.jaacap.org/article/S0890-8567(16)30003-X/abstract
9.https://www.spektrum.de/news/stillen-macht-muttermilch-schlau/1413231
10.https://bmjopen.bmj.com/content/3/8/e003259.long
11.https://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/2476761
12.https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/482695
13.https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0277953614000549
14.https://odatv.com/anne-sutu-ne-zaman-tehlikelidir-1011171200.html
