Kambriyen Patlaması Ve Gizemi
İlk olarak patlama dediklerine aldanmayalım. Yaklaşık 50 milyon yıllık bir süreç bu dönem.Buna dönemde diyebiliriz.Evrimsel bazda bir biyolojik patlama sadece.5 kat hızlı evrimsel değişim diyebiliriz. Zaman olarak bakarsak bu sürede Homo sapiens, Aferensis'ten 30 kez evrimleşir. Yani çok kısa bir süre değil.
Öncelikle kambriyen patlaması nedir ona bakalım,
Kambriyen patlaması yaşamın tek hücreli basit canlılardan ökaryot tek hücreli ve ökaryot çok hücreliler aşamasına geçişi temsil eder.
Ökaryot derken şimdiki anlamda ökaryot değil... Şimdiki ökaryotlardan daha az kompleks organelli tek hücreli anlamında.
Yani kambriyen öncesinde dünyada bol bol bakteri gibisinden basit tek hücreli canlı bulunuyordu. Nadirende koloni yapabilen basit tek hücreliler bulunuyordu.
Kambriyen sonrasında ise çok hücreli kabuklu canlılar, daha kompleks organlar(göz) ve belli bir amaç için özelleşmiş hücre grupları, yani organlar ortaya çıktı.
Şimdi sorduğumuz soru... Peki neden?
1) Oksijen sevilerindeki artış : İlkel dünya atmosferinde serbest oksijen yoktu. Fotosentez yapabilen tek hücreliler sayesinde, kambrien öncesi dönemde 2.5 milyar yıl boyunca atmosfere bol bol serbest oksijen salındı. Çok hücreli canlılarda akciğer, solungaç gibi gelişmiş yapılar olmadan, yüzeye uzak dokulara oksijen taşımak mümkün değildi. Oksijen seviyesi çok hücreli canlıların yaşamasına izin verecek düzeyi geçtiğinde, çok hücreli canlılar tetik ateşlenmiş oldu.
2) Buz çağı : Kambriyen patlamasından 50 yıl önce dünyadaki buz topu çözüldü. Daha öncesinde dünya büyük bir buz topuydu. Tropikal bölgeler dahil tüm dünya bu ile kaplıydı. Bu dönem büyük yokoluşlara yol açtı ve çok hücreli canlıların oluşumunu geciktirdi.
3) Genlerin yapısı ve kontrolünün, canlının hızla evrilmesine yol açacak kadar komplexleşmesi. Örnegin; tek bir mutasyonla bir organ daha büyük olabilir, hiç olmayabilir yada küçülebilir hale gelmesi
4) Buz çağı nedeniyle oluşan büyük yokoluşun sona ermesi.
5) Gözün evrilmesi.
6) Kompleks av ile kompleks avcılar arasındaki silahlanma yarışının evrimi hızlandırması.
7) Planktonların büyümesi sebebiyle deniz tabanına daha zor batması ve karbon-enerji döngüsüne katılabilmesi.
Daha ayrıntılı bilgi http://en.wikipedia.org/wiki/Cambrian_Explosion adresinin "Possible Reasons of the Explosion" başlığında bulabilirsiniz.
Kambriyen patlaması olarak kabul ettiğimiz dönemden 1,5 milyar yıl önceye dayanan karmaşık yapılı canlıların fosilleri bulunmuştur:
Kambriyen patlaması konusunda bilimadamlari farklı hipotezler sundular,
Örneğin birinde, mavi yeşil alg sayısındaki artış yeterli düzeye ulaşmış bu dönemde. Bu da havadaki oksijen miktarının kritik eşiği aşmasına ve karmaşık canlıların kısa sürede oluşmasına neden olmuş. Bir başka hipotezde sıcaklık azalmasına bağlamış, sıcaklık belli bir miktara geldiği için karmaşık canlıların oluşmasına elverişli ortam doğmuş yani.
Bunların icinde bir başka yorumda, aslında karmaşıklık bir anda artmadı, sadece canlıların kemikleri daha da sağlamlaştığı için kısa sürede fosilleşebildi. biz de o fosillere bakarak bir anda canlılar oldu zannediyoruz. Buda çok mantıklı bir açıklama aslında. Gould isimli evrimci bilimadamı ise bunun sadece bir yanılsama olduğunu söylüyor, bir "S yanılsaması".Bilimin en güzel yönü bu olsa gerek.Bir olayın mekanizmasını açıklamak ya da mantıklı neden-sonuç ilişkileri kurma zorunluluğu.
Kaynaklar,
1.http://en.wikipedia.org/wiki/Cambrian_Explosion
2.https://www.popsci.com/science/article/2010-07/complex-life-evolved-much-earlier-previously-thought-new-fossils-show
