© Instagram/kedialos
Van Kedisinin Gözleri Neden Farklıdır?-Sağır Oldukları Gerçek Mi?
Hepimiz Van Kedilerinin farklı renklerde gözlere sahip olmalarına hayran kalırız.Almanya gazetelerinde bile konu olan ve 32.000 Instagram takipçisi olan Van kedisi "Aloş" bunlardan birtanesi.Tatlı olduğu kadar insanları hipnoz edecek derecede farklı renklerde etkileyici gözlere sahip.Peki Van kedisinin gözleri neden farklıdır?
Modern evcil kedilerin tarihi
Bugünkü modern evcil kedilerin, ilkel formlarının fosillerini 12 milyon
yıl önce görebilmekteyiz. Kediler evcilleştirme işlemini ise M.Ö. 3000
yılların da Mısırlılar tarafından yapılmış olabileceği belirtilmektedir.
Evcilleştirilen kediler Mısırlılar tarafından kutsal sayılmış ve kediye
bir tanrıça gibi tapınılmıştır. Evcilleştirme işleminin çeşitli zaman
ve yerlerde olabileceğine ait tartışmalar varsa da kesin olarak bilinen,
Asya halkının da evcilleştirme işlemine el atmış olmasıdır. Öte yandan
bazı kaynaklar kedilerin M.Ö. 1900 yıllarında yarı evcilleştiğini ileri
sürmektedir.
Anadolu'ya tam olarak ne zaman ve nasıl
geldiği bilinmeyen (Türkiye'nin doğusundan geliyorlar ve 2000 yıl önce orada geliştikleri söyleniyor)Van kedileri, diğer canlılarda olduğu gibi bulunduğu
bölgenin şartlarına ayak uydurdular.
Van kedilerinde, yeni doğan yavruların
gözleri grimsi renktedir. Yavru kedinin doğumundan 25 gün sonra göz
renkleri farklılaşmaya başlar ve 40 gün sonra da göz renkleri netleşir.
Türkiye'nin en yüksek dağlarının
bulunduğu Doğu Anadolu bölgesindeki yüksek sıcaklık farklarına kürkleri
sayesinde kolayca ayak uydurabilir Van kedileri. Yılda en az 6 ay
karlarla kaplı bu bölgede uzun tüyleriyle kar ve soğuktan korunurken,
yazın birden ısınan hava nedeniyle tüylerini dökerek Van Gölü'nün ılıman
iklimine uyum sağlarlar. Ancak yaygın olan yanlış bir inanış vardır ki,
o da bu kalın kürkü nedeniyle Van kedilerinin üşümediğidir. Halbuki,
kediler, kürkleri kalın olmasına rağmen soğuktan etkilenir ve üşürler.
Van kedisinin göz rengi üç gruba ayrılır
Van kedilerinde, yeni doğan yavruların
gözleri grimsi renktedir. Yavru kedinin doğumundan 25 gün sonra göz
renkleri farklılaşmaya başlar ve 40 gün sonra da göz renkleri netleşir.
Van kedisinin göz rengi üç gruba ayrılır. Her iki gözü mavi (daima
turkuaz mavisi), her iki gözü kehribar (Sarı renk ve tonları, çok
nadiren kahverengi) ve tek-göz (Heterokromik; yani bir gözü mavi diğer
gözü kehribar renkte olanlar) diye gruplandırılır. Mavi renk, daima
turkuvaz mavisi özelliğinde olurken, kehribar rengi farklı tonlarda
görülebilir. Bununla birlikte, mavi gözlü Van kedileri de kendi arasında
a)mavi gözlü kısa, kadife kürklü ve b)mavi gözlü-uzun ipek kürklü
kediler diye ikiye ayrılır.
Van Kedisinin Gözleri Neden Farklıdır?
Bu tür kedilere "odd-eyed cat "tıp dilinde ise Heterokromi İridum İngilizce ise"heterochromia iridum"denir.Heterokromi kelimesindeki hetero “farklı” anlamına, kromi (chromia) ” renk” anlamına gelmektedir.Aynı kişinin her iki gözünün de birbirinden farklı renkte olması bir
heterokromi örneğidir.Dünyanın en güzel mutasyonu olarak bilenen heterokromi genel itibariyle iki gözün farklı renkte olmasına sebep olan bir gen mutasyonudur.
İnsanlardada görülüyor
Saça, deriye ve göze rengini veren melanin pigmentinin iris
tabakasındaki yoğunluğu ve dağılımı göz rengini belirliyor. Kahverengi
göz melanin miktarının fazla olması, renkli göz ise melanin miktarının
az olması anlamına geliyor. Her iki gözün iris tabakasında melanin
yoğunluğu ya da miktarı farklı ise gözler de farklı renklerde oluyor,
yani heterokromi durumu ortaya çıkıyor. Göz renginin belirlenmesinden
sorumlu genlerin anlatımında (DNA üzerindeki genetik bilgi kullanılarak
işlevsel proteinler üretilmesi) meydana gelen değişiklikler, "Waardenburg sendromu" gibi hastalıklar ve doğum anında ya da yaşamın ileriki
dönemlerinde gerçekleşen bir travma sonucunda kişilerde heterokromi
görülebiliyor. Embriyo gelişimi sırasında iris tabakasındaki
pigmentleşmede oluşan farklılıklar da heterokromiye neden olabiliyor.
İnsanlarda olduğu gibi Van Kedileri, Ankara Kedisi, Norveç Orman Kedisi,
Japon Bobtail Kedisi ile Alaska Kurdu, Danua, Shetland Çoban Köpeği,
Korgi, Catahoula Leopar Köpeği, Sibirya Kurdu, Chihuahua, Avustralya
Çoban Köpeği gibi hayvan türlerinde de görülmektedir.Asya mandalarında kalıtsal olan heterokromi iriduma daha çok
rastlanır.
Ankara Kedisiyle Farkları
Van kedisi diğer türler içinde en çok "Ankara kedisi"ile çok
karıştırılır. Halbuki çok belirgin farklıları vardır iki türün.
Bunlardan bazıları:
Van kedisinin gözleri badem şeklinde ve kehribar rengindeyken Ankara kedisinin gözleri yuvarlak yapıda ve mavi-sarı renktedir.
Van kedisinin yüzü daha yuvarlak, Ankara kedisinin sivridir.
Van kedisinin baş ve kuyruk kısmında sarı lekeler bulunur, Ankara kedisi ise genellikle bembeyazdır.
Ve Van kedisinin tüyleri Ankara kedisine göre daha kısadır.
Heterokromi İridum, doğuştan meydana gelebileceği gibi sonradan da kazanılabilir. Doğuştan meydana gelen heterokromi kalıtsaldır, vücudumuzda bulunan otozomal kromozomlarda (genellikle 8.kromozom) mutasyon sonucu oluşur. Genellikle tehlikeli olmayan bir mutasyondur,
bireyin görme yeteneğini engellemez. Ancak heterokromi canlıda sonradan
meydana geldiyse bu durumun altında bazı sendromlar yatabilir.
Heterokromi İridum Çeşitleri
*Tam heterokromi: İki göz birbirinden tam olarak faklı bir renktedir. Örneğin biri kahverengi iken diğeri yeşil ya da mavi olabilir.
*Parçalı (sektörel) Heterokromi: İrisin belli bir kısmının leke gibi farklı bir renge sahip olması şeklindedir.
*Merkezi heterokromi: Gözün ortasındaki göz bebeğinden dışa doğru, iris tabakasında farklı renkte ışınlar şeklinde çizgili bir görünüm söz konusudur. En yaygın biçimi melanin miktarı düşük olanıdır. Mavi gözlülerde daha sık rastlanan bu heterokromi çeşidinde irisin orta kısmı altın sarısı renktedir. Bu tip gözlere sahip olanlar “kedi gözlü” olarak bilinir.
İnsan gözünün tek irisinde farklı renkler bulunması merkezi heterokromi olarak kabul edilir. Bu durum göz bebeği etrafında sarı çizgiler, diğer kısımlarda ise yeşil ya da mavi renkli hareler görülmesi ile sonuçlanır.
Van kedilerinin sağır olmadığı bilimsel olarak kanıtlandı
Araştırmanın sonucuyla ilgili Kedi Villası’nda gazetecilere açıklama yapan YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli, tıp fakültesinin de desteğiyle yapılan çalışmanın sonucunun heyecan verici olduğunu söyledi.
Van kedilerinin kentin önemli simgelerinden olduğunu vurgulayan Şevli, "Bugüne kadar Van kedilerinin sağırlığıyla ilgili bilinenlerin gerçek olmadığı, tam aksine başında benek bulunan Van kedilerinin iyi işittiği tespit edildi. Araştırma sonuçlarıyla Van kedilerinin sağır olmadığı ortaya çıktı. Bu, 2004 yılında Van kedilerinin tesciliyle ilgili yapılan özellikler arasına işlenecek." dedi.
Van kedisinin sağır olduğuna dair yanlış algının değişmesi için bu çalışmayı yaptıklarını dile getiren Kaya, araştırmanın sonuçlarıyla ilgili şu bilgileri verdi:"Bugüne kadar elimizde bilimsel bir veri yoktu. Dolayısıyla yaptığımız çalışmada en son teknolojik cihazları kullanarak yaptığımız testlerde Van kedilerinde sağırlık oranının totalde yüzde 14,33 olduğunu belirledik. Araştırmada mavi gözlü kedilerin bu sağırlığa meylinin daha fazla olduğu, kafasında siyah benek olan kedilerde de sağırlığın bulunmadığı ortaya çıktı. Van kedilerinin yüzde 86 oranında çok iyi derecede işittiğini tespit ettik. Araştırma sonucunda dünyada 20'ye yakın beyaz kedi ırkı içinde en düşük sağırlık oranının Van kedilerinde olduğunu ortaya koyduk. Bu nedenle yanlış algının bundan sonra düzeleceğine inanıyoruz. Van kedilerinin sıfır desibelde dahi yüzde 63 işittiği ortaya çıktı. Yani en ufak bir sesi bile duyabilen bir kedinin sağır olarak adlandırılması bizim için talihsizlikti, biz de bunun böyle olmadığını ortaya çıkardık."
Kaynaklar
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Odd-eyed_cat
2.https://www.sat1.de/ratgeber/trends/coole-tiere/katze-mit-verschiedenfarbigen-augen-verzaubert-das-netz-050159
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Heterochromia_iridum
4.https://van.tarimorman.gov.tr/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=21
5.https://www.haberturk.com/van-kedileri-sagir-mi-arastirma-ortaya-koydu-2501329
6.TRT-Van Kedisi Belgesel-https://www.youtube.com/watch?v=nlWXpzc2McU
