Boğalar Kırmızıya Neden Saldırıyor?
Boğa güreşi, İspanya'da en popüler ve tartışmalı geleneklerden biridir. Her yıl yaz aylarında bir boğa güreşçisinin ( matador ) kırmızı pelerini ( muleta ) horlayan bir boğanın önünde salladığını görmek için binlerce kişi tribünlere akın eder . Boğa alevli, kibirli kırmızı rengi görür ve öfkeyle ona doğru hücum eder. Ya da tribünlerden öyle görünüyor.
Popüler kültürde bize her zaman kırmızı bir elbise giyerken ya da buna benzer bir şey giyerken bir boğanın önünde durmamamız söylendi, hatta bu yanlış bilgi dizilere bile konu olmaya devam ediyor.
Kırmızı renk neden boğaları bu kadar sinirlendiriyor?
Boğalar kırmızı renkten rahatsız olmazlar. Aslında, herhangi bir rengin boğalarda öfkeye neden olduğuna dair kanıt bulunmuyor.
Boğalar, diğer toynaklı hayvanlar gibi dikromatik görüşe sahiptir. İki farklı koni hücresine sahiptirler,bunlar retinadaki rengi algılayan hücrelerdir. Bir tür koni hücresi, 444 ila 445 nm'de (mavi/mor bölge) en hassas olan kısa dalga boylarını (S-konisi) algılar . Diğer tip koni hücreleri, yaklaşık 552-555 nm'de (sarımsı-yeşil) orta ila uzun dalga boylarını algılar.
Ancak bu dikromatik görüntü, boğaların renkleri nasıl ayırt ettiği hakkında bilgi vermez. Boğaların renkleri nasıl algıladıklarına ve ayırt ettiklerine dair birçok deney yapılmıştır. Bu deneyler, boğaların kırmızıyı farklı renkler arasında ayırt edebildiğini, ancak bunların hiçbirinde kırmızı rengi saldırganlıkla kesin olarak ilişkilendirmediğini göstermiş.
Bunlardan 'Color Perception In Fighting Cattle' isimli bir araştırmada boğaların saldırganlıkları muleta hareketleri ile ilişkilendirilmiş.Riol ve meslektaşı muletanın rengini göz ardı etmediklerini belirtmişler, Bununla birlikte boğalara kırmızı renk gösterdiklerinde saldırgan davranış görülmemiş.
Her şey hareketlerde gizli
Boğaları bu kadar kızdıran renk değil, daha çok pelerinin ve boğa güreşçisinin hareketidir. Ayrıca boğa güreşlerinde kullanılan boğalar çok agresif bir ırktan olup, herhangi bir ani harekette bu boğaları kızdıracak ve saldıracak şekilde yetiştirilirler. Bu dövüşçü boğa ırkları, özellikle kaçamayacakları kapalı alanlarda agresif olmaları için yetiştirilir ve büyütülür.
Kullanılan pelerin başka bir renkte olsaydi, boğa onada hücum edecektir. Bu nedenle, bir boğa güreşçisi kırmızı giyinmiş ve hareketsiz duruyorsa ve başka bir renkte (hatta beyaz) başka bir boğa güreşçisi boğanın önünde hareket etmeye başlarsa, boğa beyaz boğa güreşçisine - hareket edene - saldıracaktır.
Kırmızı renkli bir pelerin sadece geleneksel nedenlerden dolayi kullanılır. Aslında boğa güreşinde üç aşama vardır ve kırmızı pelerin sadece son aşamada kullanılır. Ayrıca, pelerinin kırmızı rengi , matador tarafından savuşturulan boğanın kanını maskelemeye yardımcı olur .
Yunanistan, Girit'teki Knossos'taki en eski boğa güreşi kaydı (Telif:Wikimedia Commons)
Modern boğa güreşi görüşümüz kanlı ve şiddet içeren bir spor olduğu yönündedir. Tarih boyunca devam eden bu gelenek, bazi kültürlerde ve dini inançlarda çok önemliydi. Yunanistan'ın Girit kentindeki Knossos'ta bulunan resimlerde sergilenen boğa güreşi MÖ 2000 yılına kadar uzanıyor. Bu gelenek Roma İmparatorluğu boyunca yayıldı ve özellikle İber Yarımadası, İspanya, Portekiz ve Andorra'da popüler hale geldi.
Ancak MS 711'de İspanya'nın Mağribi işgaline ve daha sonra 1726'da Ronda'lı Francisco Romero'ya kadar boğa güreşi bugünkü düzeyde degildi. Moors, boğa güreşine ritüel bir tat verdi, hayvanları bu amaç için yetiştirdi ve boğa güreşçisinin bir uzantısı olan pelerini tanıttı. Ancak muleta'yı bu spora getiren Romero'ydu .
Bugün, boğa güreşi siyasi ve kültürel kargaşayla karşı karşıya. 2011'de İspanya'da özerk bir topluluk olan Katalonya, İspanyol hükümetinin 6 yıl sonra bozduğu boğa güreşi yasağını onayladı. Bu, İspanya hükümeti ile İspanya'dan bağımsızlık talep eden Katalonya arasındaki gerilimi yine artırdı. Ancak bu aynı zamanda boğa güreşi ve İspanyol kültüründeki yeri hakkında soruları da gündeme getiriyor.
2015'te İspanyol hükümeti, İspanyolların sadece %9,5'inin bir boğa güreşi etkinliğine gittiğine dair rakamları yayınladı. Birçok uzman, Roma İmparatorluğu zamanından beri canlı ve saygı duyulan bu geleneğin bitmekte olduğundan endişe ediyor. Birçoğu, boğa güreşinin hayvanlar için insanlık dışı olduğu konusunda görüş bildirdi ve birçoğu çocukların şiddet içeren sporları izlemesinin yasaklanmasını talep ediyor .
Ancak boğa güreşçilerinin dövüştükleri saldırgan boğayı evcilleştirdiklerinde sergiledikleri belirli bir zarafet ve güç olduğu inkar edilemez. Ancak kırmızı rengin bununla hiçbir ilgisi yok.
Mythbusters ekibide deneyini yapmıştı
Boğaların kırmızıya sinirlenip sinirlenmediğini test etmek üzere, 2007 yılında Discovery Channel`da Mythbusters ekibi, bir deney yapmıştı. Bu deneyde, maketten 3 matador kırmızı, mavi ve beyaz renklerdeki muletaları arenada tutmaktadırlar ve yapılan bütün denemelerde, boğaların 3 renge de aynı derecede saldırdığı görülmüştür. Ne zaman ki muletalar dalgalandırılacak olursa, işte o zaman boğa, renk farkı gözetmeksizin saldırıya geçmektedir. Bu da, boğaların kırmızı ya da diğer herhangi bir renge değil, en fazla hareket eden cisme saldırdığını göstermektedir. Önemli olan renk değil, harekettir.
Kaynaklar
1.https://www.youtube.com/watch?v=falx6NSsFZc
2.https://www.cambridge.org/core/journals/visual-neuroscience/article/abs/photopigment-basis-for-dichromatic-color-vision-in-cows-goats-and-sheep/E270CD192AF4C864067FC49E3555743D#
3.http://www.centrotorolidia.es/opencms_wf/opencms/system/modules/es.jcyl.ita.site.torodelidia/elements/galleries/galeria_downloads/colour_perception.pdf
4.https://www.scienceabc.com/nature/animals/do-bulls-really-hate-red-colour-blind.html
5.https://www.theguardian.com/world/2018/feb/08/un-panel-urges-spain-consider-banning-children-bullfights
6.Video YT-Toppr-https://www.youtube.com/watch?v=e9brT8acz4c
7.https://www.britannica.com/biography/Francisco-Romero
8.https://www.spanish-fiestas.com/culture/bullfighting-history/
