Güney Kutbuna Gidilmiyor Mu?-Güney Kutbunun Keşfi1900'lerin başında, Güney Kutbuna ulaşmak kaşiflerin en büyük tutkusu halini almıştı. 1901-1902 yıllarında Scott, Wilson ve Shackleton, büyük umutlarla 19 kızak köpeğiyle başladıkları ekspedisyonu, tecrübesizliklerinden dolayı yaşadıkları aksilikler yüzünden kesmek zorunda kalırlar ve perişan halde geri dönerler. Bu ekspedisyon sonrasında Scott ve Shackleton'un arası açılır, buradan sonra rakip olacaklardır. 1907-1908 yıllarında, Shackleton ve üç arkadaşı bu kez köpek yerine Sibirya Ponileri kullanarak yine Kutba doğru hareket ederler. Hedeflerine 160 kilometre kala hiç kolay olmayan bir karar vermek zorunda kalırlar. Yanlarında ya Kutba gidecek kadar ya da geri dönebilecek kadar yiyecek kalmıştır. Ancak ikisine birden yetmeyecektir. Shackleton karısına yazdığı mektupta şöyle der; “Ölü bir aslan olmaktansa, yaşayan bir eşek olmayı tercih ederim.”
1910 – 1913 yıllarında Antarktika, iki güçlü adamın kararlılık ve dayanıklılık mücadelesine sahne olur. İngiliz kaşif Robert Falcon Scott ve Arktik koşullarda son derece tecrübeli Norveçli kaşif Roald Amundsen.
Roald Amundsen (1872-1928), 21 yaşındayken tıp eğitimini yarıda bırakmıştı ve kutupları keşfetmeyi amaçlıyordu. 1897-1899 yılları arasında Antarktika seferine, 1903-1906 yılları arasındaysa Kuzey Kutbu yakınındaki Kuzey-Batı Geçidi seferine katılmıştı. Aslında öncelikli olarak Kuzey Kutbu’na ulaşan ilk insan olmayı amaçlıyordu, ama ABD’li Robert Edwin Peary 1909 yılında bunu başaran ilk insanın kendisi olduğunu iddia ettikten sonra hedefini Güney Kutbu olarak değiştirdi.
1911 yılında Fram adlı gemiyle denize açıldıklarında Amundsen, geminin kaptanı ve başka iki denizci haricinde kimse Güney Kutbu’nu keşfetmeye gittiklerini bilmiyordu. Gemideki diğer denizcilerse bu durumdan çok daha sonraları haberdar edileceklerdi.
Amundsen ve ekibi, Antarktika’nın Balina Koyu’na ulaştığında yanlarında köpekler, kar kızakları, yakıt ve çok miktarda yiyecek vardı. Köpekleri başlangıçta kızakları çekmek için, daha sonraları ise besin olarak kullanmayı düşünüyorlardı. Amundsen’in planı, ağustosun sonlarında Güneş doğduktan kısa süre sonra kutba doğru yolculuğa başlamaktı. İtirazlara rağmen soğuğa aldırmadan ekibindeki dokuz kişiden sekizini yanına alarak 8 Eylül’de yola çıktı. İlk birkaç gün gündüz vakti yolculuk ederek uzun mesafe katetmeyi başardılar. Ancak geceleri hayli soğuk olduğu için çok az uyuyabiliyorlardı ve bazı köpeklerin pençeleri donmaya başlamıştı. 12 Eylül günü hava sıcaklığı -56°C’ye düşünce önce korunmak için bir igloo inşa ettiler, daha sonra gemiye geri döndüler. Dönüş yolculuğu sırasında bazı köpekler öldü bazılarınınsa kızaklar üzerinde taşınması gerekti. İlk deneme başarısız olmuştu.
Amundsen 19 Ekim’de dört kişi, dört kızak ve 52 köpek ile beraber ikinci kez Güney Kutbu’na ulaşmak için yola çıktı. Daha sonraları Axel Heiberg Buzulu olarak adlandırılacak olan dik bir buzulu tırmanarak Antarktika Platosu’na çıkmayı başardılar. Köpeklerin yedisi buzula ulaşmadan ölmüştü, kalanların 18 tanesiniyse planlandığı gibi buzula ulaştıktan sonra öldürdüler. Ölü köpeklerin bazılarını dönüş yolculuğu için depoladıktan sonra kalanları kendilerinin ve sağ kalan köpeklerin gıda ihtiyacını karşılamak için yanlarına aldılar.
Amundsen ve arkadaşları yola çıktıktan 56 gün sonra, 14 Aralık 1911’de Güney Kutbu’na ulaşmayı başardı. Amaçlarına ulaştıklarından emin olmak için bir süre civarda dolaştıktan sonra 18 Aralık’ta 38 gün sürecek dönüş yolculuğuna başladılar. Amundsen Güney Kutbu’nda bir çadır ve Norveç kralına hitaben yazılmış bir mektup bırakmıştı. Daha sonra bölgeye ulaşması beklenen Scott’tan mektubu yerine ulaştırmasını rica ediyordu. 99 gün süren keşif yolculuğu 25 Ocak 1912’de tamamlandığında toplamda 3440 kilometre yol yapmışlardı.
Gemiye döndüklerinde Amundsen başarısını dünyaya duyurmak için sabırsızlanıyordu. 8 Mart’ta Avustralya’daki Hobart’a ulaşınca önce kardeşine telgraf çekti, daha sonra da vereceği konferansları planlamaya başladı. Evlerde televizyon ve radyonun olmadığı o dönemlerde başarıları paraya dönüştürmenin yolu şehir şehir gezerek konferanslar vermekten geçiyordu.
Amundsen ve ekibindeki herkes 20 Ağustos 1912’de Norveç Kralı Haakon tarafından “Güney Kutbu Madalyası” ile onurlandırıldı. Takip eden yıllarda kutup keşifleriyle ilgilenmeyi sürdüren Amundsen’in 1918 yılında Kuzey Kutbu’na ulaşmak için çıktığı gemi yolculuğu başarısız oldu. Daha sonraları uçakla Kuzey Kutbu’na ulaşmak için yaptığı denemeler de başarısız olduktan sonra 1928 yılında hayatını kaybetti.
Scott'un ekibi, Shackleton'un izinden Beardmore buzulunun üstüne kadar ilerler ve burada destek ekibinden ayrılır. Scott, Evans, Oates, Bowers ve Wilson önlerinde 240 kilometre buz, soğuk, açlık ve acıya doğru kendi çektikleri kızaklarla yürümeye başlar. 17 Ocak 1912'de hedeflerine ulaşırlar ancak mutlulukları yarım kalır. Amundsen, bir ay kadar önce onları yenmiştir.
Güney Kutbu'na ilk ulaşan Roald Amundsen
Belki başka bir zaman
Umutsuzca sağ kalma mücadelesi verdikleri geri dönüş yolunda, acı, soğuk ve hastalıkların üzerine başarısızlıkları ve hayal kırıklıklarını da taşırlar. İlk ölen, bir buzul çatlağına düşen Evans olur. Bir ay kadar sonra, Oates'in ayakları artık çok kötü bir şekilde donmuştur ve grubu yavaşlatmaktadır. Bu düşüncenin azabıyla bir gece, “Ben dışarı çıkıyorum, belki başka bir zaman…” sözleriyle çadırdan çıkar ve fırtınanın içinde kaybolur. Geride kalan üç kişi acı dolu, çaresiz yürüyüşlerini sürdürür ve depolarına sadece 18 kilometre kala bir hafta süren bir fırtınaya yakalanırlar. Çadırlarında aç, susuz günlerce mahsur kalırlar ve birer birer hayata gözlerini kaparlar. Tartışmasız tecrübesi ve planlama yeteneğiyle Amundsen, 52 köpek, 4 kızak ve toplam 5 kişilik ekibiyle, Scott'tan yalnızca 4 gün önce Kutba yolculuğuna başlamıştır. Scott'un ortalama 15-20 kilometrelik günlük hızına karşı, Amundsen, 25-30 kilometre ilerleyebilmektedir ve ekibiyle birlikte 14 Aralık 1911'de Güney Kutbuna ilk ulaşan insan olur. 52 köpekten geriye yalnızca 11'i kalmıştır. 41 köpek önceden yapılan planlamaya göre, yol boyunca diğer köpeklere yem olmuştur.
Yeşil hat Scott'ın kırmızı hat ise Amundsen'in Güney Kutbu rotası… – Scott ve ekibi Güney Kutbu'na ulaştıklarında Norveçlilerin Çadırı ve bayrağıyla karşılaşır. – Scott ve ekibi Güney Kutbu'nda
Acı son
Buradan sonrasını Scott'un güncesinden öğreniyoruz. 12 gün kala, Scott'un ayakları donmuş ve hareketlerini iyice kısıtlamıştı. 11 gün kala, onları çadıra hapseden fırtına başlar. 10 gün kala, yakıtları tamamen biter. 8 gün kala, son yiyecekleri de tükenir ve kısa sürede kaçınılmaz son kesinleşir. Bunun bilincinde, üç adam son güçleriyle sevdiklerine, ailelerine mektup yazar. Scott son anına dek yazmayı sürdürür. Ona göre; bu felaketin sebebi organizasyon hataları değil de, alınması gereken risklerin şanssız bir şekilde gerçekleşmesidir.
“İyice güçsüz durumdayız, yazı yazmak zor geliyor, fakat kendi adıma, İngilizlerin büyük zorluklara dayanabileceğini, her durumda dostlarına yardım edebileceğini ve geçmişte olduğu gibi, bugün de ölümü cesaretle karşılayabileceğini gösteren bu yolculuk için pişman değilim. Riske girdik, bunu biliyorduk, ancak olaylar bize karşı gelişti, bu yüzden şikayet edeceğimiz bir sebep yok, son ana dek yapabileceğimizin en iyisini yapmaya kararlıyız.”
Ve öyle de yaparlar. Böylece keşifler tarihinin yakın zamandaki en büyük yarışlarından biri trajediyle son bulur.
Altta Ray Zahab 'ın Güney Kutbu tırmanışının öyküsünü TEDx Talks videosunda izleyebilirsiniz.
1.http://tomcreandiscovery.com/?p=1093
2.https://www.shacktech.co.uk/blog/2017/10/04/better-a-live-donkey-than-a-dead-lion/
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Ernest_Shackleton
4.https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Falcon_Scott
5.https://en.wikipedia.org/wiki/Roald_Amundsen
6.https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Wilson_(explorer)
7.Video-TEDx-https://www.ted.com/talks/ray_zahab_treks_to_the_south_pole/transcript?language=tr;#t-208324
8.https://www.sozcu.com.tr/2016/yazarlar/nasuh-mahruki/guney-kutbunun-kesfi-ve-odenen-bedeller-1027523/
9.https://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/race-to-the-pole-amundsen-scott.php
