(Nature on PBS/YouTube) Uykusunda Renk Değiştiren Ahtapotun Görüntüleri: Deniz Canlıları Rüya Görebilir Mi?
Ahtapotların normalde avlanırken gerçekleştirdiği renk değişimleri uyurken gözlendi.
Bir evcil hayvanı hiç uyurken izlediniz mi? Kedi ve köpekler de tıpkı bizim gibi uykunun REM evresini yaşarlar, göz kapaklarının altında oynayan gözlerini ve hatta rüyalarında gördükleri olaylara patilerini hareket ettirerek verdikleri tepkileri görebilirsiniz.
Benzer bir durum PBS’in yayımladığı yeni görüntülerde de yer aldı. Video bir ahtapotu normalde avlanırken veya avını yerken gerçekleşen renk değişimlerini uyurken yaşadığını gösterdi ve bir araştırmacı deniz hayvanlarının da rüya görebileceğini dile getirdi.
Kavanozları açabilen ya da yüzleri tanıyabilen bu su altı canlıları uzun süredir bilim insanlarını büyülemeye devam ediyor. Yeni görüntülerdeyse “Heidi” isimli dişi ahtapot, büyüleyici ve yeni bir özellik gösterdi. Bir su tankında baş aşağı uyurken vücut rengi açık tonlardan koyu renklere değişti.
Daily Mail’in haberine göre PBS’in 2 Ekim’de yayımlayacağı yeni belgeselde yer alan görüntülerde Alaska Pasifik Üniversitesi’nden deniz biyoloğu David Scheel bu hayvanların sıra dışı zekalarını, kişiliklerini ve yeteneklerini anlattı ve şunları söyledi:
Eğer (dişi ahtapot) rüya görüyorsa, bu etkileyici bir an. Vücut değişikliklerinine bakarak rüyasını da anlatabilirsiniz. Önce bir yengeç görüyor ve rengi birazcık değişmeye başlıyor ve ardından tamamen kararıyor, ahtapotlar bunu (deniz) tabanını terk ederken yaparlar.“Bu bir kamuflaj, bir yengeci daha yeni etkisiz hale getirdi ve orada oturup onu yiyecek ve (bunu yaparken) kimsenin dikkatini çekmek istemiyor” diyen Sheel, sözlerini şöyle sürdürdü:
Renklerin onu böyle örttüğünü görmek son derece sıra dışı. Tüm bu renk örüntülerinin birbiri ardından açığa çıktığını görmek mümkün. Ama bunu hayvanlar uyurken pek görmezsiniz. Bu gerçekten büyüleyici.Uykunun REM evresinde görülen rüyaların işlevi henüz kesin olarak bilinmiyor ama en güçlü hipotezler arasında gün içinde kazanılan önemli bilgilerin kalıcılaşırken önemsizlerin silinerek hafızanın düzenlenmesi ve farklı senaryolara onları önceden canlandırarak hazırlanma yer alıyor.
Eğer bu işlevler doğruysa ahtapot gibi deniz hayvanlarının da memeliler gibi rüya görmesi mümkün ama bizdeki gibi tek bir beyin yerine vücuduna yayılmış çok sayıda sinir merkezine sahip olan ahtapotlarda bu süreç farklı yaşanıyor olabilir.
Science Alert’in haberine göre her ne kadar ahtapotlarda REM uykusu tespit edilmemiş olsa da 2012’deki bir araştırma başka bir kafadan bacaklı tür olan mürekkep balığının uykusunda, hızlı göz hareketleri, vücut rengi değişiklikleri ve seğirmeler gözlemlendi. Bu evre, REM uykusunun bu deniz canlılarındaki karşılığı olabilir.
Öte yandan Heidi, uyurken renk değiştirdiği kaydedilen ilk ahtapot değil. 2017’de Rebecca Otey de bir omurgasız hayvanat bahçesinde, iki benekli Karayip ahtapotunun uyurken renk değiştirdiğini kaydetmişti.
Ahtapotlar bu renk değişimlerini derilerinin hemen altında bulunan binlerce kromatofor isimli hücrelere borçlu. Bu özel hücreler kasılarak pigmentlerin yüzeye itilmesini sağlıyor. Bu mekanizma, çevre değişimiyle ya da beliren bir tehditle tetiklenebiliyor.
Kromatoforların üzerindeyse kamufulaj sürecine katılan iridofor ve lökofor isimli iki farklı hücre bulunuyor. Lökofor hangi rengin çevreye en iyi uyumu sağlayacağını saptarken yansıtıcı yüzey katmanlarına sahip iridoforlar yeşil, mavi, gümüş ve altın renkleri ortaya çıkarabiliyor.
Bu da ahtapotların deri renklerini ayarlayarak onları, bulundukları çevrede daha az görünür hale getiriyor.
Tüm vücutlarına dağılmış sinir sisteminin bu süreci uykuda da kontrol edebilmesi -rüya görseler de görmeseler de- bilim insanlarına araştıracak ilginç bir vaka sunuyor.
Eğer gerçekten rüyalarındaki olaylara tepki vererek bunu yapıyorlarsa -henüz memelilerdeki rüyaların kesin işlevi çözülememişken- rüya görebilen tür sayısının artması “Rüyanın işlevi nedir?” sorusunu daha da önemli kılıyor.
Kaynaklar
1.Video-Nature-https://www.youtube.com/watch?v=0vKCLJZbytU
2.https://www.jneurosci.org/content/37/4/768
3.https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0038125
4.https://en.wikipedia.org/wiki/Common_cuttlefish
5.https://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-7504659/Video-Octopus-changing-color-sleep-prove-creatures-dreams-scientists-say.html
6.https://www.independentturkish.com/node/75941/bilim/uykusunda-renk-de%C4%9Fi%C5%9Ftiren-ahtapotun-g%C3%B6r%C3%BCnt%C3%BCleri-deniz-canl%C4%B1lar%C4%B1-r%C3%BCya-g%C3%B6rebilir-mi
