Barrel Roll Yapan Uçakta Bardağa İce Tea Doldurmak
Barrel roll uçağın boylamsal eksende yaptığı tam tur dönüştür. İyi bir barrel roll'da gidiş yönünün korunması esastır ve g kuvveti devamlı pozitif kalır öyle ki kontrol paneline koyduğunuz bardaktaki su dönüş boyunca dökülmez, hatta ve hatta barrel roll hareketi sırasında sürahiden bardağınıza su doldurmanız bile mümkündür.[1]
Amerika`lı pilot Bob Hoover Barrel roll performans konusunda meşhur.[7]
Öyleki Bob Hoover uçak takla atarken, bardaktaki ice-tea dökülmemekle kalmıyor, uçak ters iken, ice-tea yukarı doğru akıyor resmen.[6]
Tex Johnston
Asıl adı Alvin M. Johnston olan 1914 doğumlu test pilotu.[9]
Kariyerine bell şirketinde başladı daha sonra boeing için çalıştı. 1955 yılında lake washington semalarında, boeing 707'nin baz modeli olan 367-80 ile yapmış olduğu barrel roll hareketi ile ünlenmiş, boeing'in 707 siparişlerine yetişememesine neden olmuştur. 1957 yılında seattle'dan baltimore'a 3 saat 48 dakikada ulaşarak kıta aşırı hız rekorunu kırmıştır.[10]
Merkezcil kuvvet Nedir?
Merkezcil kuvvet, dairesel hareket sırasında cismi yörüngede tutan kuvvettir. Merkezcil kuvvet, hız vektörünün büyüklüğünü değiştirmez ancak yönünü değiştirir. Bu yüzden bir merkezcil ivme oluşur.
Merkezcil kuvvetin yönü, merkezcil ivmenin yönüyle aynı yani merkeze doğrudur ve çizgisel hıza diktir. (bu sebepten hızın büyüklüğü değişmez) [3]
çaycının tepsiyi dökmeden çevirmesi ile aynı mantığa sahip olay.[5]
Roller Coaster`da rayların uyguladığı tepki kuvveti merkezcil kuvveti oluşturur.[4]
“g Kuvveti” Nedir? “g yemek” ne demektir?
Hepimiz yerçekiminden kaynaklanan hızlanma kuvvetlerine adapte olmuş durumdayız. Ancak pilotluk mesleğinde bu durum biraz daha farklı. Bu farklılık ise dünya üzerindeki çekim kuvvetinin sabit olmasına rağmen uçaklardaki hızlanma hareketleriyle hissedilen kuvvetin kat ve kat fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Standart olarak herkesin üzerinde 1G lik bir çekim kuvveti vardır. Ve bu yerçekimine çocukluğumuzdan itibaren alışmış durumda yaşamımızı sürdürmekteyiz. Ancak bir pilotun yaşayabileceği G kuvveti 9G ye kadar uzanabiliyor. 1 G lik kuvveti kişinin kütlesi kadar olan kuvvet olarak tanımlayabiliriz. 9G lik kuvveti de kişinin kütlesinin 9 katı kadar bir kuvvet olarak hesaplayabiliriz. Dünyanın çekim kuvveti ise 32ft/Sn’lik sabit bir ivmeye sebep olur. Lunaparklarda ve kullandığımız araçlarda bile bu kuvveti hissedebiliriz.
Sivil Havacılıkta g kuvveti
Sivil havacılıkta da 1G’nin üzerinde kuvvetler yaşanabilir. Bu duruma ani ve keskin dönüşler, acil durum manevraları, ani yükseliş ve alçalışlar sebep olur. Yolcular bunu göz kararmaları şeklinde veya üzerlerinde oluşan basınca dayalı olarak ağırlaşma şeklinde hissedebilirler. Sosyal etkinliklere bağlı olarak fazla alkol tüketen kişiler, devamlı yorgunluk hissedenler ile az sıvı tüketenler G kuvvetini daha fazla hissetmektedirler.
G Kuvveti ile ilgili yapılan en büyük hata “G” ile sembolize edilen yerçekimi sabiti ile karıştırılmasıdır. “g kuvveti” hızlanmayı belirtir ve bir kütleye etki eden hızlanma (akselerasyon) olarak tanımlanır.
Hızlanma (Akselerasyon Tipleri)
Lineer Hızlanma: Doğrusal hız değişimidir. Uçağın, kalkış, iniş ve düz uçuş sırasındaki hız değişimlerinde ortaya çıkar.
Radial Hızlanma: Uçağın keskin dönüşleri ile dalışa geçtiğinde veya dalıştan çıktığında ani yön değişiklikleri ile oluşur.
Angular Hızlanma: Spin ve tırmanış manevralarında, aynı anda yapılan hız ve yön değişikliklerinde oluşur.
Düz ve yatışsız uçuşta taşıma
kuvveti ağırlığa eşittir (L=W). 60° yatışlı ufkî dönüşte gerekli olan
taşıma, ağırlığın 2 katıdır (L=2W). Pilot bu durumda 2g'ye maruz kalır. Yatış arttıkça g kuvveti de artar.“G KUVVETLERİ”
Pilotun yukarda belirttiğimiz hızlanmalarla vücut üzerinde Gx, Gy ve Gz olarak tanımlanan etkilere G kuvveti denir.
+Gx göğüsten sırta doğru, -Gx sırttan göğüse doğru, Gy omuzdan omuza, +Gz baştan ayağa doğru, -Gz ayaktan başa doğru etki eden kuvvet olarak tanımlanır.
Uçağın kalkışı sırasında motor gücünü arttırması ile Gx yaşanır.
G Kuvveti, savaş uçağı pilotlarının istifa etmelerine de sebeptir.[8]
Çünkü kılcal damar patlamalarından tutunda ölümcül risklere kadar dayanan birçok sağlık problemine sebep olmaktadır. Yıpranma payları diğer yer personeline göre daha fazla olan pilotlar, mecburu hizmet görevlerini tamamladıktan sonra yer hizmetine çekilirler. Çoğu pilot da bu görev yerine uçuculuk hayatına devam etmek için sivil havacılığa yönelir. Çünkü sivil havacılıkta yaşanan G kuvveti olağanüstü durumlar dışında çok azdır. Kokpitin yeri bir havacı için bambaşkadır.
Pilotaj eğitimleri sırasında yer eğitimlerinde G kuvveti testleri yapılmaktır. G kuvveti testlerinde 9G kuvvetine kadar adaylar denemelerden geçebiliyor. Videomuzda sol üstte G kuvvet değerlerini ve fizyolojik değişimleri izleyebilirsiniz.[2]
Kaynaklar,
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Barrel_roll
2.https://www.airlinehaber.com/g-kuvveti-nedir-g-yemek-ne-demektir/
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Centripetal_force
4.https://www.youtube.com/watch?v=5VI4s6GADgI
5.https://www.youtube.com/watch?v=EGVbXyaGpCs
6.https://www.youtube.com/watch?v=V9pvG_ZSnCc
7.https://en.wikipedia.org/wiki/Bob_Hoover
8.http://www.hurriyet.com.tr/gundem/tek-istifa-nedeni-para-degil-g-kuvveti-26517545
9.https://en.wikipedia.org/wiki/Alvin_M._Johnston
10.https://www.youtube.com/watch?v=AaA7kPfC5Hk
