Sansürün ve Kısıtlamaların Ters Etki Yaratması:Streisand Etkisi
Literatüre Streisand effect"Streisand etkisi"olarak girmiştir.
Herşey 2003 senesinde fotoğrafçı Kenneth Adelman`ın,"California Coastal Records "projesi olan kıyılardaki yalı erozyonuna dikkat çekmek için Malibu Kaliforniya kıyılarından yaklaşık 12 bin hava resmini çekmesiyle başladı. Bu resimlerden bir kısmı Pictopia.com isimli sitede yayınlanmıştır. Ünlü sinema aktrisi Barbara Streisand’ın evinin havadan görüntüsü de bu resimler arasındadır. Streisand, kamuya açık yayınlanan bu resimlerin arasında, kendi özel mülkiyeti olan evinin havadan çekilmiş görüntülerine karşı dava açarak, bu görüntülerin kaldırılmasıyla birlikte 50 milyon dolar da tazminat istemiştir. Streisand, dava dilekçesinde mahremiyetinin ihlal edildiğini öne sürmüştür.
Bu davanın açılması, medyanın oldukça ilgisini çekince her tarafta davanın ayrıntılı haberleri yayınlanmaya başlandı.Söz konusu fotoğraf, dava açılmadan önce ikisi Streisand'in avukatları tarafından olmak üzere toplam altı kez indirilmişti. Haberin yoğun bir şekilde yapılması, okuyucuların ve internet kullanıcılarının yoğun ilgisini çekti ve sonuçta dava konusu resimler bir ayda 420.000 kişi tarafından ziyaret edildi.
En çok merak ettiğim yer "Bu arada "Streisand 50 milyon dolar istediği davayı kazandı mı bari?" diye merak edenleriniz varsa diye ekleyelim: Hayır, kaybetti. Hatta üstüne de 155 bin dolarlık ödeme yapmak zorunda kaldı. "
Techdirt'ten Mike Masnick, 2005'te bu olaydan yola çıkarak "Streisand etkisi" terimini kullanan ilk kişi oldu.
İnternet tarihine “Streisand Effect” olarak geçen bu olay gösterdi ki, yasaklanmaya veya sansürlenmeye çalışılan her şey, aslında bir çığ gibi büyüyüp sakınılanın aksine çok daha büyük bir kitleye ulaşabiliyor.
Dünyada, Streisand’dan başka bir çok ünlü kişi ve şirket, saklamaya çalıştığı şeyin daha fazla yayılmasına engel olamadı.
Özet geçmek gerekirse; insanların bir bilgiye erişmesini engellemeye çalıştığınızda insanlar o bilginin ne olduğunu daha çok merak ediyor, daha çok öğrenmek istiyor bu nedenle de istedikleri bilgi ne kadar gizlenirse gizlensin ona ulaşmanın yolunu bir şekilde buluyorlar.
Featureflash / Shutterstock.com, PathDoc
Benzer örnekler
Nestleye ait olan Kitkat çikolatasıda nasibini alanlardan.Greenpeace kanser riski taşıyan palmiye yağına dikkat çekmek için kamu spotunda kitkat yerine kanlı orangutan çikolatası ısıran ve klavyesine kanlar damlayan bir adamın videosunu yayınladı.Nestlenin şikayeti üzerine bu video yayından kaldırıldı.Ancak bu yasağın ardından video Youtube üzerinden yayılarak milyonlara ulaştı.
Buna göre, ağaç hamuru ve palmiye yağı üretilmesi amacıyla milyonlarca hektar doğal alan yok ediliyor. 2015'te sadece Endonezya'da El Nino hava olayının şiddetlendirdiği yangınlarda iki milyon hektar orman kül oldu.Yağmur ormanlarının yok olması, orangutanlar başta olmak üzere kaplan ve filler gibi birçok vahşi hayvanın doğal yaşam alanlarından olmasına sebep oluyor.
Doğal yaşam alanlarının palmiye yağı fidanlığına dönüştürülmesi, orangutan gibi büyük maymunların kaçırılmalarını da kolaylaştırıyor.
Tom Cruise ve tarikat olayı
"Top Gun"ve "Mission Impossible"filmleriyle büyük üne kavuşan Tom Cruise`de bu filmlerinin haricinde tarikat üyeliğide oldukça popüler durumda.2008 yılında Scientology tarikatı Tom Cruise ile röportajı yayınlandı.Sonra birden bu video kaybolunca bunu protesto eden karşı hareket"Project Chanology"gecikmedi.Ve yeniden internette yayılmasını sağladı.Dünyanın ünlü hacker grubu Anonymouse bu tarikata karşı mücadele verdi.
Günümüzde bile Tom Cruise deyince ilk akla gelen tarikat olmasıda ilginç degilmi?
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Müşaviri Yusuf Yerkel'in 13 Mayıs 2014'te Manisa'nın Soma ilçesinde meydana gelen maden faciasında 301 kişinin ölmesine karşı toplanan ve olayı protesto eden bir kişiyi yerde tekmelemesi halkta büyük bir kızgınlığa neden olmuştur. Ekşisözlük'te hakkında girilen entrylere Ankara 3. Sulh Ceza Hâkimliği'nin kararı uyarınca erişimi yasaklatmıştır.Ancak bu sansürleme çabası, daha büyük bir kızgınlığa yol açarak Ekşisözlük'te kendisi hakkında girilen entry sayısını artırdığı gibi, bu olayın daha geniş kitlelere ulaşmasını da sağlamıştır.
Twitter’a erişimin yasaklanması, bu sosyal paylaşım sitesine olan ilgiyi daha da artırdı. Üyeliği olmayanlar yeni hesap açarken, kullanmayanlar da aktif biçimde sanal dünyaya akın etti.Sadece gece 00:00’den 02:00’ye kadar olan süre zarfında bir milyondan fazla Türkçe tweet atılmış.
Yemeksepeti.com üzerinden sipariş ettiği pizzanın altı yanık olduğundan pizzayı satan restoran zinciri hakkında olumsuz yorum yapan bir tüketiciye, adı geçen pizza zincirinin hukukçuları tarafından ihtarname gönderildi. Tüketici, ihtarnameyi Ekşi Sözlük üzerinden paylaşınca pizza zinciri, tek bir müşteri değil konuyla ilgili tepki gösteren yüzlerce kişilik öfkeli bir kalabalıkla karşılaştı.
Kaynaklar
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Streisand_effect
2.https://t24.com.tr/haber/madenci-tekmeleyen-basbakanlik-musaviri-hakkindaki-kotu-yorumlari-sildirdi-yerine-yuzlercesi-geldi,319076
3.https://www.californiacoastline.org/
4.https://www.abc.net.au/news/science/2018-06-29/nestle-suspended-sustainable-palm-oil/9923238
5.Video-It`s History-https://www.youtube.com/watch?v=62Ab5eLW5Oc
