Güneş dönüyor mu?Ay dünyanın etrafında, dünya güneşin etrafında dönüyor.Peki ya Güneş dönüyormu?Dönüyorsa neyin etrafında dönüyor?Protonlar çekirdek etrafında, uydular gezegenler etrafında, yıldızlar galakside, galaksiler kendi aralarında hep bir dönüş hareketindeler.
Muhtemelen bildiğiniz gibi, güneş bir gezegen değil, katı bir kıvama sahip olmayan bir gaz topudur.Buda akıllara"Güneş dönüyor mu?"sorusunu getirir. Ancak, cevap bizim gezegenimizdeki gibi basit değildir. Her şeyden önce size Güneş`in döndüğünü söyleyebiliriz. Ancak bu tutarlı bir şekilde gerçekleşmez.
Ek olarak, Güneş`in dönme hızı ile ilgili tüm sonuçların aynı olmadığı söylenebilir. Ölçüm yöntemine bağlı olarak farklı bilgiler vardır.Güneş kendi etrafında dönüşünü katı halde olmadığından ekvatorun da ve kutuplarında farklı hızlarda gerçekleştirir. Kutuplarda ; 38 gün süren dönüş ekvatorda ; 24,47 ➦gün sürer.
Peki Güneş neden döner?
Güneş`in dönmesinin nedeninin ne olduğunu merak ediyorsanız, bunuda kısaca açıklayalım. Neredeyse evrendeki her nesne döner. Bu esas olarak sıkıştırma"➦compaction" olarak adlandırılır. Normalde, evrendeki nesneler tam olarak ağırlık merkezine doğru hareket etmezler, fakat ters açısal bir momentuma sahiptirler. Sıkıştırma sırasında ağırlık merkezine olan mesafe azalır. Bu nedenle açısal momentumu elde etmek için dönüş hızı artar. Bu rotasyon etkisi balerinlerde "➦pirouette" de aynı şekilde görülebilir.Buna kısaca "➦açısal momentumun korunumu" diyoruz.
Güneş diğer yıldızlara göre daha yavaş dönüyor. Araştırmacılar bunun güneş sistemimizin özel doğası ile ilgili olabileceğini düşünüyor. Bu, gezegenler arasındaki büyük mesafe anlamına gelir. Güneşin dönmesi nedeniyle, güneş manyetik alanı spiral bir şekil alır ve etrafındaki güneş rüzgarı tarafından yönlendirilir.
Güneş Sistemi’nin tamamı Samanyolu ile birlikte hareket ediyor
Güneş Sistemi içindeki bütün cisimler Güneş’in etrafında dönerken, Güneş ve Güneş Sistemi’nin tamamı Samanyolu Gökadası’nın merkezinin etrafında hareket ediyor. Samanyolu Gökadası’nı oluşturan, yıldızlardan ve devasa gaz bulutundan oluşan disk şeklindeki düzlemsel yapının bir parçası olan Güneş Sistemi saatte yaklaşık 800 bin kilometre hızla hareket ediyor ve gökadanın merkezi etrafındaki dönüşünü 230 milyon yılda tamamlıyor.
Güneş 5 milyar yıl yaşında ve oluşumundan itibaren yörüngesini 20 defa tamamladığı düşünülüyor.
Samanyolu Gökadası’nın çapı yaklaşık 100.000 ışık yılı uzunluğunda ve merkezindeki yıldız yoğunluğu gökadanın geri kalanına göre çok daha yüksek. Kütleçekim etkisi gökadanın bir arada bulunmasını ve Güneş’in gökada etrafındaki yörüngesinde kalmasını sağlıyor.
Ancak Güneş’in Samanyolu Gökadası’ndaki hareketi -üç boyutlu olarak incelendiğinde- biraz karmaşık. Gökada içindeki kütle dağılımının dengeli olmaması Güneş’in Samanyolu Gökadası’nın merkezi etrafındaki hareketinde bazı düzensizlikler ortaya çıkmasına neden oluyor. Bu etkinin Güneş’in yörüngesinin elips şeklinde olmasına ve Güneş’in gökada düzlemi boyunca yatay hareketinin yanı sıra yukarı ve aşağı yönde dikey olarak hareket etmesine neden olduğu düşünülüyor.
Güneş yukarı ve aşağı yönlü bu hareketini yaklaşık 75 milyon yılda tamamlar. Dünya üzerinde önemli etkileri olan Güneş’in dikey hareketinin Güneş Sistemi’nin çevresindeki, kuyrukluyıldızlardan ve kuyrukluyıldızlara benzer yapıdaki cisimlerden oluşan bulutların hareket yönünü etkileyerek, bu yapıların Dünya’ya çarpmasına neden olduğu ve bunun Dünya üzerinde bazı türlerin kitlesel olarak yok olmasına yol açtığı düşünülüyor.
Güneş`in dönmesine etki eden sebep nedir?
Güneş`in kendi etrafında ve Samanyolu etrafında döndüğünü anladık.Güneş sabit olarak sadece kendi etrafında dönmüyorsa samanyolunda dönmesine etki eden şey nedir?
Cevap:Süper kütleli karadelik.
Uzayda bulunan cisimlerin birbirine uyguladığı kütle çekimi mevcuttur.Güneş'te bu çekim kuvvetine maruz kalmaktadır.Güneş`in bir yıldız olması çekime uğramıyor manasına gelmez. Yani Güneş nasıl çevresindeki gezegenlere bir kuvvet uyguluyorsa aynı zamanda onlar tarafından da bir kuvvetin etkisi altında kalıyor.Uzay bir çarşaf gibidir.Büyük kütleli cisimler uzayın dokusunu bükerler.Bu bükülme sonucunda çevresinden geçen daha küçük kütleli cisimlere etki ederek yeni rota oluşturarak etraflarında dönmesine sebep olurlar.Uzayda serbest dolaşan yıldızlarda kendinden kat kat daha büyük bir cisimin büktüğü uzayda onun yörüngesine oturabilirler.Her yıldız eninde sonunda kendi yörüngesini bulur.
Aynı zamanda bununla birlikte galaksinin merkezindeki süper kütleli kara deliğin uyguladığı çekim kuvveti nedeniyle onun etrafında dönerek kendine bir yörünge oluşturur.Bu bulguların elde edilmesinde özellikle ➦S2 isimli bir yıldız yardımcı olmuştur.S2 isimli bu yıldızın karanlık bir nesnenin etrafında on bir yıllık dolanım hareketi yaptığı tespit edilmiştir. Bu yıldızın yörüngesi bahsi geçen cisimden yirmi astronomik birim uzaktadır, yani bahsi geçen cismin sınırlı bir hacmi vardır.
Samanyolu galaksisinin merkezinde yer alan, 4 milyon güneş kütleli bu dev karadeliğe "Sagittarius A"ismi verilmiştir. Bu hacim ve kütledeki bir cisim için kara delikten başka bir açıklama düşünülememektedir.
Işık hızı bir limit olmaktan çıkmadığı sürece ancak 25.000 yıl sonra bizi yutabilir.Onun etrafında bizimle beraber dönen 400 milyar civarında daha yıldız var.Hepsi bunun etrafında dönmektedir. 100.000 ışık yılı çapındaki galaksimiz buna bağlı dönüyor.
Kaynaklar
1.https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/gunes-hareket-ediyor-mu
2.https://www.sciencedirect.com/topics/earth-and-planetary-sciences/sunspot
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Compaction_(geology)
4.https://cernbilim.blogspot.com/2018/05/acsal-momentumun-korunumu.html
5.https://en.wikipedia.org/wiki/S2_(star)
6.http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7774287.stm
7.https://en.wikipedia.org/wiki/Sagittarius_A*
8.Video-ESO-https://www.youtube.com/watch?v=DRCD-zx5QFA
