Veerle Coppoolse, kelebeğin başkalaşım evrelerini kağıttan yarattığı büyüleyici bir zoetrop ile canlandırıyor.[kaynak]
Kelebeklerin Yaşam Döngüsü
Kelebeklerin (ve güveler) yaşam döngüsü 4 aşamadan oluşur. Dişi ile erkek kelebek çiftleştikten sonra;
1.Yumurta Dönemi (Egg):
1.Yumurta Dönemi (Egg):
Yaşam döngüsün ilk aşaması
yumurtadır. Dişi kelebek yumurtalarını bir yaprağa bırakır.
Yumurtaların büyüklüğü bir iğne başı kadardır. Dişi kelebeğin
yumurtalarını bir yaprağa bırakma sebebi tırtılların sürekli yemeğe
ihtiyaçları olmasındandır. Yumurtalar birkaç gün içinde kırılmaya
başlar.
2.Tırtıl Dönemi (Larva):
2.Tırtıl Dönemi (Larva):
İkinci aşama tırtıl
dönemidir. Yumurtalardan çıkan tırtıllar yaşamlarını yaprak yiyerek
geçirirler. 12-14 gün içinde büyürler. Büyümeleri sırasında birkaç kez
deri değiştirirler.
3.Krizalit Dönemi (Pupa):
3.Krizalit Dönemi (Pupa):
Üçüncü aşama krizalit
dönemidir. Bu dönemde tırtılların derisi kalınlaşır. Tırtıl kendisini
bir yaprağın sapına baş aşağı asarak krizalit (koza) denen bir kabuk
oluşturur. Kelebek olmadan önceki bu üçüncü aşamayı bu kabuğun içinde
geçirir. Bu aşama 1 hafta kadar sürer.
4.Kelebek Dönemi :
4.Kelebek Dönemi :
Yaşam döngüsünün son aşamasında
artık yetişkin bir kelebek olmuştur. Kelebek kozadan çıktığında nemli ve
buruşuktur. Kozasından aşağı sarkık vaziyette durarak kanatlarına kan
pompalar. Kuruyup uçabilmesi için iki saate ihtiyacı vardır. [kaynak]
İDDİA: Kelebekler sadece bir gün yaşar.
Yanlış.Kelebeklerin yaşam süreleri türleri, karşılaştıkları hava koşulları ve büyüklüklerine göre farklılık gösterir.
Yaşam döngüleri içerisinde kelebekler dört aşama geçirir. Bu aşamalar yumurta, larva, koza ve yetişkin evre olarak adlandırılır.
Örneğin Bakır kelebeği ve mavi kelebekler genelde bir hafta ancak hayatta kalabilirken National Geographic’in aktardığı bilgiye göre Monarch (Kral Kelebeği) türünün 8 aya kadar yaşadığı gözlemlenmiştir.[kaynak]
Kuzey Amerika’dan güneye doğru göç ederek soğuk havalardan kaçarlar. Ilıman iklimde kış uykusuna yatarlar ve dört ayın sonunda Kanada’ya doğru tekrar yola çıkarlar. Bu göç 4 ay sürer.
İklim koşulları, soğukkanlı canlılar olan kelebekler için çok önemli bir etkendir. Hangi dönemde kozada kaldığı ve kozadan çıktığı koşullar hayatta kalma süresini belirleyen etkenlerdir.
Ergin bir kelebeğin ortalama yaşam süresi 20-40 gün arasındadır.
Kurbağaların Yaşam Döngüsü
Suda akciğer solunumu yaparak hayata bir balık gibi başlayan kurbağa, zamanla yapısal değişikliğe uğrayarak karada yaşamaya elverişli bir canlıya dönüşür.
Kurbağanın yaşam döngüsü ya da kurbağanın başkalaşım evreleri dört evreden oluşur. Suda başlar karada sürer.
1-Kurbağanın Yumurta Evresi ( Larva Evresi )
Bir kurbağanın hayatı, yumurta evresiyle suda başlar. Dişi kurbağa yumurtalarını kümeler halinde suyun içine bırakır, erkek kurbağa da bu yumurtaları döller. Yumurtalar suyun içinde şeffaf bir jelatinle birbirine tutunur. Yumurta içindeki embriyo, gelişerek bir larva oluşur. Yaklaşık 3 gün sonra yumurtadan çıkan larva yüzmeye başlar. Bunlara iribaş denir.
2-Kurbağalarda İribaş Evresi
Yumurtadan çıkan iribaş, suda yüzmeye başlar ve dış solungaçlarıyla solunum yapar. İribaş, ilk bir hafta başının altında bulunan besin kesesindeki (vitellüs) besinlerle, daha sonra sudaki bitkilerle ve planktonlarla beslenir, kuyruk yüzgeciyle hareket eder. Büyüdükçe yapısal değişiklikler geçirirler. 2-2,5 ay sonra ilk önce arka bacakları oluşmaya başlar, 4 aylık olunca ön bacak gelişir, ardından dış solungaçlar solungaç yarıklarına dönüşür, bu yarıklarda zamanla kaybolmaya başlar. Vücudunda akciğer oluşumu tamamlanan kurbağanın solungaç yarıkları tamamen kapanır ve akciğer solunumuna geçilir. Bütün bu evrelerde küçülen kuyrukla devam eden başkalaşım karaya çıkma ve karada daha fazla zaman geçirme şeklinde sürer.
3-Yavru Kurbağa Evresi
İribaş evresinde suda bitkilerle beslenen otobur olan kurbağa, karaya çıktığında artık etobur bir canlıya dönüşmüştür. Hala kuyruğu tamamen ortadan kaybolmamıştır.
4-Yetişkin Kurbağa Evresi
Yetişkin kurbağa evresi kuyruğun tamamen ortadan kalkmasıyla başlar. Yaklaşık 6-7 ay sonra gerçekleşen bu evrede kurbağanın bulunduğu ortamdaki suyun ısısı ve ışık koşulları etkilidir. Eğer bir yavru kurbağa şekil değiştiremezse ölür.
Evrim, kelebeğin tırtıldan evrilişini açıklayabiliyor mu ve kelebeğin başkalaşımı, evrilmiş olamayacak kadar karmaşık değil mi?
Kelebekler, tırtıllardan evrilmezler; tırtıllar, kelebeklere dönüşürler. Bunun nasıl oluştuğu, evrim biyolojisinin değil, gelişim biyolojisinin bir konusudur. Bu süreç, embriyoların nasıl olup da yetişkin insana dönüştüklerine benzer bir süreçtir ve hemen her gün ortaya çıkmaktadır. Demek ki, teorik olarak bu süreçte zor bir yan yoktur.
Meyve sinekleri, tırtıllar ve kelebeklerin geçtiği aynı gelişimsel süreçlerden geçerler ve meyve sinekleri ile yapılan genetik çalışmalar çok kapsamlıdır. Kelebeklerin nasıl geliştiğini merak eden kimselerin, bu araştırmaları incelemesi önerilir.
Fosil kayıtlarından ve gelişim biyolojisi ile moleküler biyoloji alanlarındaki çalışmalardan biliyoruz ki; en eski böcekler başkalaşım (metamorfoz) geçirmiyor, doğrudan yumurtadan çıkıyorlardı. Bu yavrular, erişkin halleriyle aynıydı. Ancak 280-300 milyon yıl önce bir veya birden fazla mutasyon oldu ve yumurtalardan, erişkinlere hiç de benzemeyen yavrular çıkmaya başladı. Bu kayma, bu böcekler için faydalı bir (veya birden fazla) mutasyonun sonucuydu. Çünkü seçilim sürecinde böcek popülasyonunda hızla yayıldı. Hatta o kadar başarılıydı ki, bugün dünyada yaşayan hayvanların %65’ini metamorfoz geçiren böcekler oluşturur. Böceklerin embriyolojik özelliklerinin incelenmesi de bu anlamda çok katkı sağlamıştır. Metamorfozun kısmi metamorfozdan, tam metamorfoza kadar birçok şekli ve düzeyi vardır. Tam metamorfoz, kısmi metamorfozdan evrilmiş olabilir.
Bu iddia bir inanılmazlık argümanı (ing. Argument from incredulity) örneğidir. Bir kimsenin kelebeğin başkalaşımının nasıl evrildiğini anlamıyor olması, başkalaşımın evrilemeyecek kadar karmaşık olduğu anlamına gelmez.
Başkalaşımsız büyüme örüntülerinden, ara başkalaşıma; oradan da tam başkalaşıma dek uzanan geniş bir yelpazede yer alan farklı büyüme örüntüleri mevcuttur. Örneğin gümüşbalığı herhangi başkalaşıma uğramazken, gerçek böcekler ve mayıs böcekleri kısmi başkalaşım geçirirler. Cepkenli böcekgiller, vücut şekillerinde çok az değişiklik ile başkalaşım geçirirken, kelebekler de tam başkalaşıma uğrarlar.
Zaman içinde, başkalaşıma uğramayan bir atadan, kelebek gibi başkalaşıma uğrayan bir türün evrilmesi, benzer geçiş formlarının ortaya çıkmış olmasıyla mümkündür. Aslında, başkalaşımın büyük oranda endokrinolojik gelişimdeki değişikliklere bağlı olarak evrildiğine ilişkin açıklamalar mevcuttur.[3]
Kaynaklar,
1.https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/m/monarch-butterfly/
2.https://www.thebutterflysite.com/life-cycle.shtml
3.Truman, J. W. ve L. M. Riddiford, 1999. The origins of insect metamorphosis. Nature 401: 447-452.
4.https://www.scientificamerican.com/article/insect-metamorphosis-evolution/
5.Video-TedEd-https://www.youtube.com/watch?v=rcAN4rkTmNU