Bakteri ve Virüs Arasındaki Farklar Nelerdir?
Bakteri ve virüs arasındaki fark her ikisi de mikroskop olmadan görülemeyecek kadar küçük olmalarına rağmen Fil ile karınca arasındaki fark kadar büyüktür.
Bakteri ve virüsler arasındaki en önemli farklardan biri hayatta kalmak ve çoğalmak için kullandıkları yöntemlerdir. Bakteriler DNA, ribozom, sitoplazma, hücre duvarı ve hücre zarına sahip tek hücreli canlılardır. Bazı bakterilerde hareket etmelerini sağlayan kuyruğa benzer kamçı ya da yüzeylere tutunmalarını sağlayan pilus adında tüye benzer yapılar bulunur. Bakteriler her türlü ortamda canlılıklarını sürdürebilir. Yaşamak için başka bir canlı hücreye ihtiyaç duymazlar.
Virüsler ise yaşamak için canlı bir hücreye ihtiyaç duyar. Bu hücreye konak hücre denir. Bütün virüslerin yapısında konak hücre içerisinde çoğalıp yaşamsal faaliyetlerini sürdürmelerini sağlayan DNA ya da RNA’nın yanı sıra bunları koruyan ve kapsit olarak adlandırılan bir protein kılıf bulunur.
Virüsler konağa bulaştıkları zaman protein kılıf içindeki DNA veya RNA'larını konağa enjekte ederler ve dağılırlar. Bu DNA veya RNA, konağın kendi DNA'sına bağlanır. Böylece konak amitoz veya mitoz yoluyla bölünürken, virüsün kendi DNA'sı da kopyalanmış olur. Hatta viral DNA/RNA, kendi kısımlarını daha sık kopyalamaya zorlar ve böylece tek bir konakta binlerce, on binlerce, kimi zaman milyonlarca virüs üretilebilir. Bu ekstra viral DNA/RNA, yeni viral protein kılıflarının üretiminde kullanılır ve bu sayede tek bir konakta çok sayıda virüs üretilmiş olur. Bu virüslerin sayısı bir süre sonra konak hücrenin taşıyamayacağı kadar çok olur. Bu nedenle konak hücre adeta "patlar" ve virüsler etrafa saçılarak diğer hücrelere bulaşabilirler. Böylece virüsler çok hızlı bir şekilde (genellikle bakterilerin üreme hızından çok daha hızlı bir şekilde) üreyebilirler. Zaten bakterilerden bile hızlı evrimleşmeleri de bu nedenledir.
Bu yüksek üreme hızları dolayısıyla, virüsler doğada bakterilerden çok daha yaygın olarak bulunurlar - ki bakteriler gezegende açık ara farkla en çok sayıda bulunan canlı grubudur. Her 1 bakteri için ortalamada 10 virüs bulunduğu düşünülmektedir. 1 metrekarelik bir alanda yüz milyonlarca virüs ve on milyonlarca bakteri bulunabilmektedir.
Virüsler ise yalnızca zarar verir. Girdikleri konak hücreyi kullanarak DNA ya da RNA’larını çoğaltırlar. Böylece kendi kopyalarını oluşturarak diğer hücrelere saldırırlar. Enfekte olan sağlıklı hücreler ise ölür.Virüs, vücudunuza girdiğinde sağlıklı hücrelerinizi ele geçirip onların daha çok virüs üretmelerine neden olur. Soğuk algınlığı, grip, suçiçeği, uçuk ve Hepatit B ve C en yaygın viral enfeksiyonlardandır.
Virüsler (yeşil renkte) sağlıklı hücreleri (kırmızı kan hücreleri) konak hücre olarak kullanır.
Bazı bakteri türleri tüberküloz, menenjit ve idrar yolu enfeksiyonu gibi hastalıklara sebep olabilir. Bu hastalıklar antibiyotikle tedavi edilebilir. Virüsler ise insanda grip, soğuk algınlığı, kızamık ve kızamıkçık gibi hastalıkların yanı sıra COVID-19 (yeni tip koronavirüsün neden olduğu hastalık), SARS (ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromu), MERS (Orta Doğu solunum sendromu) ve Ebola gibi salgın düzeyinde hastalıklara sebep olabilir.
Virüs, antibiyotikle tedavi edilemez; antiviral ilaçlar ise sadece virüsün çoğalmasını engellemeye ve hastalık belirtilerini azaltmaya yöneliktir, gerisi bağışıklık sisteminizin gücüne kalır. İyi haber ise, bir virüs türüyle savaşan vücudunuzun belli bir süre için o virüse karşı bağışıklık kazanmış olmasıdır.
Yine de en etkili yöntem aşı olmaktır. Aşıyla vücuda enjekte edilen zayıflatılmış veya ölü antijenler, enfeksiyona neden olmadan vücudun antikor üretmesini ve bağışıklık kazanmasını sağlar.
Virüslerin hepsi konakları için zararlıdır ve insanlarda da birçok ölümcül hastalığa neden olan çok sayıda virüs bulunur. Örneğin çiçek hastalığı, variola virüsü isimli bir virüsten kaynaklanmaktadır. Ayrıca İspanyol Gribi olarak bilinen viral hastalık 20-40 milyon insanı, HIV isimli virüsten kaynaklanan AIDS hastalığı ise sadece 2013 yılında 1.5 milyon insanı öldürmüştür. Bunun haricinde Ebola virüsü, Zika virüsü, influenza (grip) virüsü gibi virüsler de çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştur ve olmaktadır. Bronşit, nezle, öksürüklerin büyük bir kısmı da viral kaynaklı hastalıklardır.
Yararlı mikroplar
Bakterilerin hepsi zararlı değildir. Doğada birçok faydalı bakteri bulunur. Örneğin azot bakterileri doğadaki azot döngüsünün devam etmesini sağlar, okyanuslarda yaşayan fotosentetik bakteriler atmosferdeki karbondioksiti kullanarak oksijen üretir, bağırsağımızda yaşayan bakteriler ise besinlerin sindirimi ve emiliminde rol oynar.
Bakteriler normalde günlük hayatımızda sık sık içerisinde olduğumuz tek hücreli organizmalardır. Şu an bakteri içerisinde yüzüyorsunuz. Nasıl mı? İnsan vücudunda 30 trilyondan daha fazla bakteri olduğu, bunların büyük bölümünün bağırsaklarda yaşadığı biliniyor.
En yararlı mikroplar Akkermansia ve Christensenellaceaea'dır. Bunlar insanı kilo almaktan korur. Methanobrevibakter ise gıdalardan daha fazla kalori çıkarılmasını, böylece daha az yemeyi sağlar. Oksalobakter böbrek taşlarının oluşmasını engeller.
İnsan genomu yaklaşık 20 bin gen içerir, fakat mikroplarımız bunun 500 kat fazlasını taşıyorlar.Eğer içimizde bu 30 trilyon insan hücresinde 39 trilyon bakteri olmasaydı biz bugün yaşamıyor olurduk. Bu bakteriler vücudumuzun başta sindirim sistemi olmak üzere tüm sistemimizin çalışmasına yardımcı oluyor ve asıl çalışmayı sağlıyorlar.
Yararlı bakteriler menüsü
Yoğurt, turşu, fermente soya salçasından yapılan miso çorbası gibi mayalı yiyecekler yararlı bakteriler içerir. Spector'a göre, "İnsanlar yoğurdu biliyor ama ondan beş kat daha fazla yararlı bakteri içeren kefir çok daha faydalı." Özellikle lahana turşusu yararlı bakteriler bakımından tam bir ziyafet anlamına geliyor.
Yararlı bakterileri besleyen diğer yiyecekler arasında sarımsak, enginar, muz ve kabuklu tahıllar sayılabilir. Kırmızı üzümdeki polifenoller de Akkermansia bakterisinin en sevdiği besinlerdendir.
Zararlı bakteriler
Üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilen Staphylococcus aureus bakterisi.
Klebsiella pnömonisi ve pnömoniye (akciğerler ile ilgili) neden olabilecek Streptococcus Pneumoniae bakterisi
Az pişmiş ette bulunan ve gıda zehirlenmesine neden olabilecek E. coli ve Salmonella bakterisi.
Kaynaklar
1.https://www.cdc.gov/hai/organisms/staph.html
2.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519004/
3.https://www.cdc.gov/pneumococcal/clinicians/streptococcus-pneumoniae.html
4.https://www.cdc.gov/ecoli/index.html
5.https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/salmonella/symptoms-causes/syc-20355329
6.https://www.sciencealert.com/how-many-bacteria-cells-outnumber-human-cells-microbiome-science
7.Sadava, D. ve ark., Life:The Science of Biology, W. H. Freeman, 2011
8.https://micro.magnet.fsu.edu/cells/virus.html
9.https://micro.magnet.fsu.edu/cells/bacteriacell.html
10.https://www.bbc.com/future/article/20170321-why-your-diet-may-be-bad-for-your-gut-bacteria
11.https://evrimagaci.org/bakteri-ile-virus-arasindaki-farklar-nelerdir-4315
12.Video-Evrim Ağacı-https://www.youtube.com/watch?time_continue=761&v=fPhhko5F0B8&feature=emb_logo
