Uzaya Çıkan İlk Kadın: Valentina Tereshkova`nın Hikayesi Yoğun bir teorik ve pratik eğitim ve test aşamasından sonra, Valentina Tereshkova uzaya ilk çıkacak kadın için, geride kalan üç adaydan biriydi. Sovyet Uzay Programı’nı yakından takip eden ve “martı” kod adlı Valentina’ya hayran olan Yuri Gagarin, onun seçilmesi üzerine, “Roket teorisi ve uzay aracı mekaniğini kavramak onun için kolay değildi. Fakat o müthiş bir inatla çalışmalarına devam etti. Geceleri kendini kitaplara ve notlara gömüyordu. Bütün zamanını buna harcamasının seçilmesinde büyük payı vardır” demiştir.
Valentina Vladimirovna “Valya” Tereshkova, 6 Mart 1937’de Maslennikovo’da dünyaya geldi. Babası Valentina henüz 2 yaşındayken, 2. Dünya Savaşı sırasında hayatını kaybetti. Bir tekstil fabrikası işçisi olan annesi, Valentina ve iki kardeşini tek başına yetiştirdi. Yaşadıkları ekonomik sıkıntılardan dolayı, Valentina ev işlerinde annesine yardım etmek zorunda kaldı. Bu yüzden okula ancak 10 yaşında başlayabildi.
1955’de eğitimine uzaktan devam etmek üzere okulunu bıraktı ve annesiyle birlikte, hayatını tamamen değiştirecek olan bir pamuklu dokuma fabrikasında çalışmaya başladı. Özel mülkün olmaması gerektiğine inanan Valentina, fabrika yaşamıyla beraber ateşli bir komünist olma yolunda ilerledi. Fabrikada kurulan Genç Komünist Birliği’ne katıldı. 1961’de Birliğin Bölge Sekreteri oldu ve kısa zaman sonra da Sovyetler Birliği Komünist Partisine katıldı.
Bu yıllar sırasında paraşütçülüğe merak saldı. Yaroslavl Hava Sporları Kulübü’nde aldığı eğitimler sonucunda 21 Mayıs 1959’da 22 yaşındayken ilk atlayışını gerçekleştirdi. Kulüpte aldığı eğitimle, yetkin bir paraşütçü oldu.
Kadın kozmonot adayı
Uzaya ilk çıkan insan olan Yuri Gagarin’in 1961’deki seferinden sonra Sovyet Uzay Programı baş roket mühendisi Sergey Korolyov, sıradaki hedefin uzaya bir kadını göndermek olması gerektiği fikrini ortaya attı. Amerika ile girilen uzay yarışında öne geçme fırsatı sunan bu fikir hemen kabul gördü ve adaylar değerlendirilmeye başlandı. 1962’de Sovyet Uzay Programı 30 yaş, 70 kilo ve 1,70 cm boyun altındaki 400 kadın paraşütçüden beşini seçtiklerini açıkladı: Tatyana Kuznetsova, Irina Solovyova, Zhanna Yorkina, Valentina Ponomaryova ve Valentina Tereshkova.
18 ay boyunca adaylar, oldukça yoğun bir eğitim ve test aşamasından geçti. Roket teorisi, uzay aracı mühendisliği ve MiG-15UTI model jet pilotluğu eğitimleri aldılar. Yalnız bir uçuş yapacakları için izolasyon testlerine ve üç gün boyunca yerçekimsiz ortamda olacakları için sıfır yerçekimi testlerine tabi tutuldular. Görev sonunda Dünya’ya dönerken paraşütle atlayış yapmaları gerekeceği için ise 120 kere paraşüt atlayışı gerçekleştirdiler. Kasım 1964’te rütbelerini belirlemek için bir sınava tabi tutuldular ve Tereshkova, Solovyova ve Ponomaryova diğerlerinden ayrılan adaylar oldu.
Uzaya ilk çıkacak kadın için Valentina en önemli aday olarak gösteriliyordu. Sovyetler Birliği’nin politik yaklaşımına uyan görüşleri, yetkin bir paraşütçü olması ve babasının bir savaş kahramanı olması, onu öne çıkarıyordu. Eğitimlerde, testlerde ve sınavda gösterdiği üstün başarı ile bu faktörler birleşince, Valentina Sovyet Uzay Programı’nın uzaydaki ilk kadın adayı oldu. Programı yakından takip eden ve Valentina’ya hayran da olan Yuri Gagarin, Valentina’nın seçilmesi üzerine, “Roket teorisi ve uzay aracı mekaniğini kavramak onun için kolay değildi. Fakat o müthiş bir inatla çalışmalarına devam etti. Geceleri kendini kitaplara ve notlara gömüyordu. Bütün zamanını buna harcamasının seçilmesinde büyük payı vardır” sözlerini sarf etmiştir.
Tereshkova in Vostok 6 Photo: RIA Novosti / Alamy
Uzaya çıkan ilk kadın: “Chaika”
İlk plana göre Vostok 5’le Valentina uzaya çıkan ilk kadın olacak, hemen ardından Vostok 6 ile Valentina Ponomaryova onu izleyecekti. Fakat plan değişikliği Vostok 6’nın pilotluğuna bir erkek pilot olan Valery Bykovsky’yi yerleştirdi. Bizzat Nikita Kruşçev’in onayıyla Vostok 6’ya pilotluk yapmak üzere Valentina Tereshkova seçildi. 14 Haziran günü başarılı bir fırlatma ile Bykovsky pilotluğundaki Vostok 5 uzaya gönderildi. 16 Haziran sabahı da, son kontrolleri de başarıyla geçen Valentina, Vostok 6 ile uzaya gönderildi ve bu onu resmi olarak uzaya çıkan ilk kadın yaptı. 26 yaşındaki Valentina’nın Vostok 6 fırlatılmadan önce kaydedilen son sözleri ise şöyleydi: “Gökyüzü, şapkanı çıkarmaya hazırlan, çünkü seni görmeye geliyorum.”
Chaika (Martı) kod adıyla uzaydan seslenen Valentina, ilk izlenimlerini paylaştığında baş dönmesi ve hafif bir mide bulantısı dışında her şeyin yolunda olduğunu bildirdi. Ancak uçuşundan 30 sene sonra yaptığı açıklamada: “Program bana diş fırçası yollamayı unutmuş. Bunu onlara bildirdim, ancak bu problemin çözemeyeceğim bir problem olmadığını onlara söyledim. Asıl problem ise mekiğin sadece yukarı gitmeye programlanmış olmasıydı ve bu haliyle sadece yukarıya ve yukarıya gidecektim ve asla aşağıya inemeyecektim. Bu sorunu bildirir bildirmez çözdüler. Onlardan hatayı yapan mühendisi cezalandırmamalarını rica ettim. Bana eğer bundan kimsenin haberi olmazsa ona bir şey olmayacağını söylediler. Bugüne kadar da kimseye söylemedim” diyecekti. Chaika Dünya etrafında 48 tur attı ve 71 saat uzayda kaldı. Bu uçuşu ile o tarihe kadarki tüm Amerikan astronotlarının toplamından (36 saat) daha fazla süre uzayda kalmış oldu. Bu üç gün içerisinde birçok fotoğraf çekti, notlar aldı. Çektiği Dünya fotoğrafları atmosferdeki aerosol katmanlarının tanımlanmasında kullanılacaktı.
Üç gün sonra Valentina dönüş yolculuğuna başladı. Sorunsuz bir şekilde atmosfere giriş yaptı. Yerden 6 km yükseklikte mekiği terk eden Valentina, 3 km kala paraşüt açtı. Gördüğü manzarayı ve o an aklından geçenleri, “Altımda bir göl vardı. Paraşütüm çok büyüktü ve 3 km kala açmam gerekiyordu. Bu yüzden benim için planladıkları yere, göle iniş yapmam gerekti. Aklımdan geçen ilk şey: Tanrım, uzaya bir kadın gönderiyorlar ve geri gelir gelmez ilk yaptıkları şey o kadını ıslatmak oluyor” sözleriyle özetleyecekti.
22 Haziranda Kremlin Sarayı’nda onuruna bir davet düzenlendi. Burada Bakanlar Kurulu Başkanı Leonid Brejnev Valentina’yı Lenin Nişanı ve Altın Yıldız Madalyası ile onurlandırdı ve onu Sovyetler Birliği’nin Kahramanı ilan etti. Nikita Kruşçev bu davette yaptığı konuşmada “Burjuvazi her zaman kadının zayıf olduğunu iddia eder. Burada gördüğünüz kadın, burjuvazinin zayıf dediği tipik bir Sovyet kadını. Bu kadının Amerika’nın astronotlarına gösterdiği şeye bir bakın. Bu kadın onlara kim olduğunu gösterdi” sözleriyle Valentina’nın başarısından duyduğu övüncü aktardı.
Mars hayali
Valentina kadın kozmonot programı kapatılana kadar uzay mekiği mühendisi olarak Sovyet Uzay Programı’nda çalışmaya devam etti. 1966’da Sovyetler Birliği’nin en yüksek yasama organı olan Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti’ne seçildi ve bu görevini 1974’ye kadar sürdürdü. 1974-1991 yılları arasında Yüksek Sovyet Bakanlar Kurulu’nda görev aldı. 1969’dan 1991’e dek Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi üyesiydi.
1966’da Dünya Barış Konseyi’ne seçildi. Meksika’da düzenlenen Birleşmiş Milletler Uluslararası Kadın Yılı’nda Sovyet temsilcisi olarak görev aldı. Kopenhag’da düzenlenen Dünya Kadınlar Konferansı Sovyet ekibinin liderliğini yaptı. Bu konferans sayesinde tüm dünyada sosyalist kadınların barış temsilcisi olarak baş tacı edildi.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra politik gücü azalsa da, Rus tarihindeki önemi ve halkın gözündeki yeri hiç sarsılmadı. Rus uzay tarihindeki önemi sadece Yuri Gagarin ve Alexey Leonov tarafından geçilebilir durumda.
2007 yılında Rusya Başbakanı Vladimir Putin, Valentina’nın 70. doğum günü şerefine bir davet verdi. Burada Valentina Putin’e hâlâ uzaya gitmek istediğini söyledi: “Mars’a gitmek istiyorum. Bu tek yönlü bir yolculuk olsa ve geri dönemesem de en büyük isteğim.”
2011 yılında tekrar politik pozisyon elde eden Valentina Tereshkova “Dünya toplumuna kadının yaptığı büyük katkıyı göz ardı etmek mümkün değildir. Benim yaptığım, bu kadın katkısının sadece küçük bir parçasıdır. Benim izimden gitmek isteyen kadınlara sesleniyorum: Çok çalışın, başaracaksınız. Şu an sizi öyle kıskanıyorum ki!”
Kaynaklar
1.https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2016/01/01/uzaya-cikan-ilk-kadin-valentina-tereshkova/
2.https://www.theguardian.com/science/2013/sep/17/mars-one-way-ticket
3.https://www.telegraph.co.uk/news/science/space/11871598/Russia-forgot-to-send-toothbrush-with-first-woman-in-space.html
4.Video-Space Museum- https://www.youtube.com/watch?v=YYR7z90Ut4I
5.https://en.wikipedia.org/wiki/Valentina_Tereshkova
