Zenon Ok Paradoksu
Konu ok olunca Zenon`un ok paradoksundan bahsetmemek olmaz.
Yaydan çıkmış ve ilerleyen bir ok, zaman içindeki her anda belirli bir konumdadır. Eğer an belirli, tek bir nokta ise o anda okun hareket etmeye zamanı yoktur ve durağandır.[1]
Bu nedenle gelecek anların hepsinde de durağan yani hareket etmeyen şekilde olması gerektir. Böylece ok her zaman durağandır ve hareket etmez; hareket imkânsızdır.
Peki "an"nedir?
"An" olarak nitelendirdiğimiz zaman planck zamanıdır. 10^-43 saniyedir. Zira öyle değildir. Bu zamanı an olarak değerlendirmemizin nedeni, bu zamandan daha kısa süre içerisinde olanları fizik kanunları ile açıklayamadığımız içindir. Büyük patlama teorisinde de patlamadan planck zamanına kadar geçen süre de ne olduğu hakkında bir net bir açıklama yoktur. Ancak bu demek değildir ki planck zamanından daha küçük zaman yoktur. Elbet vardır. Nasıl en küçük sayı diye bir şey yoksa, en küçük zaman diye bir şey de pekala yoktur, var olamaz, yoktur.
Misal hayat akıyor ve bu esnada fotoğraf makinası ile bir fotoğraf çekiyoruz ve o an duruyor. Yaşadığımız her an aslında durağan bir fotoğraf karesi de olabilir.
Fizik ve felsefeyi birleştirmek her zaman kolay olmuyor.
Werner Heisenberg`in belirsizlik ilkesi son noktayı koydu.
Belirsizlik ilkesi
Belirsizlik ilkesi, 1927 yılında Werner Heisenberg tarafından öne sürüldü.Kuantum fiziğinde Heisenberg'in belirsizlik ilkesine göre, bir parçacığın momentumu ve konumu aynı anda tam doğrulukla ölçülemez (momentum değişimi = kütle değişimi x hız değişimi). Belirsizlik ilkesini daha da genellenmiş olarak anlatmak istersek şunları söyleyebiliriz. Kökleşik (klasik, deterministik) fizikten ayrı olarak Kuantum fiziğinde her fiziksel niceliğe denk gelen bir reel sayı değil, bir işlemci vardır. Bu işlemciler, kökleşik mekanikten ayrı olarak sayısal değerler ile değil matrisler ile temsil edilir. Dolayısıyla, kuantum mekaniğinde ölçülen fiziksel niceliğin ölçüm sırası önemlidir. Herhangi iki fiziksel niceliği (örneğin: konum ve momentum) ele alalım. Eğer bu fiziksel niceliklere denk gelen iki işlemci yer değiştiremiyorsa bu iki niceliğin (örneğin: momentum ve konum) aynı anda ölçülmesi olanaksızdır. Bu durumda kesin sonuçlardan değil, bir ortalama değer yakınlarında dalgalanan değerlerden söz edebiliriz. Belirsizlik ilkesi determinizmin "her şeyi kesin olarak belirleyebilme" önermesini tamamıyla yıkmıştır, ancak determinizmin temel aldığı nedensellik ilkesinin geri kalanı ayakta kalabilmiştir.
Gelelim Ok Nasıl Şaşmadan Hedefi Bulabiliyor Konusuna
Sinuzoidal hareket
Hareket eden her esnek yapı, lise fizik hareketinin haricinde, harmonik hareket dediğimiz, kaynaklar da titreşim (vibration) olarak da geçen, sinüzoidal hareket yapmaktadır. Sinuzoidal hareket, yapıya kuvvet uygulandığı takdirde ortaya çıkar ve kuvvet etki etmediği zaman cismin dinamik yapısına göre hızlı veya yavaş bir şekilde kaybolur (gözle görülemeyecek seviyeyededir). Buna en güzel örneklerden birisi gitar telidir. Gitar telini parmağınızla çekip bıraktığınız takdirde bir kuvvet uygulamış olursunuz ve tel sinüzoidal hareket etmeye başlar.(gitar telinin sesini de bu sinuzoidal hareketin frekansı belirler, frekans = saniyede telin kaç kere aşağı yukarı hareketini tamamlama sayısı) bir süre sonra gitar teli sinuzoidal hareketi kaybolur ve gitardan ses gelmez.
Ok atışında da aynı mantık geçerlidir. Ok yaydan çıktığı zaman kuvvet yeni uygulandığı için ok sinuzoidal hareket etmektedir. Zaman geçtikçe bu sinüzoidal hareket kaybolacaktır ve sonuçta ok sağa sola yalpalamayacaktır. bu yüzden okun ucunu hedefe nişan alıp (yerçekimi ve rüzgarı hesaba katarak) bıraktığın takdirde hedefin çok yakınını vurmak mümkündür. okçuluk hedefleri hakkında bilgim olmasada, hedef yuvarlakların büyük çizilmesinin nedenlerinden biri bu hareket olabilir.
Metal plakanın titreşimlerini kuskus ile gösteren bilim sever arkadaşımız, özellikle dakika 2.05`de izleyebilirsiniz.
Kaynaklar,
1.Laertius, Diogenes. "Pyrrho". Lives and Opinions of Eminent Philosophers. ss. cilt IX. 72.
2.Huggett, Nick (2010). "Zeno's Paradoxes: 3.3 The Arrow". Stanford Encyclopedia of Philosophy
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Zeno%27s_paradoxes
4.https://seyler.eksisozluk.com/yaydan-cikan-ok-nasil-sasmadan-hedefi-bulabiliyor
5.https://en.wikipedia.org/wiki/Uncertainty_principle
