Getty images-Athina`nın kazadan önceki görseli
Ayağı Kırılan Atlar Öldürülür Mü?
Hollywood kovboy filmlerinde çok görürüz bu sahneleri.Kovboylar ayağı kırılan atı öldürürler.İlk olarak aklımıza gelen atın hayatta kalamayacaklarına inandıkları için onları acı çekmesin diye öldürdükleridir.Ancak gerçekte öyle değildir.
Genetik bir araştırmanın sonucuna göre, atlar bundan 6000 yıl önce Ukrayna otlakları, güneybatı Rusya ve batı Kazakistan’da evcilleştirildi.
PNAS dergisinde yayınlanan araştırmaya göre, evcilleştirilmiş atlar yol boyunca kısraklarla çiftleşerek Avrupa ve Asya’ya yayıldılar.
1993 yılında Amerika yarış atı Mariah’s Storm yine Amerika`daki at yarış turnuvası olan "Alcibiades Stakes"de sol ön bacağını kırdı.Antrenörü Bill Peters "kırıklarını herkes duymuştu"diyor.
Ancak bir mucize gerçekleşti.Ve sadece bir yıl sonra Mariah`s Storm sahalara geri döndü ve
"Arlington Height Oaks"yarışını kazandı.Devam eden 5 yıl boyunca başarılara imza atmaya devam etti.
Tedavi süreci ve Laminitis
Bu örnekdende gördüğümüz gibi tüm ayak kırılmalarında atların öldürülmesi gerekmiyor.
Almanya`daki veteriner kliniği olan Schierling`den Dr. Wolfgang Ranner"Kırılma şekline bağlı"diyor.Nasıl bir kırık olduğu ve sadece iki kırık mı yoksa daha fazla kırık söz konusumu gibi faktörler sonucu belirliyor.Kırıklar bacağının alt bölümündemi yoksa üst bölümündemi çok önem taşıyor.Genel olarak,kırık ne kadar yukardaysa problemde o kadar büyüyor.
Zira "coffin bone"bölgesi iyileşme şansı yüksekken,"cannon"bölümünde ise zor.
Üst uyluk ve üst bölgelerdeki ameliyatlar büyük bir uzmanlık operasyonu.Burdan örnek bir vidalama ameliyatı izleyebilirsiniz.
İyileşme şansında atın kilosuda önemli rol oynuyor.400 kilonun üzerindeki atların iyileşmeside bir o kadar zor."Kemiklere etki eden atların yüksek kütlesi osteosentez malzemesini daha kolay kırabilir"diyor cerrah Dr. Ranner. Ayrıca başarılı geçen ameliyatlardan sonra bazı atların iyileşme sürecinde nasıl davranacaklarını çabuk öğrenirken bazılarının ise bunu başaramadığını söylüyor.Ranner"Bazıları alçı ile gezerken nasıl yürümesi gerektiğini öğrenirken bazılarıda ameliyattan sonra narkoz etkisi bitince panikleyip herşeyi berbat ediyorlar"diyor.Bu durumlarda ötanazi uygulanıyor.Yani ölüm iğnesi yapılıyor.
Ayak kırılmalarından sonra en çok yaşanan sorunlardan bir taneside "Laminitis"oluyor.At kırık olan ayağını dinletmek istediği zaman diğer ayağına aşırı yük biniyor.Dr Ranner "Laminitisi önceden teşhis etmek mümkün değil"diyor.Bu durumun ilk haftada bile olabileceğini söyleyen Ranner bu durumdan korunmanın mümkün olmadığını azda olsa çözümün kan inceltici olduğunu söylüyor.En önemli şanslarının ise kırık ayaklarında alçı kullanıp sağlam ayağıyla basmalarının çözüm olduğunu söylüyor.
Laminitis olan atların (sadece atlarda değil, tüm toynaklı hayvanlarda ortaya çıkabilen bir hastalık) toynakları düşüyor. Bunu tırnaklarınızın sökülmesi olarak düşünebilirsiniz ama daha da kötüsü atlar, o tırnaklar üzerinde tüm ağırlıklarını taşıyorlar.
Askı tedavisi
At tarafından tolere edilirse, geçici olarak bir bel kemeri tarafından desteklenir ve "asılır". “Kronbein kırığı olan, 800 kg'lık bir atımız vardı” diyor. Ranner. "Kemerin önünde saat başı sarkan önünde bir saman ağı vardı . Ne yazık ki, bu at gecenin ilerleyen saatlerinde hareket etti ve bacağını kırdı".Aynı zamanda uzun süre bu şekilde durmak atların psikolojisini bozup, çok stres altında kalmalarına sebep oluyor.Atlar serbest gezen türler.Bu yüzden hareketsiz kalmakta zorlanıyorlar.
Atlarda görülebilecek bir başka sorunda "Osteomyelitis"yani kemik iliği iltihabı.Kemik iliği iltihabına, operasyon sırasında yaraya giren bakteriler neden olur. “Asla % 100 steril çalışamazsınız” diyor Dr. Ranner. “Bazıları vidalara da tepki veriyor.En fazla yüz ameliyat edilen attan sadece birinde görülebiliyor.”
İyileşme süreside çeşitli faktörlere bağlı.En az ise 6 ay sonra küçük gezilere başlayabilirler.Veterinerin her 2 ila 3 ay aralıklarla yapacağı röntgenlerle iyileşme süreci takip edilir.
Yukarıdaki örnekteki gibi bir sahalara erken dönen başka bir at ise Nicole Uphoff-Selke`ninkiydi.1993`de şampiyon olan atın arka sağ bacağı kırıldı.11 gün klinikte kaldıktan sonra 11 ay mola verdi.Ve tekrar sahalara döndü.
Bu tür ameliyatların maliyetide yüksek.Bir ameliyat 2000 euronun üzerinde.Ameliyattan sonraki tedavi sürecindeki masraflarda söz konusu.Askıya alınma süreci gibi.Tabi bu da yeterli değil, çünkü bu sefer de tüm ağırlık gövdesine biniyor, o yüzden bunu bir havuzda yapmanız gerekli. Bu da oldukça pahalı bir yöntem.
Show jumping turnuvalarındaki kazalarda ise atların şanslı olanı çok az.Athina Onassis Camille isimli atıyla böyle bir talihsiz kaza yaşamıştı.
Sonuç olarak günümüzdeki gelişen tıp ve teknoloji sayesinde eskisi gibi öldürmek zorunda kalmıyoruz.Tabiki bunun yüksek bir maliyeti söz konusu.
Alttaki videoda bu talihsiz kazayı izleyebilirsiniz.
Kaynaklar
1.https://www.barnboox.de/pferdewissen/gesundheit/krankheiten/knochenbruch-kein-todesurteil/
2.https://en.wikipedia.org/wiki/Coffin_bone
3.https://www.pnas.org/content/109/21/8202
4.Video-Sekord1-https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=TYpevECXdz0
5.https://www.bild.de/unterhaltung/leute/athina-onassis/gab-es-fuer-das-pferd-der-milliardenerbin-wirklich-keine-rettung-38955250.bild.html
6.https://www.bbc.com/turkce/haberler/2012/05/120508_horse_taming
