European Extremely Large Telescope-ELT
Dünyanın en büyük teleskobunun üst yapı inşaatı Şili'de başladı. Devlet başkanı Michelle Bacheletin ilk tuğlasını koyduğu tesisin 2024'te tamamlanması planlanıyor. Aşırı Büyük Teleskop'un (European Extremely Large Telescope-ELT) temeli Aralık 2014'te atılmıştı.
Atacama Çölü'ndeki 4 bin metrelik Armazones Dağı'nın zirvesine inşaa edilen teleskop, şimdiye dek dünyanın en büyük teleskobu olan Kanarya Adalarından La Palmadaki Büyük Kanarya Teleskobunun elinden en büyük unvanını da alacak. Teleskop "gökyüzüne bakan en büyük göz olarak tanımlanıyor.
Başkan Bachelet, "Dünyanın en büyük optik ve kızılötesi teleskobu galaksi hakkında daha çok şey bilmesini sağlayacak dedi.
Avrupa Güney Gözlemevine ait proje 39.3 metre çapında parçalı bir ana ayna ile 4.2 metre çapında yardımcı aynası olan yansıtmalı bir teleskoptan oluşuyor. Teleskop uyarlanmış optik aygıtlarla da destekleniyor.
Teleskobun yıldızlar ve kara deliklerin etrafındaki gezegenlerin araştırılması için sürdürülen çalışmalarının ilerlemesine ve evrenin sırlarının keşfine katkıda bulunması bekleniyor.
Armazones Dağı'na teleskobun yerleştirilebilmesi için dağın zirvesi patlayıcılarla havaya uçurulmuş ve 5 bin metreküp kaya parçalanmıştı.Maliyeti ise 1.5 milyar dolar.
Astrofiziksel bilginin ilerletilmesini sağlayacak olan bu teleskoplar, diğer yıldızların etrafındaki gezegenlerin, Evrendeki ilk nesnelerin, süper-kütleli karadeliklerin, Evrene hakim olan karanlık enerji ve karanlık maddenin doğası ve dağılımı konularının detaylı olarak incelenmelerine imkan sağlayacaktır.[kaynak]
ELT zamanımızın en büyük bilimsel zorluklarını çözmeye çalışacak, ve modern gözlemsel gökbilimin kutsal kaselerinden birisi olan hayatın varolabileceği yaşam bölgelerinde, diğer yıldızların etrafındaki Dünya-benzeri gezegenleri hedef alacaktır. Aynı zamanda yakın gökadalarda yıldız arkelojisini inceleyecek, bunun yanında karanlık madde ve karanlık enerjiyi araştırarak, ilk yıldız ve gökadaların özelliklerini ölçerek evrenbilime temel katkılar yapacak. Bunun da ötesinde, gökbilimciler beklenmeyeni de planlıyorlar, ELT ile yapılan yeni keşifler açık bir şekilde yeni ve umulmadık soruları da ortaya çıkaracak.[kaynak]
James Webb Uzay Teleskobu
The James Webb Uzay Teleskobu (JWUT) eskiyen Hubble Uzay Teleskobu'nun kısmen ardılı olacak şekilde planlanan bir kızılötesi uzay teleskopudur.
JWUT tam anlamıyla bir ardıl olarak görev yapmayacak çünkü Hubble'ın gözlemleyebildiği bütün ışık dalga boylarına duyarlı olmayacak. Esas bilimsel hedefi evrende yer alan daha uzaktaki cisimleri; diğer temel cihazlar veya Hubble'ın görmediği cisimleri gözlemlemek olacak.
JWUT, NASA'nın başkanlığında 15 farklı devletin, Avrupa Uzay Ajansı ve Kanada Uzay Ajansı'nın ortak yürüttüğü bir proje olan James Webb Teleskopu'nun 2021 yılının Ekim ayında hizmete girmesi bekleniyor. 2021 yılında fırlatılması planlanan ve yeni bir çığır açacak olan James Webb Uzay Teleskobu (JWST), gezegen avcıları da dahil olmak üzere muhtemelen her türden gökbilimci için bir nimet olacaktır. Kırmızı ötesi ışığı gözlemlemek için ayarlanmış olan 6,5 metrelik bu teleskop, Dünya'dan neredeyse 1.600.000 kilometre uzaklıkta yörüngeye yerleştirilecektir. Bu uzaklık, Dünya ile Ay arasındaki uzaklığın dört katı kadardır. JWST üzerinde yer alacak olan hassas aygıtlar, dev gezegenlerin ve gezegen sistemlerinin kırmızı ötesi görüntülerini çekme ve tayflarını ölçerek yaşlarını ve kütlelerini belirleme imkanına sahip olacaktır. Bunların dışında JWST, başka yıldızların çevresinde yer alan disklerin tayf ölçümlerini yaparak, gezegen sistemlerinin doğmasına olanak sağlayan türden olan disklerin bileşenlerini tanımlamaya da imkan verecektir. Son derece hassas aygıtları ve büyük aynasıyla JWST, gezegenlerin doğduğu toz disklerini gözlemleyebilmenin yanında, kendi yıldızlarının önünden geçen gezegenlerin havaküre bileşenlerini de gözlemleyebilecektir. Her ne kadar JWST özellikle gezegen bulmak için geliştirilmiş bir teleskop olmasa da, gelişkin yetenekleri bu teleskobun gelecekte yeni gezegenleri inceleyen ve güneş sistemimizin nasıl oluştuğu ve nasıl evrim geçirdiği konularını araştıran gökbilimciler için önemli bir araç haline gelmesi konusunda ümit vermektedir.Maliyeti 9 milyar dolar civarında.James Webb macerasına yakıtıyla birlikte toplam 6.2 ton agırlıkla başlayacak.[kaynak]
Peki hangisi daha iyi?
Bu karşılaştırma aslen gereksiz.Her ikisinin birbirine oranla avantajları ve dezavantajları bulunuyor.James Webb maliyet açısından nerdeyse 6 misli pahalı.Bunun nedeni uzaya gönderme maliyeti ve bununla birlikte teknik donanım maliyeti.Webb 1,5 milyon km yüksekliğe konuşlandırılacak.ESA`nın orda mevcut iki adet teleskopu bulunuyor.
ELT çok daha büyük bir açıklığa sahip ve daha büyük bir açısal çözünürlüğe sahip olacak (0.001 ark sn. kadar büyük). 39 metrelik ayna çapına sahip.ELT`nin 798 tane bireysel ögeleri bulunuyor. Aynı zamanda daha büyük sensörlere sahip, böylece daha sonra değerlendirmek üzere bu verileri terabayt depolama ünitelerinde depolayarak tüm gökyüzü görüntülerini alabilecek.İlk patlamadan günler öncesine kadar tespit edilmeyen cüce nova gibi daha sonraki olaylar, önceki bütün gökyüzü görüntülerine geri dönülerek incelenebilir; ne kaçırdığını görmek için zamanda geriye gitmek gibi bir şey. Yakın (birkaç yüz ışıkyılı) nesnenin yanı sıra yeni derin uzay araştırmalarının hassas gözlemlerini yapmak için tasarlanmıştır.
James Webb teleskopu, kızılötesi spektrumun çoğunu emen atmosferin üstünde olma avantajına sahip olacak. Çok zayıf IR ışık kaynaklarına bakabilecek ve bunları tam olarak ölçebilecektir. Evrenin yakınında bulunan çok cılız bir nesneye bakmak içinde tasarlanmıştır. Ayrıca yerden alınamayacak görüntüleri elde etmek içinde avantajları bulunuyor.Adeta bir zaman makinası.Eksi 266 derecede başarıyla görüntü aktarması gerekiyor.James Webb`in çapı 6,5 metre.Tek problem ise teknik arıza olması.Böyle bir durumda 1,5 milyon km uzağa astronot yollamak nerdeyse imkansız gibi.Bu yüzden göndermede erteleme yaşandı.ELT yerde olduğu için böyle bir sorunuda yok.Hubble içinde arıza nedeniyle beş kez böyle görev uçuşu gerçekleştirilmişti.Böylelikle görevine sorunsuz devam etmişti.[kaynak]
Her birinin kendine özgü yetenekleri vardır ve bu nedenle bilime katkıları vardır.Her iki projede devam ediyor.Yani tercih etmek gibi bir durumda zaten yok.
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Extremely_Large_Telescope
2.https://en.wikipedia.org/wiki/James_Webb_Space_Telescope
3.https://www.mdr.de/wissen/faszination-technik/forschritte-bei-james-webb-weltraumteleskop-und-europaeischer-sternwarte-100.html
4.Video-TEDx Talks-https://www.ted.com/talks/wendy_freedman_this_new_telescope_might_show_us_the_beginning_of_the_universe/transcript?awesm=on.ted.com_roQW&source=twitter&utm_campaign=&utm_source=t.co&utm_content=addthis-custom&utm_medium=on.ted.com-twitter&language=tr
5.https://www.eso.org/public/turkey/teles-instr/elt/
