Neden Esneriz, Esneme Neden Bulaşıcıdır?Günde ortalama beş ila on kez,ömrümüzde 240 bin ila 250 bin arasında ortalama olarak esneriz.Bunun nedeni yorgunluk mu,açlık mı yoksa can sıkıntısı mı?İnsanlarda ,şempanzelerde ve köpeklerde esneme bulaşıcıdır.Şempanzelere esneyenlerin videosu gösterildiğinde hemen esnemeye başladıkları görülmüş.Sadece piskopatlarda bulaşma etkisi görülmez.Peki neden?
Bu soruya en sık verilen cevap esnemenin alınan oksijen açısından zengin hava ile kandaki oksijen seviyesini artırdığı, böylece uyku halinin ortadan kalkmasına yardımcı olduğudur. Ancak esnemenin kandaki ve beyindeki oksijen seviyesini etkilediğine dair bir kanıt yok.
Son yıllarda yapılan araştırmalar ise esnemenin beyinde sıcaklık düzenleyici etkisi olduğunu gösteriyor. Bu görüşe göre esnemeyle alınan derin nefes -arabalardaki radyatör gibi- beynin soğumasını sağlıyor. Beyin sıcaklığı arttığında burun mukozasındaki kan akışı hızlanır. Esnemeyle alınan hava, burun ve ağız boşluğundan -çeperleri ön beyinle doğrudan bağlantılı olan kan damarı ağlarıyla kaplıdır- geçerken damarlardaki kanın sıcaklığını değiştirir. Böylece beynin soğumasına yardımcı olur.
New York State Üniversitesinden Andrew Gallup`un fareler üzerinde yaptığı araştırmada esnemeden önce beyin sıcaklığında artış gözlendiği, sonrasında ise sıcaklığın düştüğü belirlendi. Ancak esnemenin sıcaklık dengeleyici etkisinin ortam sıcaklığının aşırı sıcak ya da aşırı soğuk olmadığı ortalama sıcaklıklarda (yaklaşık 20°C) daha belirgin olduğu anlaşıldı.
Yaz mevsiminde esnemeler zirve yapar.Özellikle "ilkbahar yorgunluğu" dediğimiz dönemlerde nerdeyse herkesi etkisi altına alır.
Peki neden genellikle uyumadan önce, uyandıktan sonra ya da sıkıldığımız zamanlarda esneriz?
Ağırlığı vücut ağırlığının %2’si kadar olan beyin, toplam enerji tüketiminin ise %20’sinden sorumludur. Uyku ve stresin beyin sıcaklığında değişimlere neden olduğu düşünülüyor. Örneğin uykusuzluğun beyin sıcaklığını artırdığı biliniyor. Esnemenin uyku ve yorgunlukla ilişkili olmasının nedeni beyin sıcaklığı üzerindeki etkileri olabilir.
Teksas üniversitesinden Gregory Collins ve ekibinin yaptığı araştırmaya göre beyindeki iki reseptör esnemeyi tetikleyip sonlandırmakta görevli.Bir çeşit açma/kapama düğmesi gibi.
Bilgi iletimini sağlayan bu reseptörleri tetikleyen ise "dopamin" etkisi.Sabahları depomin seviyesi yüksek oluyor.Collin`e göre bu sabah esnemesinin nedenini açıklıyor.
Ayrıca Collins`e göre eroin bağımlılarının uyuşturucudan kurtulmak için mücadelelerinde neden çok esnediğinide açıklıyor.
Gallup bürolarında saatlerce çalısan ve uzun süreli esneyenlere oda soğutması öneriyor.Bürolarına klima taktırdıklarında oda soğuyacağı için esnemenin büyük oranda azalacağını belirtiyor.
Esneme aynı zamanda bulaşıcı. Başka birinin esnediğine tanık olmak ya da esneme hakkında bir şeyler okumak esnemeyi tetikleyebiliyor.
Esneme empati ilişkisi
Devrim niteliğinde olan “Ayna nöronlar”ın keşfi empati ve takliti anlamamız açısından ayrı bir öneme sahip. İtalya Parma Üniversitesi’nde makak maymunlarının kullanıldığı bir çalışmada beyinde F5 alanı ile inferior parietal bölgede ayna nöronların işlevi keşfedilmiştir. Ayna nöronlar spesifik bir hareket yapıldığında ve bu hareket bir başkası tarafından yapılırken izlendiğinde bu alanlar aktive olmaktadır. Bu çok ciddi ve önemli bir bilgi olarak görülmektedir. Çünkü bir nöron diğer başka bir insanın bakış açısını benimseyebilmektedir. Ayna nöronların en önemli iki özelliği taklit ve öykünmedir.
Esnemenin bulaşıcı olmasının empati duygusuyla ilişkili olduğu düşünülüyor. Beyin görüntüleme yöntemleriyle yapılan incelemeler, bulaşıcı esneme esnasında beyinde insanların kendi duygularının ve başka insanların duygularının değerlendirildiği bölgenin etkin olduğunu gösterdi. Esnemenin bulaşıcı olmasının empati ile belirgin bir bağlantısı olmadığına dair çalışmalar da var. Ancak sosyal iletişim becerilerinde bozukluk olan otizmli bireylerde ve şizofreni hastalarında bulaşıcı esnemenin daha az görülmesi, esnemenin bulaşıcı olmasının empati duygusuyla ilişkili olduğu görüşünü destekliyor.
Araştırmacılara göre psikopatlar, bencil, manipülatif, itici, korkusuz ve otoriter olabilen antisosyal bir yaşam tarzı ile nitelendiriliyor.
135 anti sosyal karakterle yapılan araştırma Baylor Universitesinin, "Journal Personality and Individual Differences"makalesinde yayımlanmıştı.
Kaynaklar
1.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0191886915003645
2.https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10071-012-0473-2
3.https://royalsocietypublishing.org/doi/full/10.1098/rspb.2009.1087
4.https://www.br.de/themen/wissen/gaehnen-ansteckend-familie100.html
5.Video-Ted-Ed-https://www.youtube.com/watch?v=4NpG4F9yq00
6.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3534187/
7.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3103047/
8.https://www.welt.de/wall-street-journal/article131643537/Warum-die-Menschen-gaehnen-muessen.html
9.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18556470
