Kahve Etiyopya'da keçiler tarafından keşfedildi efsanesi
Çoban bir grup keşişe haber verdi ve keşişler bu meyveden, kendilerini ibadet sırasında uyanık tutacak sıcak bir içecek yapabileceklerini gördüler.
Uluslararası Kahve Örgütü'ne göre (ICO) 1991'de küresel kahve tüketimi 90 milyon 60 kiloluk çuvaldı. Bu yıl ise 160 milyon çuvalı geçecek.
ABD Ulusal Kahve Derneği'ne göre dünya genelinde üretilen kahvenin sadece yüzde 5'inde bir tek oval bir çekirdek var ve bu tür çekirdekleri İngilizce "Peaberry" deniyor. İspanyolca da ise caracolillo (küçük salyangoz) adı veriliyor.
Tek çekirdekler elle seçiliyor ve daha rafine ve sert aromalarıyla biliniyor.
İki tür kahve çekirdeği var
Arabica Etiyopya'da keşfedilen orijinal kahve ağaçlarından
günümüze kadar gelen tür. Bu bodur ağaçlar, rafine, yumuşak ve aromalı
bir kahve üretiyor. Diğer türlerden daha pahalı ve dünya kahve
üretiminin yüzde 70'ini oluşturuyor. Robusta ise biraz daha acı ve iki kat daha fazla kafein var. Bu kahve çekirdekleri öncelikle çeşitli harmanlarda ve hazır granül kahvelerde kullanılıyor. Orta ve Batı Afrika ile Endonezya ve Vietnam'ın da aralarında bulunduğu Güneydoğu Asya ülkelerinde ve Brezilya'da üretiliyor.
Misk kedisi mi, fil mi?
En pahalı kahveler bu hayvanların bağırsaklarından geçiyor.
Kopi luwak Endonezya'da yaşayan misk kedisi adlı bir türün dışkılarından elde ediliyor. Kahve ağacı meyvesi misk kedisinin bağırsaklarından geçerken fermente oluyor ve daha sonra bunlar toplanıp, satılıyor.
Kopi luwak kahvesinin bir 500 gramlık paketinin fiyatı lüks mağazalarda 700 doları bulabiliyor.
Ancak şimdi Siyah Fildişi Kahvesi adlı yeni bir çeşitle rekabet etmek zorunda. Bu kahve de Tayland'daki fillerin yiyip, dışkıladığı kahve ağacı meyvelerinden yapılıyor.
Siyah Fildişi, Kanadalı Blake Dilkin tarafından keşfedildi ve ABD'de de 35 gramlık küçük bir paketi 85 dolara satılıyor.
Toronto Life dergisine göre "neredeyse çaya benzeyen, acı olmayan ve kakao, hint hurması, tütün ve deri tadı alınan" bir içecek.
kişi başına en çok kahve içenler İskandinav ülkeleri
ICO'ya göre kişi başına en çok kahveyi Finliler içiyor. Finlandiya'da bir kişi yılda ortalama 12 kilo kahve tüketiyor. Finlandiya'yı kişi başına 9,9 kiloyla Norveç, 9 kiloyla İzlanda, 8,7 kiloyla Danimarka ve 8,2 kiloyla İsveç izliyor.
Kahveyi dolce vita'nın (tatlı hayat) ayrılmaz bir parçası haline getiren İtalyanlar ise yılda ortalama kişi başına 5,9 kilo kahve tüketiyor.
Çaymı kahve mi?
Dünyanın en büyük nüfusa sahip ülkeleri Çin ve Hindistan'da gözde içecek çay. Kahve Amerika kıtası ve kıta Avrupası'nda yaygınken, Asya'nın ve eski Sovyetler Birliği'nin çoğunda çay tercih ediliyor.
İngiltere'deki Sheffield Üniversitesi'nden coğrafyacı David Grigg bu tartışmaya 2006'da GeoJournal adlı yayında yer alan bir yazıyla son vermeyi amaçladı.
Griggs kıyasın litreyle yapılması gerektiğini söyledi. Çünkü her yıl ağırlık anlamında çaydan yüzde 80 daha çok kahve tüketiliyor olsa da, bir fincan hazırlamak için 10 gram kahve gerekirken, sadece iki gram çay gerekiyor.
Griggs bu hesaplamayla "İçilen her bir fincan kahve başına üç fincan çay içildiği" sonucuna vardı.
Dünyada Kahve Bitkisi Tükeniyor Mu?
Uzmanlar dünyada bilinen 124 tür kahve bitkisinin yüzde 60'ının tükenmek üzere olduğu uyarısında bulundu.
Kahvenin 100'den farklı türü doğal olarak ormanlarda yetişiyor ancak sadece bunlardan ikisi bizim içtiğimiz kahvenin bitkisi. Bilim insanları vahşi olarak yetişen kahvenin küresel kahve mahsulünde hayati olduğu için bu sayıların endişe verici olduğunu düşünüyor.
Science Advances bilim dergisinde yayınlanan araştırmaya göre dünyada tüm bitkilerinin beşte biri tükenme tehlikesiyle karşı karşıya ve ama kahvedeki yüzde 60'lık oran oldukça yüksek.
İngiltere'nin Kew kentinde Kraliyet Botanik Bahçeleri'nde görevli Dr. Aaron Davis "Eğer vahşi kahve olmasaydı bugün dünyada bu kadar çok kahve içiyor olamazdık. Tarihte kahve üretimine baktığınızda kahve mahsulü için vahşi kahveyi kullandığımızı görürsünüz" dedi.
Vahşi kahvenin muhafazası için öngörülen oran oldukça düşük olduğundan bu uzun vadedeki kahve üretimini olumsuz etkileyebilir.
Araştırmaya göre dünyadaki 75 kahve türü tükenme tehlikesiyle karşı karşıya, 35 için böyle bir risk yok geriye kalan 14 kahve türü hakkında pek bilgi yok.
Ayrıca dünyadaki kahve türlerinin yüzde 28'i koruma alanları dışında yetişiyor ve ancak yarısı tohum bankalarında korunuyor.
Global Change Biology dergisinde başka bir çalışma Arabica kahvesinin iklim değişikliği göz önüne alınarak resmi tehdit altındaki listeye girdiğini ortaya koydu.
Araştırma bu kahve türünün doğal nüfusunun 2088'e kadar yüzde 50 azalacağını söylüyor.
Vahşi Arabica kahvesi kahve tarlaları için tohum olaral kullanılıyor ve kendi başına da ekilebiliyor.
Arabica kahvesinin ana yurdu Etiyopya'nın yağmur ormanları.
Vahşi kahve nedir ve buna neden ihtiyacımız var?
Bunun üstüne doğada vahşi olarak bulunan 122 kahve türü daha var.
Bu kahve türlerinin tadı güzel değil ancak gelecekte kahve bitkilerinin yaşayabilmesi için genetiklerinde değişiklik yapılabilir.
Araştırmacılar uzun vadede dünyanın kahve mahsulünün geleceğini korumak için vahşi türlere ihtiyaç duyulduğunu söylüyor.
Dr. Davis "Bu vahşi kaynaklara zaman zaman başvuracağız" diyor.
Kahvenin diğer bitkilere kıyasla tükenme riski ne kadar?
Küresel olarak dünyadaki her beş bitkiden biri tükenme riski altında. Bu oran kahve için yüzde 60 düzeyinde. Kıyaslanırsa vahşi çay ve mango bitkilerinin yarısı, fındığın yüzde 6'sı ve yeşil fıstığın yüzde 9'u tehdit altında.
Vahşi kahve nerede bulunuyor?
Vahşi
kahvenin büyük çoğunluğu Afrika'nın ücra ormanlarında ve Madagaskar
adasında yetişiyor. Afrika dışında Hindistan, Sri Lanka ve Avustralya
gibi tropik iklim alanlarına sahip ülkelerde var.
Biz ne tür kahve içiyoruz?
Küresel kahve ticareti iki türe dayanıyor-Arabica (Coffea arabica) ve Robusta (Coffea canephora).Dünyada üçüncü bir tür olan Liberica kahvesi de yetiştiriliyor ancak bu içeceklerde kullanılmıyor.
Bilim insanları ne çağrısında bulunuyor?
Kahve üretiminin getirdiği riskleri görmemizi ve bunları azaltmak için kaynak yaratmamız gerektiğini söylüyorlar. Pek çok tropik bitki gibi kahve çekirdeği tohum bankalarında kullanılan dondur-kurut sürecinde yaşayamıyor. Kahve türlerinin yüzde 45'i vahşi doğa dışında koruma altında değil.
Uzmanlar kahve üretim sektörünün sürdürülebilir olması için türlerin korunmasına öncelik verilmesi gerektiğini savunuyor.
Kaynaklar
1.https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45704771
2.https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46904706
3.http://www.ncausa.org/About-coffee/History-of-coffee
4. http://www.ico.org/show_news.asp?id=675
5.https://en.wikipedia.org/wiki/Peaberry
6.https://en.wikipedia.org/wiki/Coffea_arabica
7.https://en.wikipedia.org/wiki/Robusta_coffee
8.https://en.wikipedia.org/wiki/Kopi_luwak
9.https://www.telegraph.co.uk/travel/maps-and-graphics/countries-that-drink-the-most-coffee/
10.https://link.springer.com/article/10.1023/B:GEJO.0000007249.91153.c3
11.https://advances.sciencemag.org/content/5/1/eaav3473
12.https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/gcb.14341
