Okul Kapattıran Tanganyika Gülme (Kahkaha) Salgını
Central African Medical Journal`da arşivlenen ilginç bir salgın hikayesi.Olay birkaç öğrencinin gülmesiyle başladı.Ve zamanla tüm bölgeye yayılmış.Komik gibi görülen bu salgının arkaplanında trajedi yatıyor.Araştırmacılar olayı 40 yıl sonra çözmeyi başardılar.
Olay tam olarak nasıl başladı kimse bilmiyor.Günlerden 30 Ocak 1962. Tanganyika'nın (simdiki Tanzanya) Kashasha kentinde sadece kızların kaldığı bir yatılı okulda başlıyor. Öğrenciler arasındaki bir şaka sonucu başlayan gülme, gelişigüzel bir şekilde tüm yatılı okula yayılıyor. Yatılı okulda yaşları 12 ile 18 arasında değişen 159 öğrenciden 95'ini etkiliyor gülme salgını. Belirlemelere göre salgının etkisi kişiden kişiye değişmiş. Bazı kişilerde birkaç saat, bazılarında ise tam 16 gün sürmüş.
Öğretmenler bu salgından etkilenmemiş ancak olayın önünede bir türlü de geçememişler. Öğrencilerin derslerine konsantre olamadıklarını belirten öğretmenler, 18 mart 1962'de okulun kapatılmasını istemişler ve okul o tarihte kapatılmış.
Okul kapatılsada gülme salgını yine de devam etmiş. Tanganyika'nın Nshamba köyünde nisan ve mayıs aylarında okul çağındaki çocuklar ve genç yetişkinlerden oluşan 217 kişi salgından etkilenmiş ve gülerek eğlenmiş.
Kashasha'daki okul 21 mayıs'ta yeniden açılmış. Mayıs'tan haziran'a kadar açık kalan okul sayesinde salgın Bukoba yakınlarına kadar yayılmış ve bu sayede 48 kişi daha salgından etkilenmiş.
Sonrasında yetkililer duruma el atmış ve salgının patlak verdiği okula dava açılmış. Okuldaki öğrenciler çevre köylerdeki okullara dağıtılmışlar. Çevre köylerdeki okullara giden kızlar orada da benzer etkiye sebep olmuşlar ancak salgın, başladıktan 6-8 ay sonra tamamen sona ermiş.
Toplamda 14 okul kapatılmış Tanganyika'da bu mevzu yüzünden. Yılın sonuna kadar 1000 kişi olaydan etkilenmiş.Bu olay sonucunda da o bölgede birçok genç ağrı çekmiş, baygınlık ve kızarıklık atakları ve kramplar geçirmiş.Zira kahkahalar ağlama kramplarına yol açmış.Karınları kasılınca ağrılar çeken ögrencilerin gözyaşları yüzlerinden akıyordu.Ögrencilere olayın nasıl olduğu sorulduğunda herhangi bir cevap alınamamış.
Youtube`da gülmenin bulaşıcı olduğunu kanıtlayan yüzlerce sosyal deney videosu bulabilirsiniz.
Gülmek neden bulaşıcıdır?Peki nasıl böyle bir olay meydana geldi?
Bir buçuk ay sonra öğrenciler hala gülmeye engel olamadılar.Bütün okul kapatıldı.Ebeveynleri öğrencileri almaya geldiler.Oradakiler karantinaya alınmadı.Bu aslında bir hataydı.Ve tüm bölgeye yayılmasına sebep oldu.Doktorlar hastaların kanlarını inceledi.Herhangi bir virüs veya enfeksiyon bulamadılar.
Yerel dilde, bu esrarengiz salgının şimdi akılda kalıcı ismide var.Cinnet manasına gelen"Akajanja".
Öyleki yerel halk arasında bu hastalığın nedeni olarak atmosferin kirletililerek "atom bombası test edilmesi"söylentilerine bile neden oldu.Kantindeki yiyeceklerde herhangi bir sorun olmadığıda ortaya çıktı.
Araştırmada farkedilen ilginçlik ise okulda çok başarılı öğrenci olanlar ile yetişkin erkeklerin bu salgına yakalanmaması ve katılacak kadar komik bulmaması idi.
Örneği pek bulunmayan bu fenomeni 40 yıl sonra Purdue University`den Linguist Christian Hempelmann çözdü.
Hempelmann`a göre bu olay bir şaka veya mit değil.Tersine yüksek bir "Stres"birikimi söz konusu.Bugün Tanzanya olarak tanıdığımız ülke olaydan önce sömürgeydi.Ve ülke bir ay önce bağımsızlığını daha yeni kazanmıştı; Devletin, öğretmenlerin ve ebeveynlerin beklentileri bu belirsizlik ayaklanma döneminde yoğundu. Aslında, ülke o zamanlar karmakarışıktı: yoksulluk acıydı, sıtma azalıyordu, siyasi belirsizlik kafa karıştırıcıydı ve bireyler özellikle de gençler üzerindeki baskı, aşırı stresliydi.
Toplumsal histeri
Tanı 2007 yılındaki makaleyle konuldu.Uzmanlara göre bu durumun sebebi "toplumsal histeri".Toplumsal histeri (literatürde mass hysteria olarak geçen)MPI bulaşıcı olup gülmek için özel bir neden olması gerekmiyor.Kalabalık halinde iken bir anda ortak bir tehlike algısının yaşanması ile, kişilerin fiziksel rahatsızlık sergilemesi halidir. Oysa ortada fiziki bir hastalık yahut neden bulunmaz.
Toplu olarak hissedilen tehlike algısı tek tek bireylerde kuvvetli anksiyeteye dönüşür ve bunun sonucunda fiziki semptomlar baş gösterir.Gülme (Kahkaha) Salgınıda bunlardan bir tanesidir. Bu sendrom genellikle düşük statü risk gruplarını etkiler.Gülmekte primatlarda bir iletişim biçimidir.Iletişimlerde insanların ayna nöronları aktifdir.
Youtube`daki bir videoda o günleri yaşayan doktoru izleyebilirsiniz.bkz.[kaynak]
Alttaki TED videosunda Sophie Scott`un "gülmek neden bulaşıcıdır?"konuşmasını izleyebilirsiniz.
1.http://rltz.blogspot.com/2007/05/from-central-african-medical-journal.html
2.https://motherboard.vice.com/de/article/vv34ej/die-lachepidemie-von-tansania-ist-leider-kein-witz
3.https://www.degruyter.com/view/j/humr.2007.20.issue-1/humor.2007.003/humor.2007.003.xml
4.https://en.wikipedia.org/wiki/Tanganyika_laughter_epidemic
5.https://science.howstuffworks.com/life/inside-the-mind/emotions/laughter-contagious.htm
6.Video-https://www.youtube.com/watch?v=ms7MpUNvAK0
7.TEDx talks-https://www.ted.com/talks/sophie_scott_why_we_laugh?language=en#t-1391
8.https://en.wikipedia.org/wiki/Mass_psychogenic_illness
