İnsanlar Neden Otçul Olmak Varken Etçil Oldu?
İlk canlı suda ortaya çıktığına göre ve sonradan karaya geçtiğine göre neden her yer bitki, çimen iken daha zor olan avlanmayı tercih etti?
Bu konuya evrimsel olarak bakarsak bu sorunun bir değil birkaç cevabı bulunuyor.Zira insanın etçil olması için sadece bir neden söz konusu değil.Örneğin doğal seçilim,mutasyon,insanların kısa sürede yoğun enerji kaynağına yönelmesi ve türümüzün sudayken otçullar olarak başlamadığı gibi adaptasyon ve doğa koşulları bu sonucu belirliyor.Makalemizde bunlara değineceğiz.Doğada canlılar başka bir canlıyı besin olarak kullanırken kendileri de başka canlıların besini olurlar. Canlıların birbirlerini tüketmelerine göre sıralanmaları ile oluşan zincire besin zinciri denir.
Etçil hayvanlar sadece karada bulunmuyorlar. Suda yaşayan bir çok etçil hayvan mevcut. Etçil otçul ayrışması daha karaya çıkmadan hayvanlar üzerinde gözlenebilir. Kaldı ki sadece hayvanlar da değil tek hücreli canlılarda da saldırgan ve pasif davranan yapılar mevuttur. Buna en güzel örnek ökaryot bir tek hücreli olan amip`in prokaryot tek hücreli bakterileri avlamasıdır.
Peki bu mantıkla suda yaşayan canlılar için nasıl argüman üretecegiz?
İlk önce otçullar ortaya çıktı ve sonra bunlar evrile evrile etçil olduğu düşüncesi yanlıştır.Daha et ve ot ayrımı yokken bile ilkel canlılar birbirlerini yiyorlardı. Sonradan bu birbirini yiyen canlılar farklı yönlerde evrimleşerek bitki, otçul hayvan ve etçil hayvan oldular.
Hayvanlar durup dururken "et yemeye başlayalım" dememiştir, Zaman içerisinde etçil olmuşlardır. Doğada hayatta kalabilmek için aç kaldıklarında leş yemeye başlamışlardır, et yedikçe zeka gelişimleri ve metabolizmaları da ona göre değişmiştir. Bu yüzden ağız yapıları da zamanla evrimleşmişir. Ayrıca etçil bir hayvan bitki yerse doyamaz.Selülaz enzimi olmayan hayvan yediği otun çok azından faydalanabilir. Ot yiyenlerin dişleri, enzimleri, bağırsak uzunlukları vs otçul oldukları için değişime uğramıştır.
Okyanus diplerindeki sülfür bacalarının etrafında yaşayan kimi türler dışında (ki onların bile bir kısmı daha yukarıda ölen canlıların cesetlerini yiyor) tüm canlılar güneş enerjisinin gıdaya çevrilmesinde çalışıyorlar. Canlının hedefi en kısa zamanda en yoğun enerji kaynağına ulaşmak. Yapraklar soğurabildikleri kadar fazla güneş ışığı soğuruyorlar. Otçullar da en kısa zamanda ve en az tehlikeli biçimde en fazla besin içeren bitkileri tüketiyorlar.
Peki etçiller neden av peşinde?
Otla beslenmiş et enerjinin çok daha konsantre bir şekli. Örneğin bir kilogram kuyruk yağı 8800 kalori ile kereviz sapı 400 kalori arasında defalarca kat enerjı farkı var. Neden bütün gün durmadan otlayacağına hazır otlamışı tercih etmesin?Günde 20 saat ot yiyerek alınan enerji sadece 15 dakika et yiyerek alınabiliyor.
Bugün denizlerde mikroskobik canlılarla beslenen minik balıklar, o minik balıklarla beslenen büyük balıklar vardır.
Evrim mekanizması "ben otlanarak daha rahatım, otçul kalayım" diye işlemez. Bir otçul popülasyonun çevresinde ot biter, çevredeki diğer otçulları, böcekleri yemekten rahatsız olmayan bireyler hayatta kalır. Sadece ot yiyen bireyler ölür, etçil tür ortaya çıkar.
Doğa her koşulda otçulları desteklemez.Örneğin ineklerin bu kadar yaygın olmasının nedeni insan tarafından evcilleştirilip besleniyor olmasıdır. Yoksa yok olup gidebilirlerdi. Etçil olmak elbette avantajlıdır.
Homo Sapiens etçil olmanın avantajını çok iyi kullandı ve dünyaya hakim oldu.Tabi bununla birlikte ateşi bulup pişirmeyi öğrenmesiyle avantajlı konuma geldi .Bu konuda Suzana Herculano Houzel-TEDx konuşmasında"Büyük beynimiz, pişirme ile daha düşük maliyetliydi. Şaşırtıcı bir hızla, çiğ yemeklerden kültüre, tarıma, medeniyete, marketlere elektriğe, buzdolabına geçtik tüm bunlar artık, tüm gün oturarak ihtiyacımız olan tüm enerjiyi tek bir fast food ile karşılamamızı sağlıyor. Daha önceki çözümümüz şimdi bir sorun haline geldi, ve ironik olarak çözümü yine çiğ besinlerde arıyoruz.
O zaman insanın avantajı nerede? Bizim sahip olduğumuz ama diğer hayvanlarda olmayan ne? Benim cevabım serebral kortekste en fazla nörona sahip olmamız, ve bence etkileyici bilişsel işlevlerimizin en basit açıklaması bu. Bizim başarıp, diğer hayvanların yapamadığı ve çok fazla sayıda nörona sahip olmamızı sağlayan temel şey nedir diye sorsam: cevabı sadece 2 kelime: "biz pişiririz". Diğer hayvanlar yiyeceklerini pişirmez, sadece insan pişirir. Ve bence bu nasıl insan olduğumuzun açıklaması. " Bu konudaki makalemiz için,[link]
İnsanın atası olan primatların et tüketmek için avlanmalarının sebebi "avcılar çok güçlü, biz de avcı olalım" gibi bi karar vermeleri değil, Afrika düzlüklerine indiklerinde tüketecek bitki bulmakta zorlanmaları sebebiyledir.
Mutasyon etkisi
Otçul bir hayvanda meydana gelecek tesadüfi bir genetik değişim(mutasyon) yada değişimler silsilesi sonrası ot ile beslenemez yada yaşayabilmek için çok daha fazla ot yemek zorunda bile kalabilir.
Örneğin binlerce yıl içinde yaşanan mutasyonlar ve bu ufak mutasyonların sağladığı avantajlar bile söz konusu olabiliyor. Misal iki tane otçul hayvandan birisi küçük bir mutasyon sayesinde diğerine göre daha hızlı koşabilecek seviyeye geliyor, elbette ilk etapta büyük bir fark değil, minimal bir fark.Bu iki hayvan aynı mesafeyi koşarken birisi yoruluyor ama diğeri 15 metre sonra yorulduğunu varsayalım.Bu sayede daha hızlı olan ya da daha uzağa yorulmadan koşabilen ve onun gibi avantaj sahibi olan ve aynı soydan gelenler "kendisinden kaçan diğer küçük hayvanları yakalayabildiğini farkediyorlar. Bu binlerce hayvandan yine bazıları yakaladıkları hayvanı yemeyi deniyorlar. Böylelikle diyetlerini çeşitlendiriyorlar. Bu durumda hayvanın soyundan gelenler nesiller sonra diyetlerinin büyük kısmını ete geçirmiş oluyorlar; çünkü farkediyorlar ki ete geçince de protein bakımından zengin diyetleri sayesinde daha büyük ve iyi beslenen beyne sahip oluyorlar. Yemek için ota göre daha az enerji harcayıp, daha çok enerji kazanıyorlar. Daha büyük beyinde onlara ayriyetten artı avantaj saglıyor.Binlerce nesil sonra ortada bir mutasyondan kaynaklı olarak kazanılan bir avantaj ile gelen bir farklılaşma olacak.Özetle, bu süre birden kısa sürede olmuyor ,binlerce onbinlerce nesil içinde ufak ufak farklılaşarak gerçekleşiyor.
Evrim bir canlının “ben şöyle evrimleşeyim” diye karar vermesiyle, canının istediği şekilde evrimleşmeyi seçmesiyle olmuyor; çevresel koşullara göre adaptasyon,mutasyon,evrim ile gerçekleşiyor. Etçillik veya otçulluk canlının özgür iradesi karşılığında yaptığı bir seçim degildir.Zira evrimin bir amacı yoktur, evrim bir süreçtir, sonucu hiç bir zaman olmadı, zaman ve yaşam devam ettiği müddetçe evrim de devam edecek,evrim'de herşey ama istisnasız herşey; adapte olabilenin, güçlü kalabilenin soyunu devam ettirmesi üzerine kurulmuştur.Öyle olsaydı trafik kazalarında veya doğal felaketlerle birçok canlı ölüyor, evrim olsaydı bu doğal afetlerde ölünmezdi ve canlılar o yönde bir evrim geliştirirlerdi.
Konuya kısa zaman diliminden bakılırsa (aslanın dedesi, kaplanın torunu vs) anlamak zor olur. Yüzbinlerce yıl içinde oluyor bu süreçler.O aslan henüz aslan değilken bir öncü akıl evvel çıkıp "bunu bie deneyeyim" demeseydi, bugün dünyada canlı diye bir şey olmayacaktı.
Alttaki videoda Yuval Harari`nin muhteşem TEDx konuşması"Homo Sapiens nasıl dünyanın hakimi oldu?"Türkçe altyazı ile izleyebilirsiniz.
Kaynaklar
1.http://scienceline.ucsb.edu/getkey.php?key=1894
2.https://cernbilim.blogspot.com/2018/11/insan-beyni-neden-ozelhayvanlardan.html
3.https://cernbilim.blogspot.com/2018/12/evrim-gercekse-neden-alternatif-akll.html
4.Video-TEDx- https://www.youtube.com/watch?time_continue=88&v=nzj7Wg4DAbs
5. https://en.wikipedia.org/wiki/Food_chain
