Vikingler Neden ve Nasıl Yok Oldular?

 
Viking ahırının kalıntıları hala Gardar'ların yerleşimi olan yerde duruyordu. (Ciril Jazbec)
Vikingler Neden ve Nasıl Yok Oldular?
Norveçli misyoner Hans Egede 1721'de Grönland'a kendi misyonu için yolculuğa çıkar.Amacı, Vikingler olarak da bilinen kuzeylileri katolik inançlarından Lutheranism (Lütercilik)`e dönüştürmekti.Oraya ulaştığında çiçek açmış manzaralar ve yeni bir inanca ikna edeceği insanlar yerine sadece harabeler bulur.Yaklaşık 700 yıl önce kurulan iki yerleşim yeri ıssızdır ve hala adada yaşayan insanlar ise sadece eskimolar (Inuitler)'dır.
Peki ne olmuştu? Vikinglerin Grönland'dan kaybolduğuna dair birçok teori bulunuyor.Salgın hastalıklardan arz sıkıntısına, ev hastalıklarından iklim değişikliklerine kadar çeşitlilik gösteren teoriler ortaya sunuldu.Uzun bir süredir Avrupa'da Little Ice Age“Küçük buz devri” (yaklaşık 1300-1850)`nin Vikinglerin ortadan kaybolmasında en güçlü teori olarak kabul ediliyordu.
Ancak, 2015 Aralık ayında "Science Advances" bilim dergisinde yayınlanan araştırma, küçük buzul çağı'nın küresel bir fenomen olmadığını ve Grönland'ın bu iklim değişikliğinden hiç etkilenmediğini göstermiştir. Vikingler MS 985'te Kızıl Erik (Erik Thorvaldsson 950 – 1003) komutasında Grönland'a geldiğinde soğuktu ve 400 yıl sonra ayrıldıklarında hala soğuktu - ama daha fazla soğuk değildi.
Vikinglerin muhtemel iklim bağlantısı üzerine yapılan bu çalışma, New York'taki Columbia Üniversitesi'ndeki Lamont-Doherty dünya gözlemevi'nden bir grup bilim insanından gelmişti. Araştırmacılar terk edilmiş yerleşimlerin kuzeyindeki moreine (buzultaş)leri araştırdılar.Söz konusu olan buzulların sıcaktan sonraki geri çekildiğinde kalan moloz dağlar.Buzultaşlar doğrudan doğruya buzulların ilerlemesi veya gerilemesi sırasında, buzulun taşıyarak oluşturduğu tabakalaşmamış depolara genel olarak verilen bir terimdir. Glasiyal koşullar ve süreçler ile taşınan ya da biriktirilmiş olan malzemenin her tanesine Moren adı verilir. 
Jeolog ve paleoklimatolog olan Nicolás Young, "Smithsonian Dergisi"nde buzultaşın ne zaman ortaya çıktığını bulduklarını söylemiş.
Buzullar geri çekilince molozlar yani her türlü inşaat yapısının yıkılmasıyla oluşan inşaat çöpü güneş ışığına ve kozmik ışınlara maruz kalır, diye açıklıyor Young. Kozmik radyasyon parçacıkları molozları bombalar, böylece berilyum-10 da dahil olmak üzere yüzeyde izotoplar oluşur. Bu izotop miktarı daha sonra taşların atmosfere ne kadar süre maruz kaldığını ortaya çıkarır.
 
Grönland araştırmasında sürpriz sonuç
Grönland morainlerinin araştırması sonucu sürpriz olmuş: bilim adamları onları küçük buz devri'nden hemen önceki "Medieval Warm Period" ortaçağ sıcak dönemi'nin başlangıcına (yaklaşık 1000 - 1300) kadar uzandığını ortaya çıkarmışlar.Küçük buz devri Grönland'da Avrupa ile aynı etkilere sahip olsaydı, buzullar daha sonra - Küçük buz devri'nin sona ermesinden sonra - geri çekileceğinden, buzulların önemli ölçüde daha önceki yıllarda orada olması gerekirdi.Vikinglerin iklim nedenleriyle Grönland'ı terk ettikleri teorisi bu nedenle güncelliğini kaybetmiş görünüyor.
Kızıl Erik ile ilk kolonileşmeden sonra yaklaşık 5000 Viking Grönland'da yaşamış - diğer İzlanda Vikinglerinin onu takip etmesi için propaganda (marketing idea) amacıyla buz adası Grönland’a Yeşil Ülke (Greenland) adını kullandığı düşünülüyor. Yeni gelenler koyun ve sığır getirdiler ve çiftlikler kurdular. Kiliseler, manastır ve katedral dahil 400 taş bina inşa edilmiş. Grönland`lılar nesiller boyunca kutup ayısı derileri, mors ve boynuz dişi dişlerini takas etmiş 14. yüzyıla kadar Grönland Vikinglerinin anavatanları Norveç`le olan ilişkileri ve ticaretleri yılda bir iki kere gelen gemilerle de olsa devam etmiş. Norveç`ten kesici alet ve silah yapmak için demir, mobilya ve ev yapmak için de kereste alıyorlarmış.
Buna karşılık da Norveç’e en çok mors ve deniz gergedanı dişi (fildişi gibi değerliymiş), kutup ayısı postu, koyun yünü ve canlı Grönland şahini (gryfalcon) satıyorlarmış.
Vikingler Kristof Kolomb Amerika'yı keşfetmeden önce en batıda yaşayan ilk Avrupalılardı.
Elbette bu araştırma sonuçlarına herkes ikna olmadı. New York`daki Hunter College`den arkeolog Thomas McGovern Smithsonian Magazine'e arkeolojik kanıtların açıkça tersini gösterdiğini söylemiş.
Örneğin, yerleşim yerlerinde bulunan yüzgeçayaklıların kemikleri, denizde buz üzerinde daha fazla yaşayan yüzgeçayaklılar  türünden gelmektedir. Ayrıca insan kemiklerinin kimyasal bileşimi tarımsal ürünlerden ziyade, yüzgeçayaklılar ve balıklardan esas olarak beslendiklerini gösteriyormuş.Ona göre her ikisi de iklim değişikliğinin veya soğumanın göstergeleri.
Bu araştırma Vikinglerin Grönland'dan neden kaybolduğu sorusuna hala cevap bulamamıştı. 

Öyleyse, iklimin önemli bir rolü olmadığına göre Vikingler neden Grönland'dan kayboldu? 
Grönland'daki yerleşimler 15. yüzyılın ortasına kadar devam etti dolaysıyla yok olmaları sadece iklim faktörüne bağlı olamazdı.New York Şehir Üniversitesi`nden arkeolog Tom McGovern ve ekibi "Human ecology" dergisinde yayınlanan makalede bu konuya değinmişler.
Geleneksel görüş, Vikinglerin Grönland'da başarısız kolonileşmeden sorumlu olduklarıdır. Adaya uygunsuz tipte sığır ve tahıl getirdiler.Oradaki zeminleri temizlemek zorunda kaldılar, bu da erozyonları tetikledi ve otlakları dahada küçüldü. Ancak McGovern & Co.'ya göre, bu hiçbir şekilde açıklamada yeterli değil.
Araştırmacılar Grönland'daki Normanların sürekli olarak yeni koşullara adapte olduklarına dair birçok kanıt keşfettiler. Ren geyiği avladılar, yabani kuşlardan yumurta topladılar, 14. yüzyıldan beri mors avladılar. O zaman, adanın nüfusunun yüzde 80'i balık ve deniz ürünleri yiyordu.
Grönland'da yaşam zordu: Orada orman yoktu, bu yüzden bölge sakinleri gemi ya da tekne inşa edemediler. İşçi sıkıntısı vardı.Zamanla, iklim soğudu - muhtemelen Endonezya'daki volkanik bir patlama nedeniyle: yaz saati kısalıyor ve fırtınalar daha yaygın hale geliyordu. Sahil şeridi, deniz seviyesindeki önemli artış nedeniyle değişti.Sığırlarını beslemekte zorluk çektiler.Çok sayıda fırtına nedeniyle,morsların sayısı da önemli ölçüde düştü.Fırtına nedeniyle göç de engellendi.
Yine de, Normanlar hayatta kalmak için savaştılar:Otlakları genişlettiler, sulama sistemleri kurdular, çiftliklerini başka yerlere taşıdılar. Örneğin,muhtemelen 14. yüzyılda, Grönland`lılar ve anavatanları arasındaki bağlantıya tanıklık eden bir kilise inşa edildi. Bütün bunlar Grönland'da uzun süre kalmak istediklerini gösterebilir. 
Peki, daha sonraki düşüş neye atfedilebilir?
Normanların Avrupa menşeli veba salgını nedeniyle öldüğü göz ardı edilemez. Ancak arkeologlar şimdiye kadar bunun kanıtını bulamadılar. Çeşitli teorilere göre, adalılar akraba evlilikleri veya D vitamini eksikliği nedeniyle öldü (kuzey halklarının temel sorunu)Veya kuraklık nedeniyle ölmüş olabilirler (Massachusetts Üniversitesi / ABD'den araştırmacılar tarafından / Güney Grönland'daki bir gölde su analizlerinden sonra ulaşılan sonuça göre).
Son çalışmalara göre buna farklı nedenlerin bir kombinasyonunun sebep olduğu yönünde.
Eskimolarla artan çatışmalar ve mors ve kutup ayısı ürünlerine olan talebin azalması ve dolayısıyla Avrupa ile biten ticaretin ortaya çıkardığı ekonomik izolasyon bunlardan birkaçı olarak gösteriliyor. Nottingham Üniversitesi'nde Viking çağı çalışma merkezi'ne başkanlık eden Judith Jesch`in Washington Post`taki makalede"Grönland'daki kuzey erkeklerin sonunun nedenleri ekonomik, kültürel ve demografik faktörler ve belki de sosyal düzenin çöküşünün ekonomiyide etkilemesi olabilir"diyor.
 
Cambridge'den destekleyen bir çalışma geldi
Yukardaki araştırmayı destekleyen bir makale bu yıl şubat`ta yayınlandı. Cambridge'li araştırmacılar diğer ülkelerden meslektaşlarla birlikte bunun kanıtlarınıda bulmuşlar.
Araştırmacılar, morsların DNA analizi ile bu yeni kanıtları keşfettiler. 
Mors kafataslarının DNA analizlerini kullanarak (bunlar Dublin / İrlanda /, Trondheim ve Bergen / Norveç / 'te keşfedildi), kafataslarından biri hariç tüm hayvanların Grönland'dan geldiğini bulmuşlar. 
Uzmanlar ayrıca daha küçük hayvanların (ağırlıklı olarak dişiler) oranının daha yüksek olduğunu tespit etmiş.Dişilere nispeten daha az erkek mors bulunmuş.Vikingler talepten dolayı dişileri avlamışlar.
Fildişi ile rekabet daha zorlaştıkça, Grönland'dan teslimatlar daha da yoğunlaşmış.Araştırmacılar bu yoğunlaşmanın sebebini, adanın sakinlerinin önceki kayıpları telafi etmek istediğinden şüpheleniyor. Kaynakları tükendiğinde ise, avcılar kuzeye doğru ilerlemiş.Ancak kuzey kutbu'ndaki bu tür seferler her zaman çok tehlikeli olduğu için mors avı zorlaşınca sonlanma aşamasına gelmiş. Bunun ekonomi için olumsuz sonuçları olmuş ve dolaysıyla bölge sakinleri yerleşim yerlerini terk etmek zorunda kalmışlar. Mors dişlerinin 1327'den sonra takas edildiğine dair bir kanıtta bulunmuyor.
Sonuç olarak bu yok oluş sadece iklime bağlanamaz.Vikinglerin nasıl yok oldukları yıllardır merak konusu olmuştur.Ancak büyük olasılıkla, farklı tarihsel ve kültürel faktörlerin bir kombinasyonu Vikinglerin direnememesine neden olmuş. Toplu bir göç olmamış (aksi takdirde belgelenirdi). Buna göre Vikingler`in onlarca yıllar içerisinde (Avrupa'dan veya Avrupa'ya gelen gemilerle) taşındığı veya orada öldükleri anlamına gelir.
Nereden nereye
Vikinglerin yelkenlileri kıyıya yanaştığında günlerden 8 Haziran 793'tü. Lindisfarne'deki rahipler o sırada farkında değildi ama Vikinglerin İngiltere'ye 300 yıllık kanlı akınları işte o gün başlamıştı.
Yorklu Alcuin o sırada "Britanya daha önce hiç bir zaman şu anda putperest bir ırkın elinden çektiklerimizin benzeri bir terörle karşılaşmadı" yazmıştı.
Bu satırları okuduktan sonra günümüz İskandinav ülkelerindeki uysal insanları ile tuttuğunu koparan Vikingler`i karşılaştırdığımızda şasırmamak elde değil.BBC`nin makalesindeki şu soru akıllara geliyor"Acaba onları tamamen yanlış mı anladık?"
Kimbilir belkide Nazi Almanya`sınında günümüzde savaşlardan uzak durduğunu düşünürsek"taşıma su ile değirmen dönmez"diyerek yerleşik düzeni ve üreten toplum olmayı tercih ettiklerini görüyoruz.
Kaynaklar
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Hans_Egede
2.https://advances.sciencemag.org/content/1/11/e1500806 
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Little_Ice_Age
4.https://www.smithsonianmag.com/science-nature/did-climate-change-make-norse-disappear-greenland-180957454/ 
5.https://www.washingtonpost.com/news/energy-environment/wp/2015/12/04/climate-change-may-not-have-driven-the-vikings-from-greenland-after-all/ 
6.https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/content/journal/entdecken/das-mysterioese-verschwinden-der-wikinger-aus-groenland 
7.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0277379119305736
8.https://de.sputniknews.com/panorama/20200206326432218-wikinger-verschwinden-gruende/ 
9.https://www.researchgate.net/publication/327555498_Disequilibrium_Adaptation_and_the_Norse_Settlement_of_Greenland
10.Video-NatGeo-Vikingler