Mary Ainsworth Deneyi -The Strange Situation

 Mary Ainsworth Deneyi -The Strange Situation
Bağlanma kuramı’nın babası John Bowlby ise anası da Mary Ainsworth’tur.
Ainsworth 1953-1955 yılları arasında Uganda’da kalmış. Eşinin görevi dolayısıyla gitmek zorunda kalmışlar. Abla da buralarda boş oturacağıma bir çalışma yapmaya karar verip, Afrikalı bebeklerin bağlanma örüntüsünü incelemeye karar verir. 1-24 aylık bebeklerin anneleriyle olan etkileşimlerini gözlemek için ev ziyaretleri yapmış. Ziyaretler 7 ay sürmüş.
çalışmanın sonunda 3 tip bağlanma örüntüsü gözlenmiştir; güvenli, güvensiz ve henüz bağlanmamış bebekler. Güvenli olarak bağlanan bebekler az ağlamakta ve annenin varlığında keşfetme davranışında bulunmaktan memnun görünmektedirler. Güvensiz olarak bağlanmış bebekler anneleri tarafından tutulduklarında bile daha sık ağlamaktadırlar ve daha az keşfetme davranışında bulunmaktadırlar. Henüz bağlanmamış olan bebekler anneye karşı belirgin olarak farklı bir davranışta bulunmamaktadırlar.
 
Sonra bir de yabancı durum (ortam) çalışması yapmış. Keşfetme davranışının annenin varlığı, annenin yokluğu ve diğer durumlar tarafından nasıl etkilendiğini gözlemek için oluşturulmuş bir çalışma modelidir. Bebeğin yabancı bir çevreyi keşfetmek için anneyi güvenli üs (secure base) olarak kullanabilmesini gözlemek için oluşturulmuştur. Ainswort, yabancı durum çalışmasında 56 ailenin bebeği ile çalışmıştır. 23 kişilik bir alt örneklemi, doğduklarından beri boylamsal olarak gözlenen bebekler oluşturmuştur. Bu bebekler yabancı durum çalışmasına alındıklarında 51 haftalıktı. 33 kişiden oluşan ikinci alt örneklemi de bağımsız başka bir çalışmadan alınan ve 49 haftalık olan bebekler oluşturmaktaydı. Yabancı durum, bütün bebekler için standart bir sırayla izlenen sekiz aşamadan oluşmaktaydı. Deney odası, 9x9 ayaklık büyüklükte bir odaydı. Odanın sonunda, çocuğun sandalyesi vardı ve bir oyuncak yığınıyla çevrilmişti. Odanın sonunun yakınında, anne için bir sandalye vardı ve tam karşısında kapının yanında da yabancı için bir sandalye vardı. sekiz aşama şu şekildeydi:
 
Aşama 1: Anne, bir gözlemcinin eşliğinde bebeği odaya getirir ve sonra gözlemci odadan çıkar.
Aşama 2: Anne bebeği yere koyar ve sandalyesine oturur. Bu aşama 3 dakika sürer.
Aşama 3: Tanıdık olmayan bir yabancı içeri girer. 1 dakika sessizce oturur, sonra bir dakika anneyle sohbet eder ve sonra yavaş yavaş bebeğe yaklaşır ve ona bir oyuncak gösterir. 3. dakikanın sonunda anne görülmeyen bir şekilde odadan çıkar.
Aşama 4: Eğer bebek mutlu bir şekilde oyunla meşgul olursa, yabancı katılımcı olmaz. eğer pasif kalırsa, bebeğin ilgisini oyuncaklara çekmeye çalışır. eğer bebek rahatsızlık, sıkıntı duyarsa, yabancı onun dikkatini başka bir yöne çekmeye ya da onu rahatlatmaya çalışır. Eğer bebek rahatlayamıyorsa, bu aşama kısa kesilir. aksi taktirde üç dakikanın sonuna kadar sürdürülür.
Aşama 5: Anne içeri girer ve bebeğin hareketlenmesini ve kendisine spontan bir tepki vermesini sağlamak için kapıda bekler. Daha sonra yabancı görülmeyen bir şekilde odadan ayrılır. Anne çocuğu rahatlatarak tekrar oyuncaklarla oynamasını sağlar ve tekrar çıkar. Bu kez durakladıktan sonra bebeğe hoşçakal der öyle çıkar.
Aşama 6: Bebek üç dakikalığına yalnız başına bırakılır. çok fazla sıkıntı yaşarsa bu aşama kısa kesilir.
Aşama 7: Yabancı içeri girer ve bebeğe dördüncü aşamada olduğu gibi davranır. Bebeğin duyduğu sıkıntı ve rahatsızlık fazla olursa bu aşama kısa kesilir.
Aşama 8: Anne geri döner, yabancı odadan çıkar ve sonra tekrar bir araya gelmeleri gözlenir, durum burada sonlandırılır.
 

Bu aşamaların sonunda 5 ayrı davranış sınıfına göre puanlama yapılır.
1. Yakınlık ve temas arama davranışları: Yaklaşma ve anneye tırmanma gibi aktif ve etkin davranışları, uzanmak ya da yaslanmak gibi aktif davranışları, ağlama gibi sesli işaretler ve kısmi yaklaşmalar gibi niyetli eylemleri içermektedir.
2. Teması sürdürme davranışları: Bebeğin teması sağladıktan sonraki davranışlarına aittir. Yapışma, kucaklama, sıkıca tutma; direnme durumunda yapışma davranışı daha da yoğunlaşır. eğer teması kaybederse, geri döner ve uzanır, tırmanır ve sesli olarak protesto eder.
3. Yakınlıktan ve etkileşimden kaçınma davranışları: genellikle yakınlık, karşılama ortaya çıktığında görülür. bir yetişkin içeri girdiğinde ya da bebeğin dikkatini bir şeye çekmeye çalıştığında bebek onu daha az izler ve daha uzaktan etkileşimde bulunur.
4. Temas ve etkileşime direnme davranışları: Bebekle temas kurma arayışında olan yetişkine öfke duyma, itme, vurma ya da yetişkini tekmelemede kararsız kalma davranışlarını içerir.
 
Bu dört tür davranış, anne ile etkileşimin olduğu 2,3,5,8. aşamalarda ve yabancıyla etkileşimin olduğu 3,4, ve 7. aşamalarda puanlanmaktadır.
5. Arama davranışı: ayrılma aşamaları olan 4,6 ve 7. aşamalarda puanlanır. bu davranışlar, anneyi kapıya doğru izleme, kapıyı açmaya çalışma, kapıya vurma, kapıya bakma, annenin boş sandalyesine doğru gitme ya da ona bakma davranışlarını içermektedir.
Ainsworth’un yabancı durum çalışmasının sonuncunda üç tür bağlanma stili olduğu bulunmuştur.
 
Kaçınan tip: yabancı durum çalışmasındaki ikinci aşama boyunca, ayrılma öncesi aşamada bu çocuklar, annenin odanın içindeki konumuna göreli olarak kayıtsız kalmaktadırlar ve duygusuz görünmektedirler, oyundaki oyuncaklarla üstünkörü oynamaktadırlar. Anne odadan ayrıldığında belirli bir rahatsızlık göstermemektedirler. Anne geri döndüğünde, anneyle temas kurmaya çalışmamakta ve bazı kaçınma belirtileri (örneğin annesinin ona bakmasını önlemekte ya da başını başka yöne çevirmektedir) göstermektedirler.
Güvenli bağlanan tip: ikinci aşama boyunca, bu çocuklar oyuncaklarla mutlu bir şekilde oynamakta ve kendinden emin bir şekilde yeni çevreyi keşfetmektedirler. Üçüncü ve dördüncü aşamalar boyunca, anne odadan ayrıldığında ve yabancıyla kaldığında şiddetli bir rahatsızlık ya da sıkıntı göstermemektedirler. Anne geri döndüğünde, anneyi olumlu olarak karşılamaktadırlar. Anne ikinci kez odadan ayrıldığında (altıncı aşama) uygun düzeyde rahatsızlık göstermektedirler ve bu durumda oynama ve keşfetme azalmaktadır. annenin ikinci kez dönüşü üzerine rahatlamak için anneye gitmekte, göreli olarak çabuk sakinleştirilmekte ve sonra oyuna yeniden başlamaktadırlar.
Dirençli tip (buna kaygılı/kararsız da deniyor): bu çocukların, ikinci aşama boyunca alt üst olmaları oldukça muhtemeldir ve bu aşamada keşfetmeyle ilgilenmezler. Annelerine karşı yönelimleri kararsızdır; annenin gidişi üzerine büyük sıkıntı ve rahatsızlık gösterirler. Annenin geri dönüşünde bebeği rahatlatmak oldukça zordur. anneye koşar, ama annenin avutmasını reddeder. aabancıyla etkileşimde bulunmaz ve anneyle etkileşimleri de çok kısa bakışları içerir. 

Kaynaklar,
http://www.psychology.sunysb.edu/attachment/online/inge_origins.pdf

ainsworth, m., & wittig, b. (1969). attachment and exploratory behavior of one year olds in a strange situation. in b. m. foss (ed.). determinants of infant behavior, vol. 4. london: methuen