Jacques-Louis David’in 1787’de çizdiği “Sokrates’in Ölümü” adlı meşhur tablosu.
Herkes oy Kullanmalımıdır?
Bu makale Aysun Kayacı`nın, yıllar önce "dağdaki çobanla benim oyum niye eşit.Hiç vergisini vermeyen biriyle niye benim oyum eşit"sözlerini veya oyuncu Erkan Petekkaya'nın evlilik programında, "Daha önceki sevgilimle web cam'dan sabaha kadar konuşuyorduk. O başkalarıyla konuşmasın diye cam'ı sabaha kadar açık tutuyordum" diyen damat adayına, "Bunlar oy kullanıyor üzücü" demesini akıllara getirebilir.Zira konu Sokrates`e göre "herkesin oy kullanmaya elverişli olmadığı"düşüncesi.
Sokrates ve Demokrasi
Yunancada da çok benzeri olan Dimokratia (demokrasi) kelimesi, halk-halk topluluğu olan dimos / demos ve iktidar anlamındaki kratos‘tan oluşmuş. Aslında kavramın anlamı bu açıdan oldukça yalın; çünkü “Halk iktidarlığı” demek. Sokrates’e göre sistemin esas sıkıntıları da esasen “halk” sıfatını taşıyan bu grupta ortaya çıkıyor. Filozof, toplumun herhangi bir kısmını ötekileştirme amacında olmasa da düşünceleriyle “herkesin oy kullanmaya elverişli olmadığını” ifade etmiş.Bunun anlamı ise ona göre hiçbir şekilde bir elitistlik olarak değerlendirilmemeli; çünkü oyların rastgele hislerle kullanılmaması gerektiğini ve toplumdaki hangi kesimden olursa olsun sadece oy kullanılacak o insanların konu hakkında sistematik bir şekilde bilgili ve eğitimli olmaları gerektiğini dile getirmiş.
Demogoji
Sokrates’e göre demokrasi sisteminin süjesindeki bu hatanın dışında aynı derecede büyük bir sıkıntı ise demogoji konusudur.Demagogların halkın cahil tabakasını ve bastırılmış benliklerini kullanarak popülizmle liderlik kazanmaları ve böylece elde ettiği “çoğunluk” sayesinde iktidara gelmesi önemli bir problem.Hatta günümüzde de bu iktidara tek kelimeyle “para”, “ırk” veya “din” aracılığıyla oturduğuna inanılan birçok düzen mevcut.
Antik Atinalılar demagoglardan çok çekmişlerdir. Örneğin Alkibiadis; zengin, karizmatik ve oldukça güzel konuşan bir demagog. Özgürlük haklarını aşındırmış ve Atina’nın Sicilya’ya yaptığı talihsiz ordu sevkiyatı kararında etkili olmuştur. Sokrates siyasette belli konumlar peşinde olan bu gibi kişilerin bilgisiz yurttaşların zaaf ve duygusal arzularından yararlanıp onları nasıl kullanabileceğini düşünüyordu.
Doktor ve Şekerci
Filozof ise bu hususta şöyle bir örnek vermiş: İki hayali lider adayı vardır. Birisi doktor, diğeri ise şeker dükkanı sahibidir. Şekerci lider halka seslenirken, “Rakibim size çok acı yaşatıp canınızı yakıyor ve üstelik tadı iğrenç olan ilaçlar içiriyor. Bu nedenle de sizin ne yemek istediğinize sürekli karışıyor.” der ve ekler: “Size benim şekerlerimdeki gibi lezzetli tatları asla sunamaz”. Sokrates ise dinleyicisine: “Sizce bu doktor, etkili bir cevap verebilir mi?” diye sorar ve bununla beraber doktorun halka gerçekten yardım etmek için onların canını yaktığını belirtse de ona göre her zaman esas önemli olan seçmenin çoğunluğunun ne düşündüğüdür.
Sokrates, demokrasiye olan bu nefretinin yanında daha önce değindiğimiz üzere insanları eğitimle aydınlanmış ve aydınlanmamış olarak ikiye ayırmış. Bu nedenle de insanları oluşturan halkların ve toplumun da esas sorununun eğitimsizlik olabileceğini dile getirmiş. Demokrasi ise günümüzün en çağdaş yönetim biçimi olsa da bu gibi sıkıntılara sahip halkların elinde olduğu sürece buralarda asla gerçek niteliğine kavuşamayacak.
Sokrates’e Göre Demokrasinin Hataları Nelerdir?
Platon’un Republic isimli eserinde değindiği üzere ,Antik Yunan felsefesinin babası olarak kabul edilen Sokrates’in demokrasi konusunda derin endişeleri vardır. Bir gün öğrencisi Ademantus’a sorar:
“Eğer ki deniz yoluyla bir yolculuk yapmak isteseydin, geminin kontrolünün kimde olacağına nasıl karar verilmesini isterdin? Gemideki rastgele ve herhangi bir grup insan tarafından mı, yoksa deniz seyahatleri konusunda deneyimli, bilgili ve eğitimli insanlar tarafından mı?”
Ademantus’un cevabı çok açıktır:
“Elbette ki ikincisi!”
Sokrates’in cevabı ise manidardır:
“Ülkemiz, bu gemi olsun. Peki, bu durumda nasıl olur da, bir ülkedeki rastgele insanların tamamının, ülkemizi kimin yöneteceğine karar verebilecek donanımda olduğunu söyleyebiliriz?”
Sokrates, bu yanıtla demokrasinin eksikliklerini ve hatalarını göstermeye çalışmaktadır. Ona göre yeterli donanıma ve eğitime sahip olmaksızın insanlara oy kullanma hakkının tanınması, fırtınalı bir havada yolculuk yapacak bir geminin kontrolünün kime teslim edileceği kararını, yeterli donanım ve eğitime sahip olmayanlara vermekle aynı şeydir. Sokrates’e göre oy kullanmak, asla “rastgele bir sezgi” olarak görülmemeli ve nasıl oy kullanılacağı tıpkı bilimsel ve sanatsal yetenek kazandırmak için yapıldığı gibi insanlara sistematik bir şekilde öğretilmelidir.
Sokrates Neden Öldürüldü?
Platon'un Sokrates'in Savunması adlı eserinde anlattığı kadarıyla Sokrates,yanlış demokrasi anlayışının ölümcül sonuçlarını bizzat yaşamıştır. M.Ö 399 yılında ise Atina şehrinin tanrılarına inanmayarak gençlerin ahlakını bozma suçlamasıyla mahkemeye verilmiş ve onunla ilgili karar vermek için, rastgele seçilen beş yüz Atinalıdan bir jüri oluşturulmuştur. Jüri heyeti, yüzde 52'lik oy çokluğuyla Sokrates’in “suçlu” olduğuna karar verip, onu baldıran otu zehriyle ölüme mahkûm etmiştir.
Sokrates ölüme mahkum edildi ama belki bu sayede Yunan Felsefesi’nin de temelleri atılmış oldu. Fikirleri yüzünden ölümle cezalandırılan bu adamın, demokratik bir sistem huzurunda infaz edilmesi ise hiç ironik değildi; çünkü Sokrates, her zaman demokrasiden nefret etmiş ve bu sistemin birçok hatası olduğunu birçok örnekle dile getirmişti.
Kaynaklar
1.https://www.theschooloflife.com/thebookoflife/why-socrates-hated-democracy/
2.Video-The School of life-https://www.youtube.com/watch?v=fLJBzhcSWTk
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Alcibiades
