Virüsler Başka Virüsleri Enfekte Edebilir Mi?-Virofaj Nedir?

 
Virüsler Başka Virüsleri Enfekte Edebilir Mi?-Virofaj Nedir?
Virüsler bakterileri enfekte edebiliyorlar.Bakterileri  enfekte eden virüslere bakteriofaj bacteriophage""denmektedir.Bakterilere bulaşan PhiKZ gibi ölümsüz virüsler var. Peki acaba bakteriofajlar gibi başka virüsleri enfekte edebilen virofajlar da olabilir miydi?
Virofajlar taksonomide "lavidaviridae" ailesi içinde incelenen mikroorganizmalardr.Bilinen virofajlar ;"sputnik virophage","mavirus virophage","organic lake virophage","zamilon virophage"`dir.Bunlardan mavirofaj, maverick virüsünden türetilmiştir.Çift sarmallı dna sahibidir, bir tür deniz kamçılısı, kendi halinde gürbüz bir bakterivor olan "cafeteria roenbergensis"`i enfekte eder.
Mimivirus`un keşfi 
2003 yılında Marsilya’daki Mediterranee Üniversitesi’nden Claverie ve Didier Raoult ve ekibi, Bradford İngiltere’deki bir su soğutma kulesinde "mimivirus" adı verilen dev bir virus keşfettiler. Bir tür amipin içinde bulunan mimivirus büyüklüğünden ötürü uzun süre bakteri olarak algılandı ve dondurularak saklandı. Daha sonra yapılan çalışmalarda bunun bir bakteri olmadığı, protein kodlayan 900 den fazla geni olan, diğer virüslerden çok büyük, bazı bakterilerin de yaklaşık 3 misli büyüklüğünde yaklaşık 400 nanometre (nm) çapında dev bir virüs olduğu keşfedildi. Mikrobu taklit ettiği için Acanthamoeba polyphaga mimivirus adı verildi. Bu viroloji dünyasında büyük heyecan yarattı.
Mimivirus üzerinde çalışmalarını sürdüren Roult ve çalışma arkadaşları 2008 yılında bu kez Paris’teki bir su soğutma kulesinde yeni bir mimivirüs türüyle karşılaştı. Bu yeni tür mimivirüsten çok daha büyük olduğu için mamavirüs olarak adlandırıldı.
Minivirüslere dev virüs dememizin sebebi ise boylarının 800 nanometre, yani metrenin milyarda 800’üne erişmesidir. Bilinen en küçük virüs olan ve domuzlara bulaşan "Porsin sirkovirüs"ün sadece 17 nm boyunda olduğunu düşünürsek Minivirüs virüsler aleminin devidir. Oysa Minivirüs genetik kodu açısından da dev gibidir ki DNA’sı tam 12 milyon baz çiftinden oluşuyor. Karşılaştırma açısından, insan DNA’sında yaklaşık 3 milyar baz çifti bulunuyor. Pandoravirüsler ise Minivirüsten bile büyük oluyor:
Bunlar o kadar büyük ki artık nanometre ile değil metrenin milyonda biri olan mikrometreyle ölçüyoruz: Minivirüs ortalama metrenin on milyonda dördü iken 2013’te keşfedilen ve yine amiplere bulaşan pandoravirüslerin boyu 1 mikrometreye (1000 nm) erişiyor! Kısacası bu iki virüs başka virüslerin bulaşabileceği kadar büyükler. Öyle ki Pandoravirüsün yakın zamana dek amip gibi ökaryot bir hücrelilere bulaşan bir bakteri olduklarını sanıyorduk ve virüs olduğunu 15 yıl sonra anladık. 
 
Mamavirüs
Mamavirüsün bulunması beklenen heyecanı yaratmadı çünkü elektromikroskopla yapılan inceleme sırasında bu virüse yapışık çok daha küçük bir virüs bulunmuş ve bu daha büyük bir heyecan yarattı. Mamovirüsten çok daha küçük olan ve sadece 21 genden oluşan bu virüse ilk insan yapımı uydu olan sputnikin adı verildi. Sputnik üzerinde çalışmalarını derinleştiren ekip Sputnik’in, mamavirüsün çoğalma mekanizmasını etkilediğini, çarpık virüs yapıları ve kusurlu kapsidler üretmesine neden olduğunu ortaya çıkardı.
Böylece mamavirüsün bir başka virüs tarafından enfekte edilmesi virüslerin canlı olup olmadığı konusundaki tartışmaları yeniden gündeme getirdi.(virüsler ancak canlıları enfekte ederler) Ve en önemlisi bakteriofaj virüslerle bakteriler arasındaki parazitik ilişkinin bir benzerinin mamovirüs ile sputnik virüsü arasında yaşanması “virofaj” terimini bilim dünyasına kazandırdı.
Sputnikin genlerinden 13 tanesinin bilinen başka genlerle küçük benzerlikler göstermesi (özellikle okyanus sularındaki genler) genler arası paralel geçiş şüphesi oluşturmaktadır. Bu bulgular Sputnik’in daha geniş bir virüs ailesinden olabileceği olasılığını güçlendirmektedir.
Şimdi asıl soru herhangi bir virüsün Sputnik gibi bir virüs tarafından enfekte edilip edilmeyeceğine gelip düğümleniyor. Mamovirüsler  ve mimivirüslerin diğer virüslerden çok daha büyük olması enfekte olmaları için belirleyici etken olabilir.Bir başka deyişle grip veya HIV virüsü sputnik benzeri virüslerden etkilenmeyecek kadar küçük olabilir.
 
Sputnik ve minivirüs
Dev virüsler başka virüslerin bulaşabileceği kadar büyüktür. Sadece 50 nn olup 18 bin baz çifti içeren Sputnik virüsü de bunların bedenini ele geçiriyor ama içlerinde çoğalmıyor. Başka bir hileye başvuruyor! Sputnik aslında Porsin sirkovirüsten 3 kat büyük ama DNA’sını Minivirüse kolayca bulaştırabiliyor. Yine de bu oldukça garip bir durum; çünkü virüslerin bağımsız bir metabolizması yoktur ve protein fabrikaları da bulunmaz (ribozom). 
Virüsler ile canlılar aleminin üç ana direği olan bakteriler, arkeler ve ökaryotların (insan dahil çok hücreli bütün canlılar ökaryottur) dışında kalıyor. Bağımsız bir metabolizması (bünyesi) yok derken de ribozomlara sahip olmamalarını kastediyoruz. Evet, DNA/RNA ve proteinden oluşuyorlar (virüslerin dış kılıfı proteinden yapılır ve buna kapsit deriz) ama DNA kopyalamak için gereken hücresel kopyalama araçlarına ve protein üretme talimatı veren genetik çeviri araçlarına sahip değiller.
Virüsler ancak ele geçirdikleri, yani bulaştıkları konakların içinde çoğalabilirler (bakteriler, amipler, insanlar vb.). Yeni virüs bedenleri üretmek için hücrelere kendi genetik kodunu bulaştırır ve hücrenin ribozomlarda yeni virüsler üretmesini sağlarlar. Bu nedenle de klasik tanımlamada canlı olarak kabul edemiyorlar ama Sputnik virofajı bu denklemi bozuyor. Açıkçası Sputnik bilinen hiçbir sınıfa girmiyor.
Virüsler canlı değilse Sputnik nasıl bulaşıyor?
Öyleyse Sputnik virüsü Minivirüs içinde nasıl çoğalıyor?” Aslında çoğalmıyor. Bunun yerine Minivirüsün genetik kodunu ele geçiriyor. Minivirüs de amiplere bulaştığı zaman amiplerin Minivirüs yerine Sputnik virüsü üretmesini sağlıyor. Ancak burada dikkat etmek gereken bir detay var:
Sputnik Minivirüsün DNA’sını kendi DNA’sı ile değiştirirse Minivirüs amiplere de bulaşamaz ve işletim sistemi düzgün kurulmamış bir laptop gibi bozulur. Oysa Sputnik sadece Minivirüsün içine giriyor. Ardından onunla amibin içine giriyor ve tam Minivirüs DNA’sını amibe kopyalayacakken “araya giren adam” saldırısı yaparak Minivirüs DNA’sını ekarte edip amibe kendi DNA’sını enjekte ediyor. Kısacası Sputnik bir DNA hırsızıdır. Bazı bilim insanlara göre bu da virüslerin canlı olduğunu gösteriyor:
Ne de olsa Sputnik bir Minivirüs asalağıdır ve virüsler dahil bütün asalaklar canlı organizmaların içinde çoğalırlar. Bu nedenle virüs tanımını esnetebilir, Minivirüs içinde çoğalan Sputnik ve dolayısıyla da Minivirüsü canlılar sınıfına sokabiliriz.

Bu virüsler uydu virüsler ile karıştırılmamalıdır ; uydu virüslerin aksine, birlikte bulunduğu virüs ile parazitik bir ilişki içindedir.

Bazı virüsler evrimsel süreçlerindeki mutasyonlar sonucu kendi kendilerine çoğalamazlar. Sadece kendilerine akraba olan virüslerin varlığında çoğalabilirler. Bu tür virüslere Defektif Virüsler adı veriliyor. Yine bazı virüsler kendi kendilerine replike olamazlar ancak akraba olmayan herhangi bir virüs eşliğinde çoğalabilirler. Bu tür virüslere de Uydu (Satellite viruses) Virüsler deniliyor.Hepatit d virüsü bunlara örnektir, replike olabilmek için bir başka virüse gereksinim duyan virüslerdir.

RNA Teorisi
RNA Dünyası teorisine göre ilk canlıların genetik kodu RNA’dır. RNA’nın DNA’dan daha basit bir molekül ve kimyasal reaksiyon hızlandırıcısı (katalist) olduğunu düşündüğümüzde bu kulağa mantıklı geliyor.
Patrick Forterre ise virüs genlerinin insan genlerine bulaşmasından hareketle hayatın RNA’dan türediğini ama virüslerin DNA’yı icat ederek neredeyse bütün canlılara bulaştırdığını öne sürüyor. Buna göre ilk bakteriler RNA virüslerine karşı gülü savunma yöntemleri geliştirdiler ve virüsler de bağışıklık kazanmak için DNA’yı icat ettiler. İşte buna RNA Dünyası 2.0 deniyor.
Peki virüsler canlı mı ve RNA gerçekten yaşamın kökeni mi? Bunun için hayatın RNA ile DNA’dan önce ortaya çıktığını savunan abiyogenez teorisine göz atabilirsiniz.
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Bacteriophage
2.https://en.wikipedia.org/wiki/Mimivirus 
3.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18311164/ 
4.https://en.wikipedia.org/wiki/Porcine_circovirus 
5.https://khosann.com/sputnik-viruse-bulasan-en-sasirtici-virus/ 
6.Video-Life Noggin-https://www.youtube.com/watch?v=zkkfzYY2QJc