Öncelikle Eko nedir?
Sesin bir yere çarpıp geri dönmesiyle duyulan ikinci sese eko (yankı) denir.
Yayılan ses dalgaları duvar, kayalık gibi sert düz yüzeylere çarpınca doğrultularını değiştirirler. Bu olay yansımadır. Yansıma olayında sesin özellikleri değişmez. Yankı ilk sesten yaklaşık 0,1 sn’den daha az bir zamanda gelirse kulak bu sesi, ikinci sesin devamı gibi işitir, buna çınlama denir.
İlk ses ile yankı arasındaki zaman farkından yansıtıcı engelin uzaklığı hesap edilebilir. Gemicilikte deniz derinlikleri bu yolla ölçülmektedir. Yarasalar da etraflarındaki engelleri ses dalgaları ile fark ederler. Yansıtıcı yüzeylerde aynı zamanda yutulma da olur. Yutulma veya yansıma maksada göre yüzeyin yapısındaki değişiklikle ayarlanabilir.
Camilerde, konferans salonlarında bu işle ilgili hesaplamalar yapılır. Mantar kumaş gibi gözenekli yüzeylerde yutulma fazla olmaktadır. Hava ortamında olduğu gibi denizde de yankılanma olur. Hava ortamında yankılanma olması için ses kaynağı ile sesin çarptığı yüzey arasındaki uzaklık en az 17 metre olmalıdır. Kulağımız, sesin çarptığı engel ile kaynak arasındaki mesafe 17 metreden az ise, yankıyı ayırt edemez.
Bunun nedeni, kaynaktan çıkan ses ile engele çarpıp dönen sesin aynı anda kulağa ulaşmasıdır. Kaynağa geri dönen ses, kaynaktan çıktığı halinden daha düşük tonda olur. Kapalı bir alanda, örneğin mağara gibi, sesimiz birden çok kez yankılanabilir. Bu etkiye “bileşik yankılanma” denir. Ses her seferinde daha da kısılır ve en sonunda yankılanma son bulur.
Yankıyı kullanarak yön bulan hayvanların arasında en bilindik olanı yarasalardır. Gözleri iyi göremeyen bu hayvanlar, kendi çıkardıkları ses dalgalarının yankılarından, nesnelerin yakınlık-uzaklığını ölçerler ve buna göre hareket ederler. Gök gürültüsü de yankıya örnektir. İlk keskin ve patlama halindeki sesin bulutlara çarparak tekrar tekrar işitilmesidir. Yani bu olayda bulutlar, sesin çarptığı engel konumundadır.
Ördek Sesi (Vakvaklaması) Yankı Yapmaz Mı?
Ördeklerin “vak vak” sesinin yankılanmadığına ilişkin söylentiye
neredeyse
tüm dünyada inananlar bulunuyor.Bu iddia mitten ibarettir. Ördek sesi
de diğer bütün canlılardaki sesler
gibi yankılanıyor. Bu söylenti bir kısım araştırmacıyı sonunda durumu
açıklığa kavuşturmak için yıllar önce harekete geçirmiş. Ördeklerin
“vak” sesinin yankılanmadığı yönündeki yanlış
anlamanın altında yattığı düşünülen bazı nedenler var. Bunlardan biri
sesin frekansıyla ilgili.Ördeklerin ses profili diğer seslerden daha az
yansır, bu nedenle yankı insan kulağı ile daha zor algılanır. Yankının, düz ve sert bir yüzeye çarpıp geri
dönen ses dalgalarından meydana geldiğini biliyoruz. Sesin frekansı ne
kadar yüksek olursa o kadar kolay yansır ve yankı da o kadar güçlü olur.
Açıklamaya göre ördeklerin çıkardıkları sesler çok
fazla yüksek frekanslı bileşenler içermiyorlar, bu yüzden de oluşan
yankı zayıf oluyor.Ördekler çoğunlukla bataklıklar ve göller gibi yankının çok düşük olduğu açık alanlarda yasarlar Öte yandan, ördeklerin kendisi oldukça sessizdir, bu yüzden
yankısı buna göre dahada sessizdir.
Britanyalı Prof. Trevor Cox, ördek sesinin yankılanabildiğini
kanıtlayanlardan bir tanesi. Britanya'daki Salford Üniversitesi görevli akustik uzmanı
Prof. Trevor Cox, gerçekleştirdiği çeşitli bilimsel deneylerle 'ördek
sesi yankılanmaz' tezini çürüttü. Prof. Cox, ördeklerin vaklamasının da
tüm diğer sesler gibi yankılandığını, ancak kimi insanların yankıyı
duymadıklarından, ördek sesinin eko yapmadığını düşündüklerini söyledi.Daisy isimli ördeğin ses kaydıda (➥burdan) bulunuyor. Mythbusters ekibide bu iddiayı canlı bir deneyle çürütmüştü.Alttaki videoda bu deneyi izleyebilirsiniz. Kaynaklar
1.https://www.imdb.com/title/tt0768471/
2.Video-Mythbusters-https://www.youtube.com/watch?v=H3Wv83D4guM
3.http://www.acoustics.salford.ac.uk/acoustics_info/duck/
4.http://www.acoustics.salford.ac.uk/acoustics_info/duck/media/festive_daisy.mp3
