Deliler Neden Huni Takmakla İlişkilendirilmiştir?
Huni şapka uzun zamandır aptallığın ve cezanın görsel bir sembolü olmuştur, ancak bir zamanlar sihirbaz şapkasına benzer olarak görülmüştür. Bugün aptal görünümlü huni şapka bir tür entelektüel başarısızlığı ifade ediyor olarak anlasak da, aslında ilk olarak saygın bilim adamlarının sembolü olarak başlamış.
Huni şapkanın hikayesi John Duns Scotus ismindeki bir kişiyle başlar. İskoç (Scotus) ve doğduğu köyü belirten (Duns) üç isimli bu kişinin ileride bir "aptal" kavramına yol açacağını kim bilebilirdi.
Scotus, Rönesansdan yüzyıllar önce bir rönesans adamıydı. Kesin doğum tarihi bilinmiyor, ancak 1291 Mart'ında muhtemelen yirmili yaşlarında bir Fransisken rahibi oldu. Daha sonra usta bir filozof, dilbilimci, ilahiyatçı ve metafizik düşünür oldu.
Oxford'da teoloji ve felsefe okuduktan sonra, Scotus Paris Üniversitesi'nde ders vermeye devam etti. Daha sonra Katolik Kilisesi ile Fransa Kralı arasındaki bir anlaşmazlıkda papanın yanında yer aldıktan sonra ülkeden atıldı. Bir süre sonra geri dönmesine izin verildi ve kendisine İlahiyat Doktoru unvanı verilene ve bir Fransisken rahibi olana kadar Fransa'da ders vermeye devam etti, ardından Köln'deki bir Fransisken okuluna taşındı.
John Duns Scotus (Fotoğraf: Wikipedia / Public Domain )
Scotus çalışmalarında farklı teorilerinin yanı sıra, maddi bir "Gökteki ilah" ın aksine, metafizik bir Tanrı'nın varlığına dair karmaşık bir felsefi açıklama tasarladı. Teorilerinin karmaşıklığı nedeniyle, Scotus'a müthiş papalık unvanı, " Doktor Subtilis " yada diğer ismiyle "The Subtle Doctor" verildi. Öğretileri "Scotizm" olarak bilinirken, en sadık öğrencileri ve takipçileri "Dunsmen" olarak biliniyordu.
Bazı nedenlerden dolayı, Scotus da sivri huni şapka kullanımının bir savunucusuydu. Büyücülerin bu tür şapkaların kullanılmasından ilham aldığı veya Scotus'un huni başlığı büyücülerin popüler imajına ilham verdiği söylendi. Hangisi doğru olursa olsun, her ikisinde bilge insanı olduğunu belirtmek içindi.
Aslında Scotus , şapkanın sivri şeklinin, metafiziksel bir şekilde, bilgeliğin sivri uca aktığı ve aşağıdaki beyne yayıldığı, bilgi için ters bir huni işlevi göreceğine inanıyordu . Bu şapkalar Dunsmenler arasında popüler hale geldi ve kısa süre sonra sadece Scotizmin bir sembolü olarak değil, aynı zamanda yüksek zekanın bir göstergesi olarak görüldü.
Ancak sivri uçlu huni şapkalar, 1500'lü yıllara gelindiğinde sadece bir onur nişanı olarak görüldü. Scotus'un öğretileri, 1308'deki ölümünden sonraki yüzyıllarda kilise akademisyenleri ve kilise tarafından olumlu görülmeye devam etti, ancak 16. yüzyılın ortalarında kilise bilginleri arasındaki popüler düşüncede rüzgar Dunsmen'e karşı dönmeye başladı.
Scotus'un yoğun analitik yazıları ve aşırı derecede karmaşık olan labirent mantığı Rönesans`la birlikte ortaya çıkan daha insani görüşlerle zamanla daha fazla çelişkili görülmeye başlandı. Kendilerini İskoç düşüncesine adamaya devam eden Dunsmen akımı,bu defa zamanın gerisinde ya da aptal olarak görülmeye başlandı. Böylelikle Dunsmen veya Duns kelimesinin günümüze nasil geldiğini görebiliyoruz.Duns aptallıkla ilişkilendirildi ve sivri huni şapkaları artık yeni olumsuz şöhretin sembolü haline geldi.
Fotoğraf: Wikipedia / Public Domain
Huni şapkanın en parlak dönemi (çocuklarda yıkıcı etkiler bırakması), disiplin sembolü olarak Avrupa ve Amerika'da Viktorya döneminde görünüyor .
Alttaki resim, sınıfın bir köşesindeki duvara gönderilen ve şapkasında"dunce" kelimesi veya basitçe büyük "D" harfi ile süslenmiş basit bir huni şapkalı somurtkan bir çocuğa ait. Potansiyel olarak eyleme geçmeyi düşünen diğer çocuklar içinde uyarı niteliğindeydi.
1905'te bir erkek okulu. (Fotoğraf: Kongre Kütüphanesi )
Bu göze çarpan cezalandırma uygulaması, Atlantik'in her iki yakasındaki okullarda 20. yüzyılın uzun bir bölümünde devam etti. Sınıf palyaçoları, yavaş öğrenenler ya da gürültü çıkaran ya da derse konsantre olmayan diğer çocuklar, Dunsmen şapkasını takar ve taburede oturur ya da ayakta dururdu. Amerikan okullarında 1950'lerin sonlarında bu yöntem kullanıldı. Öğrencileri aşağılamayan ve travmatize etmeyen modern sınıf görgü kuralları ve ceza anlayışları geliştikçe, huni şapkanın kullanımı çoğu batı okulunda aşamalı olarak kaldırıldı ve yasaklandı.
Sivri uçlu Huni başlığın kullanımı nihayetinde gözden düşmüş olsa da, İngiltere'nin bazı bölgelerinde çocukları "aptal köşesine" gönderme uygulaması 2000'li yıllara kadar devam etti. 2010 Telgraf makalesinde , Dunce uygulamasının insan hakları korkusuyla okullarda yasak edildiğini yayımladı.
Trepanasyon işlemindede resmedilmiş
Trepanasyon işlemini resmeden Hieronymus Bosch , 1475 ile 1480 yılları arasında ahşap üzerine yağlı boyayla çizilen tablosuna farklı yorumlar ortaya atılmıştır. Huni trepanasyon işlemini gerçekleştiren kişinin başında görülmektedir. Deliliğin Tedavisi, isimli
eserde yer alan semboller yoluyla anlatılmak istenenler Vikipediye göre: Hastanın kafasından çıkarılmakta olan çiçek, Hollanda’da
deliler için kullanılan “lale kafalı” deyimine gönderme olabilir. Çiçek
aynı zamanda, kafasındaki huni biçimli şapkadan da anlaşıldığı üzere, doktorun aslında bir sahtekâr olduğunu ima ediyor da olabilir, şeklinde yorumlanmaktadır.
Deli huni şapkası, popüler bir ceza biçimi olarak modası geçmiş olabilir, ancak bir simge olarak kullanılmaya devam ediyor. Bugünlerde birine aptal demek, biraz arkaik olsa da etkili bir hakaret yöntemi olmaya devam ediyor.
Bugün John Dun Scotus'un Orta Çağ'ın en büyük düşünürlerinden biri olduğu düşünülüyor. Hatta dinsel teoriye yaptığı katkılardan dolayı 1993 yılında Papa II. John Paul tarafından sevgiyle karşılandı.
Kaynaklar
1.https://plato.stanford.edu/entries/duns-scotus/#LifJohDunSco
2.https://en.wikipedia.org/wiki/Duns_Scotus
3.http://www.thehistoryblog.com/archives/13469
4.https://www.straightdope.com/21342933/what-s-the-origin-of-the-dunce-cap
5.https://www.education.ne.gov/wp-content/uploads/2017/07/Education_in_the_1800s.pdf
6.https://www.atlasobscura.com/articles/the-dunce-cap-wasnt-always-so-stupid
7.Video Youtube-Today I Found Out-https://www.youtube.com/watch?v=VrkS3VI1FkA
8.https://www.telegraph.co.uk/education/educationnews/6929252/Dunces-corner-banned-in-schools-over-human-rights-fears.html
9.http://www.victorianschool.co.uk/dunce.html
