Fare Parkı ve "Neden Bağımlı Oluruz" Deneyi
1970'lerde psikoloji profesörü Bruce Alexander tarafından gerçekleştirilen (Rat Park experiments); uyuşturucu maddelerin bağımlılık yaptığı sonucunu veren diğer deneylerdeki mantık hatasını aşmak amacıyla hazırlanmış bir deneydir.
Deney şöyle yapılır:Araştırmalarda kafesteki fareye biri kokainli biri saf olmak üzere iki farklı su sunulur. Başlarda iki suyu da içen fare zamanla kokainli suyu tercih etmekte ve nitekim bağımlı olmakta, sonunda da aşırı doz sebebiyle ölmektedir. Ancak Bruce Alexander daha fazla değişkenin hesaba katılması gerektiğini öne sürerek yeni bir deney tasarlar. ilk deneyde farenin kokainli su dışında tercih edebileceği eğlenceli ya da ilgi çekici başka bir eylem mevcut değildir. bunun üzerine bruce alexander içinde tekerlekler, tüneller, güzel fare yemekleri, toplar olan büyük bir fare parkı hazırlar. ve gene biri kokainli biri saf olmak üzere iki şişe su verir. Sonuç hemen değişir. Fare parkında yaşayan fareler kokainli suyu ya tercih etmezler ya da nadiren içerler ve hiçbiri ölmez.
Mevcut sonuçlar göz önünde bulundurularak deney genişletilir. En baştaki sorunlu deneyde olduğu gibi birkaç fare boş bir kafese kokainli su ile birlikte yerleştirilir ve fareler bağımlı hale gelir, bir süre sonra hepsi fare parkına bırakılır. Bu deneyin sonucunda da fareler ara sıra yoksunluk krizi yaşamış fakat kısa sürede bağımlılıklarından kurtulmuşlardır.
Johann Hari`nin TED konuşmasında "Bağımlılıkla ilgili düşündüğünüz her şey yanlış"videosunu Türkçe altyazı seçeneğiyle izleyebilirsiniz.
Bir bağımlılık söz konusuysa muhakkak onun doldurduğu kocaman bir boşluğunuz var demektir
Bruce Alexander bağımlılığa sebep olan asıl olgunun kullanılan maddenin keyif verici özelliğinin olması inanışını ortadan kaldırır. Toplumla iletişim sağlayamamış ya da bağ kuramamış, mutsuz, yalnız bir birey bağlanmak adına arayışa girdiğinde eğer yolu uyuşturucu maddelerle kesişmişse buna hayır demeyebilir. Bu sonuç ışığında da bu maddeleri kullanan kişileri toplumdan dışlamak, onları toplumdan izole etmek, onlara bir şeyleri sadece yasaklamak çözüm olamaz. modern toplumların bireylere dayattığı izolasyon ihtiyacı beraberinde pek çok psikolojik ve dolayısıyla sosyolojik gerilimler meydana getirirken, kimsenin canlıların sosyalleşme ihtiyacını ve bu ihtiyacın temellerini hatırlamaya vakti yokken bağımlılıkla mücadele sadece geçici çözümler üzerinden devam edecektir.
Fare parkı deneyine paralel Portekiz yasası
Portekiz 2001 yılında uyuşturucu kullanımını suç olmaktan çıkardı. Ülkede kokain, ot kullanımı, eroin ve aklınıza gelebilecek tüm uyuşturucular halen yasal değil ancak kullananlar bir ceza almıyor ve hastanelerde terapi programlarına dahil ediliyor. Uyuşturucu kullanımını bir suç değil halk sağlığı sorunu olarak tanımlayan ülkede, bağımlılar için sabıka kaydı da tutulmuyor.
Sonuç ise Fare Parkı (Rat park)deneyi ile uyumlu.Bağımlılıkla ilişkili hiv %95 oranında, bağımlılık ise %75 oranında azalmış.
Yetişkin Portekizliler arasında uyuşturucu kullanımına bağlı ölüm sayısı her 1 milyon kişide 3. Hollanda'da bu rakam 10.44 iken İngiltere'de 44.6, Estonya'da ise 126.8. Avrupa Birliği ortalaması ise 17.3 olarak bildiriliyor.
Daha ilginç görünen veriler ise, mariuhana, "bath salts" gibi uyuşturucuların kullanımının Portekiz'de en alt seviyede olduğuna işaret ediyor.
İlaç Politikası Enstitüsü, Portekiz'de yalnızca uyuşturucu kullanımının değil, HIV enfeksiyonu nedeniyle ölümlerin de belirgin bir şekilde azaldığını belirtiyor.
Alttaki Kurzgesagt videosunda konu güzel bir şekilde anlatılmış.
Kaynaklar
1.http://www.wikizero.biz/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvUmF0X1Bhcms
2.http://www.wikizero.biz/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvRHJ1Z19wb2xpY3lfb2ZfUG9ydHVnYWw
3.http://www.emcdda.europa.eu/countries/drug-reports/2018/portugal_en
4.Video2-Kurzgesagt-https://www.youtube.com/watch?v=C8AHODc6phg&t=100s
5.Video1-TED-https://www.ted.com/talks/johann_hari_everything_you_think_you_know_about_addiction_is_wrong?language=de
