Telif:NASA-Astronot Scott Kelly`ye uzayda neler olabilir şeması
Uzayda Ölen İnsan Bedenine Ne Olur?
NASA Mars'da kurulacak insan kolonisi kapsamında gerçekleştirilecek olan Mars ONE Projesi gerçekleşmesi esnasında uzayda bir ölüm olayı gerçekleşirse ne olacak ? "Yolculuk süresince eğer biri bir şekilde ölürse, o zaman ölen beden ne yapılacaktır ?"sorusuna
2015 yılında uzayda uzun bir süre kalmanın insan bedeni üzerindeki etkilerini araştırmak için Uluslararası Uzay İstasyonu’nda gerçekleştirilecek olan bir yıllık bir görev tasarladı. Bu görevde yer almak için iki astronot gönüllü oldu; ikiz kardeşler Mark Kelly ve Scott Kelly. NASA bu çalışmaya Twins Study (İkizler Çalışması) adını vermişti.
NASA`nın ikiz astronotlarından Scott Kelly ve Rus Mikhail Kornienko ISS`de 340 gün kalarak uzayda en fazla kalan kişiler olmuştular.Bu yerçekimi olmayan uzayda yaşama koşulları hakkında bilgi vermesi açısından önemliydi.Yerçekimindeki hızlı değişiklik, astronotların ayda yüzde 1 ila 1,5 oranında kemik yoğunluklarını kaybetmesine yol açabiliyor. Bu da osteoporoz (kemik erimesi) bağlantılı kırıklara ve uzun vadeli sağlık sorunlarına neden olabiliyor.
Peki uzayda ölen insan bedeni çürürmüydü?
Uzay elbisesi içerisindeyse evet, aksi takdirde hayır
Hem "evet"hemde "hayır" şeklinde kısa cevaplanacak sorudur.Detaylara bakarsak,
Astronot giysisi olmadan uzaydaki vakum, insanı ve içerdiği herhangi bir bakteriyi etkili şekilde sterilize edecektir. Bunu bakterilerin çürümenin anahtarı olduğu gerçeğiyle birleştirdiğimizde, vücudun bu vakumla kısa sürede ayrışması pek de olası değildir.
Astronot giysisiyle düşündüğümüzde ise, çürüme süreci büyük ihtimalle hızlanacaktır. Henüz kimse uzay giysisiyle aracının dışında ölmediği için bunun ne ölçüde olacağı henüz belirlenmemiştir. Ölümün ardından, uzay giysisinin içindeki bakteriler hızla vücudun kendisiyle beslenmeye başlarken hücresel ölümler de onu yavaşça türlü aşamalarda ayrıştıracaktır. Bu ancak bir ısı kaynağı varsa olabilecek bir durumdur aksi takdirde vücudun bakterilerin beslenip çoğalmasından önce, donup kaldığı duruma geri döneriz.
Oksijen sorunu
Kendinizi uzay boşluğunda bulursanız en büyük probleminiz oksijensizlik olacaktır.Uzayda ölürseniz, vücudunuz normalde ayrışmaz, çünkü oksijen yoktur.Ancak donmuş cesedin bir yıldıza, kara deliğe ya da başka bir gök cismine yaklaşmadığı durumlarda olabilir. Eğer yaklaşırsa, dünyadaki gibi bir atmosfer tarafından korunmadığı için, uzaydaki radyasyon (ışıma) cesedi bir ateş fırtınası gibi parçalayacaktır. Eğer bir ısı kaynağının yakınında iseniz, vücudunuz mumyalanırdı.Su tamamen buharlaşacaktır. Vücut yine tamamen kuru bir hal alacaktır.
Soğuk ya da dış basıncın sıfır olması düşünmeniz gereken son şeylerdir.1960`da hayvanlar üzerinde yapılan deneyler, bazı yaşanmış kazalar ve fiziksel hesaplar göstermiştir ki basıncın sıfıra düşmesi vücudu patlatmaz. Kan basıncımız ve derimiz vücudumuzun ciddi zarar görmesine engel olur. Eğer havayı akciğerlerinizde tutmaya çalışırsanız, bu akciğerlerinizin zarar görmesine neden olabilir, ancak kesinlikle sizi patlatmaz.Büyük ihtimalle hava bir anda burnunuzdan dışarı kaçacak akciğeriniz boşalacaktır. Bu durumda akciğerde hiçbir kalıcı hasar olmayacaktır. Eğer kulak içiniz hassassa, kulak zarınızın yırtılma riski vardır. Ama bu bile düşük ihtimaldir. Vücudunuz belli bir süre sonra biraz şişebilir, kas ve derinin dayanırlığına bağlı olarak. Göz ve çevresindeki, yüzeye yakın damarlarda şişme, ya da hafif çatlaklar oluşabilir (çatlaklar deriyi yırtacak güce ulaşamaz). Ama bunların hiçbiri kalıcı zarar vermeyecektir.
Joe Kittinger, 1960 yılındaki meşhur 31.300 metrelik atlayışında, sağ kolunun koruması açılmış, hemen hemen sıfır basınca maruz kalmıştır. Kol şişip kullanılmaz hale gelse de, zarar görmemiş, yere iner inmez de 3 saat içinde normale dönmüştür. Bilinciniz hiçbir şekilde kanınızda oksijen olduğu sürece gitmeyecektir. Önce akciğer ve bağırsaklarınızdaki havanın vücudunuzu terk ettiğini hissedeceksiniz. Sonra bir anda ağzınızdaki bütün tükürük ve gözümüzdeki sıvı buharlaşacaktır. Zira sıvılar sıfır basınçta gaza dönüşüp buharlaşırlar.
1965 yılında NASA’nın Johnson uzay merkezinde kaza sonucunda Jim LeBlanc bir denek yanlışlıkla sıfır basınçlı ortama maruz kalmıştır. Denek 14 saniye boyunca bilincini yitirmemiştir. 14 saniye içinde bilincini kaybetmesinin nedeni, beynini oksijensiz kalmasıdır. NASA çalışanları 15 saniye sonra vakum odasını tekrar havayla doldurduklarında, denek kendine gelmiş, hiçbir kalıcı zarar görmemiştir. Denek daha sonra tek hissettiği şeyin vücudundan havanın akışı ve ağzının kuruması olduğunu söylemiştir.
Peki uzay boşluğunda, ki güneşten uzak bir yer -270 derece Celsisus sıcaklıktadır, vücudumuz hemen donmayacak mıdır?
Eğer güneşi direk gören bir yerdeysek, donmaktan ziyade, yanma tehlikesi ile karşı karşıyayız. Buna ek olarak "dekompresyon hastalığı"nada maruz kalırız.Vücudumuz ultraviyole ışıklarına karşı korumasız kalacağından, derimizde hafif yanıkların oluşması muhtemeldir. Ancak bu yanıklar da ciddi ölüm tehlikesi taşımayacaktır. Ancak güneşten uzak bir yerdeysek de vücudumuz hemen donmayacaktır, soğuk ciddi anlamda hissetmemiz bile belli bir zaman alacaktır. Bunun sebebi vücut ısımızın uzaya yayılmasının saatler almasıdır, yani donmamız saatleri bulacaktır. Neden mi? Çünkü boşluk çok kötü bir sıcaklık iletkenidir. Bir cisim tam üç şekilde ısı kaybedebilir. Birincisi, ve en hızlı ısı kaybetme yöntemi termal iletkenliktir. Bu işlem, birbirine dokunan iki cisim arasında gerçekleşir, cisimlerin ne kadar iyi iletken olduklarına bağlı ısı sıcak cisimden soğuk cisme hızlı bir biçimde akar. Dünyada vücudumuz ısının çoğunluğu bu şekilde kaybeder. Eğer dokunduğumuz cisim, metal ya da buz gibi iyi iletkense, vücudumuz hemen kısa sürede soğur. (Tabi dokunduğumuz şey mesela çok sıcak bir metal gibi, sıcaksa bu sefer kısa sürede temastaki yerimiz yanar.). Hava gibi kötü iletkenlerde bu soğuma süreci daha uzun bir zaman. Bu sebeptendir ki,0 derece sıcaklıktaki buz ve ya metal, 0 derece havadan daha soğukmuş gibi bir hissiyat oluşturmaktadır. Ancak boş uzayda, vücudumuz hiçbir cisimle temas halinde olmadığı için iletkenlik yolu ile ısı kaybedemez. Boşluk-270 derece soğuk olmasına rağmen, 0 derecedeki bir buz kadar bile soğuk etkisi yapmaz. İkinci ısı kaybetme yöntemi konveksiyondur, bu akışkanlarda, sıcak akışkanın daha soğuk akışkanlara doğru hareket etmesi sonucunda gerçekleşir. Bu sürecin de boş uzayda gerçekleşmesi mümkün değildir. Üçüncü ve en az etkili soğuma yöntemi de ışıma(radyasyondur). Bu cismin, başka bir cisme temas etmeden ısı kaybedebileceği tek yöntemdir. Bu cisimdeki yüklü parçacıkların hareketi sonucu, elektromagnetik ışıma ile enerji kaybetme sürecidir. Işımaya en güzel örnek, çok sıcak metallerin ışık yaymasıdır. Buradaki ışık işte, cisimden ışıma ile ayrılan ısıdır. Bu “ışık yayma” özelliği sadece sıcak metallere özgü değildir, bizim gibi daha soğuk cisimler de dâhil bütün cisimler gözle görülmez dalga boylarında “ışık yayma” süreci ile soğur. İşte uzay boşluğunda kalan vücudumuz da böyle ışığıma ile soğuyacaktır. Ancak ışıma en etkisiz ve yavaş soğuma yöntemi olduğu için vücudumuzun ölümcül derecede ısı kaybetmesi saatleri bulacaktır. Dolayısı ile vücudumuzun hemen donması, Mars’a misyon filmindeki gibi taş kesmesi mümkün değildir.
Uzay boşluğundaki en önemli düşmanımız havasızlıktır. Çok kısa sürede ölüme yol açacak en önemli faktördür. Eğer akciğerlerimizdeki hava boşalırsa, yaklaşık 15 saniye içinde kandaki oksijen ciddi anlamda düşecek ve beynimiz oksijensiz kaldığı için bilinç kaybı gerçekleşecektir. Birkaç dakika sonra ise tamamen oksijensiz kalan beyin ölecektir.
Uzaydaki diğer bir öldürücü ve kalıcı zarar verebilecek tehlike kozmik radyasyondur. Uzaydaki, x-ışınları, gama ışınları ve enerjetik protonlar DNA’mıza zarar verip, ciddi kalıcı zararlara yol açabilir. Bu ise kısa zamanda kişinin kanser olmasına yol açabilir. Eğer ışınlar çok güçlüyse, vücut içimize girip organlarımıza direk zarar bile verebilirler.
Kaynaklar
1.https://www.youtube.com/watch?v=KO8L9tKR4CY
2.https://www.history.com/news/joe-kittingers-death-defying-leap-from-the-edge-of-space
3.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14334706
4.https://en.wikipedia.org/wiki/Decompression_sickness
5.https://www.nasa.gov/hrp/bodyinspace
6.Video-Debunked- https://www.youtube.com/watch?v=boew3oK1NX0
7.http://scienceline.ucsb.edu/getkey.php?key=1692
8.https://www.cnet.com/news/what-happens-to-the-unprotected-human-body-in-space/
9.https://www.smithsonianmag.com/science-nature/what-happens-human-body-space-180958259/
10.https://www.nasa.gov/twins-study
11.https://www.getscience.com/disruptive-science/what-happens-your-body-space
